(ประสิทธิ์ เมฆสุวรรณ)

 

 

วันเสาร์ที่ 24 ธันวาคม 2005 19:15น. 

ศูนย์ข่าวอิศรา สมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย

 

"วิเคราะห์ไฟใต้ปี 49" ในวันนี้ เป็นบทความของ "ประสิทธิ์ เมฆสุวรรณ" อดีตประธานสหพันธ์ครู จ.ยะลา และหนึ่งในกรรมการอิสระเพื่อความสมานฉันท์แห่งชาติ (กอส.) ซึ่งเขาประเมินว่า ยุทธศาสตร์ที่ผิดพลาดของกลุ่มก่อความไม่สงบ กำลังทำให้ "เสียมวลชน" ขณะที่ฝ่ายรัฐกำลังเปิดเกม "รุกทางการเมือง" ทำให้เชื่อว่าความรุนแรงในปี 2549 จะเบาบางลง และกลับสู่ภาวะปกติในไม่ช้า

 

1.สถานการณ์ตั้งแต่ 1 มกราคม 2547-10 ธันวาคม  2548

1.1  ฝ่ายก่อความไม่สงบ

การเคลื่อนไหวต่ออำนาจรัฐของฝ่ายก่อความไม่สงบในพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ในปัจจุบัน  นับตั้งแต่เดือนมกราคม 2547  เป็นต้นมา  มีข้อควรพิจารณาที่สำคัญ  ดังนี้

 

1.1.1  การสร้างองค์กรการต่อสู้ลักษณะปิดลับตลอดระยะเวลากว่า 20 ปี จนสามารถบ่มเพาะบุคลากรระดับนำ  ทั้งฝ่ายการเมืองและการทหารที่มีประสิทธิภาพ   อีกทั้งยังสร้างแนวร่วมที่กว้างขวางทั้งในระดับท้องถิ่น  ระดับภูมิภาค   และระดับสากล

 

1.1.2  การดึงสภาวะแวดล้อมภายนอก  คือ "การปฏิวัติอิสลาม" ที่มีเป้าหมายในการนำคนมุสลิมกลับสู่วิถีชีวิตตามพระคัมภีร์อัลกุรอาน และการปฏิเสธกระแสโลกาภิวัฒน์ที่นำลัทธิบริโภคนิยม รวมทั้งการต่อต้านอบายมุขที่เข้ามาในพื้นที่พร้อมกับการพัฒนา ซึ่งมีส่วนในการทำลายวัฒนธรรมอิสลาม 

 

ทั้งหมดได้ถูกนำมาเป็นปัจจัยเสริมในการปลุกปั่นการก่อความไม่สงบ  เพื่อเรียกร้องการปกครองตนเองในระบอบ "เชื้อชาตินิยม" และ "ศาสนาบริสุทธิ์" อันเป็นสิ่งสร้างแรงบันดาลใจร่วมของคนไทยเชื้อสายมลายู   ศาสนาอิสลามให้ลุกขึ้นต่อต้านอำนาจรัฐไทย

 

1.1.3  การนำสภาวะแวดล้อมภายในซึ่งเป็นปัจจัยพื้นฐานที่ก่อให้เกิดปัญหา คือพลังแห่งประวัติศาสตร์  ศาสนา  วัฒนธรรม  การศึกษา เศรษฐกิจ และที่ตั้งทางภูมิศาสตร์   มาเป็นเครื่องมือขยายผลทางด้านลบ ส่งผลให้ชาวไทยมุสลิมซึ่งเป็นประชากรส่วนใหญ่ในพื้นที่ มีความรู้สึกแตกแยกเป็นคนละพวกกับรัฐไทยที่มีพุทธศาสนาเป็นศาสนาประจำชาติ 

 

เมื่อรวมเข้ากับปัจจัยพฤติกรรมส่วนบุคคลของเจ้าหน้าที่รัฐบางส่วนที่สร้างเงื่อนไขความไม่ยุติธรรมแก่คนในพื้นที่  จนเกิดความคับแค้นทางจิตใจและมีความรู้สึกเป็นปฏิปักษ์ต่อรัฐไทยมากขึ้น   ทำให้คนในพื้นที่ส่วนใหญ่ให้ความร่วมมือกับขบวนการแบ่งแยกดินแดนในการก่อความไม่สงบในรูปแบบต่าง ๆ

 

1.1.4   รูปแบบและเนื้อหาในการก่อความไม่สงบ

1)  ด้านรูปแบบ  กลุ่มผู้ก่อความไม่สงบใช้รูปแบบการต่อสู้ที่สำคัญ 4 อย่าง  คือ การวางระเบิดสถานที่ และยานพาหนะ   , การจู่โจมทำร้ายบุคคลด้วยอาวุธ , การเผาทำลายสถานที่ราชการและบ้านเรือน  และการปล่อยข่าวลวงว่าการก่อเหตุร้ายล้วนเป็นการกระทำของเจ้าหน้าที่รัฐ

 

2)  ด้านเนื้อหา  กลุ่มผู้ก่อความไม่สงบต้องการปฏิบัติการเพื่อบรรลุเป้าหมาย 2 ทาง คือ

 

(1) ยุทธวิธี  ต้องการให้การปฏิบัติการทางทหารของกลุ่มสำเร็จร้อยเปอร์เซ็นต์    ทำลายเป้าหมายได้อย่างเบ็ดเสร็จเด็ดขาดทุกครั้ง  เพื่อให้กองกำลังของตนมีขวัญและกำลังใจที่ดีในการต่อสู้  อีกทั้งสร้างความเชื่อมั่นแก่มวลชนของตนให้หันมาร่วมมือกับขบวนการให้มากขึ้น

 

(2)  ยุทธศาสตร์  ต้องการให้คนไทยศาสนาอื่นที่ไม่ใช่เชื้อสายมลายูมุสลิมอพยพออกนอกพื้นที่ พร้อมกับสร้างความเชื่อมั่นต่อกลุ่มแนวร่วมทั้งในระดับพื้นที่และระดับสากลให้หนุนช่วยในทางการเมือง  เพื่อบรรลุการก่อตั้ง "รัฐปัตตานี"

 

1.2  ฝ่ายรัฐบาล

ความพยายามในการระงับเหตุการณ์ก่อความไม่สงบทั้งในระยะเฉพาะหน้าและระยะยาวนั้น รัฐบาลได้ทุ่มเทความพยายามอย่างมาก  ซึ่งมีประเด็นเปรียบเทียบกับฝ่ายตรงกันข้ามที่สำคัญควรพิจารณา ดังนี้

 

1.2.1  การจัดองค์กรการต่อสู้ นับตั้งแต่เริ่มการจัดตั้งกองอำนวยการเสริมสร้างสันติสุขจังหวัดชายแดนภาคใต้ (กอ.สสส.จชต.) เป็นต้นมา จะเห็นได้ว่าการจัดองค์กรเป็นไปในรูปแบบองค์กรเปิดของราชการ

 

อย่างไรก็ดี บุคคลากรที่ปฏิบัติงานส่วนใหญ่เป็นข้าราชการประจำที่ไม่ได้ผ่านการบ่มเพาะเพื่อการต่อสู้กับองค์กรนอกกฎหมายซึ่งมีลักษณะ "การเมือง"  ที่จะต้องมีทั้งฝ่ายงานการเมือง งานการทหาร และฝ่ายงานแนวร่วม เพื่อบรรลุเป้าหมายทางการเมืองที่แน่นอน

 

ทั้งนี้ เนื่องจากฝ่ายรัฐไม่เชื่อว่าคู่ต่อสู้เป็นองค์กรจัดตั้งทางการเมืองที่มีลักษณะเป็นขบวนการปฏิวัติที่ต่อสู้กับอำนาจรัฐด้วยกำลังอาวุธ โดยหวังให้บรรลุเป้าหมายทางการเมืองที่แน่นอนคือการก่อตั้ง "รัฐปัตตานี"

 

1.2.2  การใช้สภาวะแวดล้อมภายนอกที่เป็นกระแสโลกมาเป็นประโยชน์ เช่น ความเป็นประชาธิปไตย หลักสิทธิมนุษยชน  การจัดตั้งประชาคมภูมิภาค  การบริหารจัดการสังคมอย่างบูรณาการ  บทบาทขององค์กรโลกในมิติที่หลากหลาย   การหวนคืนของกระแสอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่น ทรัพยากรธรรมชาติ และวิถีชีวิต  ตามหลักการทางศาสนาและวัฒนธรรม

 

ทั้งนี้ เพื่อประโยชน์ในการต่อสู้ทางความคิดต่อกลุ่มที่นิยมความรุนแรงต่างๆ ซึ่งยังมีน้อย    หรือแม้มีก็สะเปะสะปะไม่เป็นเอกภาพ ขาดการศึกษาปัญหาเชิงโครงสร้างที่เป็นรากฐานในการกำหนดยุทธศาสตร์การต่อสู้กับฝ่ายตรงข้ามที่ชัดเจน

 

1.2.3 ไม่ได้นำสภาวะแวดล้อมภายในมาใช้ประโยชน์อย่างเพียงพอเพื่อลดเงื่อนไขที่คู่ต่อสู้พยายามสร้างขึ้นให้เป็นประเด็นปัญหาทางการเมือง การปกครอง  เช่น การกระจายอำนาจ การเปิดให้มีสิทธิเสรีภาพทางศาสนาและวัฒนธรรมอย่างสมบูรณ์ การอำนวยความยุติธรรมทางการเมืองการปกครอง แก่ประชาชนทุกเชื่อชาติ ทุกวัฒนธรรม

 

1.2.4 รูปแบบและเนื้อหาในการต่อสู้เพื่อยุติปัญหาการก่อความไม่สงบ โดย เจ้าหน้าที่รัฐได้พยายามใช้มาตรการเพื่อยุติปัญหาทั้งด้านการเมือง และการทหาร  ดังนี้

 

1)   ด้านการเมือง

(1) ใช้ยุทธศาสตร์พระราชทาน เข้าใจ เข้าถึง และพัฒนา

(2) เน้นการแก้ปัญหาด้วยแนวทางสันติวิธี

(3) ใช้กระบวนการสมานฉันท์และเยียวยาแก่ผู้ได้รับผลกระทบจากเหตุรุนแรง

(4) ใช้หลักนิยมด้านการทูต  สร้างความเข้าใจกับทุกภาคส่วนทั้งในระดับภูมิภาค และระดับสากล

 

2) ด้านการทหาร

(1) ปรับปรุงประสิทธิภาพงานด้านการข่าว เข้าถึงกลุ่มเป้าหมายได้ถูกต้องมากขึ้น

(2) วางกำลังในพื้นที่ที่เป็นจุดยุทธศาสตร์ และจัดระบบลาดตระเวนตามจุดเสี่ยงทางยุทธวิธีให้ครอบคลุมพื้นที่เป้าหมาย

(3) ดำเนินงานยุทธการเพื่อตอบโต้ ไล่ล่า กดดันกองกำลังติดอาวุธฝ่ายตรงข้ามอย่างต่อเนื่อง

(4) ตรวจค้น สืบสวน จับกุม   จำกัดเสรีภาพ การเคลื่อนไหวของกลุ่มก่อเหตุในทุกพื้นที่

(5)  เปิดโอกาสให้เข้าร่วมโครงการเสริมสร้างสันติสุขต่อผู้หลงผิดที่กลับใจ

(6) เชิญกลุ่มเสี่ยงที่สมัครใจเข้าโรงเรียนการเมืองเพื่อฟื้นฟูความคิดและจิตใจ

 

1.3 ผลที่เกิดขึ้นจากการต่อสู้ของทั้ง 2 ฝ่าย ดังนี้

1.3.1 มีกลุ่มก่อความไม่สงบ เจ้าหน้าที่รัฐและประชาชนผู้บริสุทธิ์บาดเจ็บ

ล้มตายนับพันคน

 

1.3.2 รัฐบาลสิ้นเปลืองงบประมาณที่มาจากภาษีอากรของประชาชนนับหมื่นล้านบาทในระยะเวลาเพียงแค่ 2 ปีโดยประมาณ

 

1.3.3 สภาวะทางสังคมจิตวิทยาในพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้เสื่อมทรามลง ความไม่เข้าใจและความหวาดระแวงระหว่างกลุ่มคนต่างวัฒนธรรมและระหว่างเจ้าหน้าที่รัฐกับประชาชนมีเพิ่มมากขึ้น

 

1.3.4  มีประชาชนอพยพลี้ภัยออกนอกพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้มากเป็นประวัติการณ์

 

1.3.5 ชาวต่างชาติทั้งในระดับภูมิภาค และระดับสากลได้ให้ความสนใจสถานการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ของไทยเพิ่มมากขึ้น

 

2. แนวโน้มของสถานการณ์ ในปี 2549

จากการประเมินสถานการณ์การต่อสู้ของทั้งฝ่ายรัฐบาลและฝ่ายก่อความไม่สงบที่ดำเนินมาอย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน  คาดว่าจะเป็นไปในทิศทางต่อไปนี้ คือ

 

2.1 ตัวตนของกลุ่มผู้ก่อความไม่สงบเริ่มปรากฏชัดเจนมากขึ้น ประชาชนที่ไม่เคยเชื่อว่าขบวนการแบ่งแยกดินแดนมีตัวตนและมีศักยภาพก็จะเริ่มเชื่อ และแจ้งเบาะแสให้ความร่วมมือกับเจ้าหน้าที่รัฐเพิ่มขึ้น ทำให้การสืบสวน ตรวจค้น จับกุมผู้ต้องสงสัยตรงตัวผู้กระทำผิดที่แท้จริงมากขึ้น

 

2.2 ผู้ก่อความไม่สงบเลือกใช้ปฏิบัติการรุนแรง ก่อภัยสยองต่อผู้บริสุทธิ์มากเกินไป ทำให้ประชาชนบางส่วนอยู่ในสภาพจนตรอก จึงเริ่มเปลี่ยนความตั้งใจจาก "หนี" เป็น "สู้"  เกิดเป็นกิจการป้องกันตนเองในรูปแบบต่างๆ  ทำให้กลุ่มก่อความไม่สงบปฏิบัติการยากลำบากขึ้น

 

2.3 ฝ่ายรัฐบาลประสบความสำเร็จในการดำเนินงานทางการทูต ทำให้ประเทศต่างๆ ทั้งในระดับภูมิภาคและระดับสากล เข้าใจเหตุการณ์นี้ใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ของไทยในทางบวกดีขึ้น

 

2.4 รัฐบาลเริ่มเข้าใจทิศทางการแก้ปัญหาที่ถูกต้องมากขึ้น เห็นได้จาก

1)  การยืนหยัด ยึดมั่นในแนวทางการแก้ปัญหาด้วยสันติวิธีและสร้างสมานฉันท์  อดทน อดกลั้น ไม่ใช้ความรุนแรงตอบโต้ความรุนแรงแบบเหมารวม แต่จะใช้วิธีแยกแยะยืดหยุ่นการใช้กฎหมายในแต่ละสถานการณ์

 

2) ใช้เมตตาธรรมต้อนรับผู้กลับใจ ให้สามารถกลับมาใช้ชีวิตปกติในสังคมได้ดังเดิม

 

3) การแก้ปัญหามุ่งเน้นการบังคับใช้กฎหมายอย่างยุติธรรม และสอดคล้องกับวิถีชีวิตของประชาชน

 

2.5 กลุ่มผู้ก่อความไม่สงบมุ่งเน้นชัยชนะทางยุทธวิธี แยกมิตรแยกศัตรูอยู่ในวงจำกัดเกินไป จึงเกิดภาวะอ่อนด้อยในทางยุทธศาสตร์  โดยเฉพาะงานแนวร่วม ทำให้แนวร่วมทางคุณธรรมลดลง ความไม่ชอบธรรมทางสังคมค่อยๆ  เพิ่มระดับมากขึ้น

 

เช่น การที่ผู้ก่อความไม่สงบยังมีปฏิบัติการทางทหารต่อเจ้าหน้าที่และผู้บริสุทธิ์ในช่วงที่ประชาชนกำลังประสบอุทกภัยร้ายแรง ก็จะยิ่งทำให้เสีย "การเมือง"  ในขณะที่เจ้าหน้าที่รัฐและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกำลังช่วยเหลือประชาชนอยู่ในทุกพื้นที่ ซึ่งถ้าในแง่การต่อสู้ ก็ คือ "ได้การเมือง"

 

โดยสรุปแล้ว สถานการณ์ทั่วไปในขณะนี้ หากฝ่ายผู้ก่อความไม่สงบไม่ปรับเปลี่ยนยุทธวิธีด้านการเมือง และการทำงานแนวร่วมแล้ว ด้านการทหารที่เคยได้เปรียบ เพราะมีเงื่อนไขเชิงบวกด้านมวลชน พื้นที่ และการข่าว ก็จะค่อยๆ เปลี่ยนเป็นเสียเปรียบ และพ่ายแพ้ในระยะยาว

 

และในทางกลับกัน หากฝ่ายรัฐบาล รู้จักปรับเปลี่ยนการต่อสู้โดยยืนหยัดยุทธศาสตร์ เข้าใจ เข้าถึง และพัฒนา เน้นความสมานฉันท์และสันติวิธีอย่างมั่นคงแล้ว ก็จะเป็นฝ่าย "รุกทางการเมือง"

 

การต่อสู้ในลักษณะนี้ เมื่อใดรุกทางการเมืองได้ ชัยชนะทางการทหารก็กลายเป็นเรื่องง่ายไปทันที  หากสถานการณ์โดยรวมยังเป็นไปในทิศทางนี้ คาดว่าในปี 2549 เหตุร้ายจะค่อยๆ  เบาบางลง ความสงบสุขก็จะค่อยๆ ดีขึ้น และคืนสู่สภาวะปกติในไม่ช้า