ประชาไท-11 พย. 47 นายศรัณย์ ธิติลักษณ์ อาจารย์มหาวิทยาลัยราชภัฎสวนดุสิต หนึ่งในคณะผู้ทำวิจัยเรื่อง "การทุจริตและประพฤติมิชอบในหน่วยงานราชการไทย : กรณีศึกษากระทรวง การคลัง (กรมศุลกากร)" กล่าวถึงผลการวิจัย ว่า สาเหตุของปัญหาการทุจริตคอร์รับชั่นในกระบวนการศุลกากรมาจากวัฒนธรรมเงินใต้โต๊ะ ค่าน้ำร้อนน้ำชาเป็นอันดับ 1 และขั้นตอนที่ซับซ้อน ขาดความโปร่งใสมาเป็นอันดับ 2

ทั้งนี้ ผลการวิจัยมาจากการสำรวจจากกลุ่มผู้นำเข้า/ส่งออก, กลุ่มตัวแทนนำเข้าและส่งออกสินค้า และกลุ่มผู้ประกอบการอุตสาหกรรมทั่วไปจำนวน 200 รา

นายศรัณย์ยังกล่าวอีกว่า ความรุนแรงของปัญหาในปัจจุบันมีทีท่าจะลดลง แต่ปัญหาการจ่ายเงินใต้โต๊ะก็ยังคงมีความรุนแรงในสายตากลุ่มตัวอย่างมากที่สุด โดยกลุ่มตัวอย่างร้อยละ 48.5 เห็นว่าปัญหาการรับเงินใต้โต๊ะมีความรุนแรง ซึ่งถ้านับจากการสำรวจปี 2542 ที่อยู่ในระดับร้อยละ 91.0

นอกจากนี้ในกลุ่มตัวอย่างร้อยละ 53 เห็นว่าการจ่ายเงินใต้โต๊ะยังเป็นสิ่งจำเป็นอยู่ แม้ว่าปัจจุบันจะมีการเก็บค่าพิธีการกรมศุลกากร 200 บาทต่อใบขน ซึ่งถือเป็นการเอาเงินใต้โต๊ะมาไว้บนโต๊ะก็ตาม

นายนพนันท์ วรรณเทพสกุล อาจารย์คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าวถึงปัญหาและอุปสรรคในกระบวนการศุลกากรว่า ในมุมของข้าราชการมองว่าปัญหาคอร์รัปชั่นเกิดจากกฎระเบียบของศุลกากรที่มีมากมายหลายข้อ มีหน่วยงานเกี่ยวข้องจำนวนมาก และล้าสมัย, ขั้นตอนที่มีการติดต่อระหว่างเจ้าหน้าที่ศุลกากรและตัวแทนผู้นำเข้า ซึ่งเอื้อให้เกิดโอกาสในการรับเงินใต้โต๊ะ และวัฒนธรรมองค์กรในเรื่องการรับเงินใต้โต๊ะ รวมทั้งการก้าวตามเทคโนโลยีไม่ทันของบุคลากร

นายนพนันท์ยังได้กล่าวถึงมุมมองของภาคเอกชนต่อปัญหาว่า ปัญหานี้เกิดขึ้นจากวัฒนธรรมองค์กรเป็นประการสำคัญ นอกจากนี้ยังเกิดจากหลักเกณฑ์ในการตรวจปล่อยสินค้า และการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่ศุลกากร, พิกัดศุลกากรมีความยุ่งยาก ซับซ้อน และใช้ดุลยพินิจส่วนบุคคลโดยไม่มีมาตรฐานสากล รวมทั้งวิธีการประเมินราคาของเจ้าหน้าที่ซึ่งไม่ชัดเจน

ด้านผศ. ดร. นวลน้อย ตรีรัตน์ อาจารย์คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าวถึงแนวทางเสนอแนะในการแก้ปัญหาคอร์รัปชั่นว่า ควรมีการพัฒนาโครงสร้างองค์กร โดยสร้างระบบตรวจสอบการทำงานภายในองค์กร รวมทั้งต้องพัฒนาเจ้าหน้าที่ศุลกากรรุ่นใหม่ที่มีประสิทธิภาพควบคู่กับคุณธรรม รวมทั้งต้องพัฒนาระบบงานโดยลดการเผชิหน้าระหว่างเจ้าหน้าที่กับผู้รับบริการ และต้องสร้างความชัดเจนให้แก่ผู้ปฏิบัติการและผู้ใช้บริการด้วย

ภาณุวัฒน์ อภิวัฒนชัย
ประชาไทรายงาน