สถาบันพัฒนาสื่อภาคประชาชน ร่วมกับมูลนิธิฟรีดริค เอแบร์ท จัดสัมมนา "การมีส่วนร่วมของภาคประชาสังคมในกระบวนการร่างกฎหมาย" ณ ห้องกรกมล โรงแรมสยามซิตี้ เมื่อวันที่ 25 พ.ย.ที่ผ่านมา โดยให้ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องหรือเป็นผู้ที่ได้รับผลกระทบโดยตรงจาก ร่าง พ.ร.บ.องค์กรจัดสรรคลื่นความถี่และกำกับกิจการวิทยุกระจายเสียง วิทยุโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคม พ.ศ. ... เข้าร่วมระดมความคิดเห็นและดำเนินการร่วมกันหาจุดร่วมและลดจุดต่างของแต่ละร่างของแต่ละหน่วยงานที่ทำการยื่นเสนอ

จากการที่ร่างกฎหมายดังกล่าวยังอยู่ระหว่างการดำเนินการแก้ไขเพื่อดำเนินการตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 มาตรา 47 และมาตรา 305 (1) โดยมีร่างกฎหมายหลายร่างจากหลายหน่วยงาน อาทิ 1.ร่างที่ถูกนำเสนอโดยรัฐบาล ผ่านกระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (ไอซีที) 2.ร่างที่ถูกนำเสนอโดยคณะกรรมาธิการกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กทช.) 3.ร่างที่ถูกนำเสนอโดยกรรมาธิการวิทยาศาสตร์ วุฒิสภา 4.ร่างที่ถูกนำเสนอโดยพรรคประชาธิปัตย์ และ5.ร่างที่ถูกนำเสนอโดยภาคประชาชน รวม 5 ร่างกฎหมาย

ร่าง พ.ร.บ.องค์กรจัดสรรคลื่นความถี่ฯ และสถานะของแต่ละร่างกฎหมาย

นายสุเทพ วิไลเลิศ เลขาธิการคณะกรรมการรณรงค์เพื่อการปฏิรูปสื่อ ซึ่งเป็นผู้นำเสนอการเปรียบเทียบร่าง พ.ร.บ.องค์กรจัดสรรคลื่นความถี่ฯ ของแต่ละหน่วยงาน กล่าวว่า ร่างกฎหมายทั้ง 5 ฉบับ ที่ถูกนำเสนอมาจากภาคส่วนต่างๆ มีความสลับซับซ้อนในรายละเอียด โดยมีทั้งในส่วนที่เหมือนและแตกต่างกัน ซึ่งการจะบอกถึงข้อเด่นข้อด้อยของร่างกฎหมายแต่ละฉบับนั้นทำได้ยาก เพราะมีรายละเอียดค่อนข้างมาก และขึ้นอยู่กับความต้องการด้วย

ยกตัวอย่าง ประเด็นการจัดตั้งองค์กรอิสระเกี่ยวกับที่มา ซึ่งในส่วนร่างกฎหมายฉบับของรัฐบาลและฝ่ายค้านจะใช้การคัดเลือกกันเองในแต่ละด้าน จากนั้นในส่วนร่างของรัฐบาลจะต้องผ่านการคัดเลือกโดยคณะรัฐมนตรี แต่ร่างของฝ่ายค้านต้องผ่านวุฒิสภา โดยกระบวนการคัดเลือกนี้อาจมองได้ว่าทำให้กระบวนการรวดเร็ว

ส่วนในร่างฉบับของ กทช. กรรมาธิการวิทยาศาสตร์ และภาคประชาชน ระบุให้มีกระบวนการสรรหา แต่ก็มีความแตกต่างกันในเรื่องสัดส่วน โดยกระบวนการสรรหานี้ คาดว่าจะทำให้เกิดความโปร่งใสได้มากกว่า

สำหรับเหตุผลของการเสนอร่างกฎหมายฉบับภาคประชาชนนั้น นายสุเทพกล่าวว่า เพื่อให้ภาคส่วนต่างๆ มองเห็นการเคลื่อนไหวของภาคประชาชนว่าอย่างน้อยในส่วนของผู้ประกอบการวิทยุชุมชนก็ไม่ได้นิ่งเฉย แม้ว่าขณะนี้ร่างกฎหมายดังกล่าวของภาคประชาชนยังคงอยู่ระหว่างการรวบรวบรายชื่อเพื่อเสนอร่างกฎหมาย แต่ร่างกฎหมายฉบับของกระทรวงไอซีที และร่างที่นำเสนอโดย กทช.จะอยู่ในกฤษฎีกา อีกทั้งมีร่างฉบับของพรรคประชาธิปัตย์ได้เข้าไปรอการพิจารณาอยู่แล้วก็ตาม

ทั้งนี้ ในระยะเวลาประมาณ 2 เดือน ที่มีข่าวว่าจะมีการเปิดประชุมสภาสมัยสามัญในสมัยต่อไป และจะมีการนำร่างกฎหมายองค์กรจัดสรรคลื่นความถี่ฯ บรรจุเข้าสู่วาระการประชุมนั้น การล่ารายชื่อ 10,000 ชื่อของภาคประชาชนอาจไม่ทันการ แต่อย่างน้อยก็เป็นการเรียนรู้ของภาคประชาชน และอาจสามารถสร้างแรงกดดันบางอย่างสำหรับภาคส่วนต่างๆ ที่เกี่ยวข้องได้บ้าง ยกตัวอย่างเช่นการเรียกร้องให้มีการจัดสัดส่วนให้ภาคประชาชนได้ใช้คลื่นความถี่ไม่น้อยกว่าร้อยละ 20 ซึ่งในส่วนนี้ก็ได้มีการบรรจุไว้ในร่างกฎหมายที่มีการยื่นเสนอหลายๆ ฉบับ ยกเว้นร่างของรัฐบาล (ฉบับของกระทรวงไอซีที)

นายสุเทพกล่าวต่อมาว่ากระบวนการจัดทำร่างกฎหมายฉบับดังกล่าวมีการเคลื่อนไหวอยู่ตลอดเวลา อีกทั้งการเสนอร่างกฎหมายจากฝ่ายต่างๆ หลายฉบับจนแทบตามไม่ทัน ทั้งนี้เพราะฝ่ายต่างๆ ก็ต้องการสัดส่วนจากการแบ่งสรรทรัพยากรคลื่นความถี่ฯ ซึ่งถือเป็นผลประโยชน์มหาศาล และหากมีการบังคับใช้กฎหมายใหม่ขึ้นแต่ละฝ่ายก็ไม่แน่ใจว่าผลประโยชน์นั้นจะถูกแบ่งสรรกันอย่างไรบ้าง ต่างฝ่ายจึงต่างต้องปกป้องผลประโยชน์ของตนเอง

ด้าน ผศ.ดร.เอื้อจิต วิโรจน์ไตรรัตน์ ประธานสถาบันพัฒนาสื่อภาคประชาชน มูลนิธิการเรียนรู้และพัฒนาประชาสังคม กล่าวถึงข้อเสนอต่อการจัดทำร่างกฎหมายฉบับใหม่ว่า ควรสนับสนุกการมีส่วนร่วมของภาคประชาชนในการบริหารจัดการและการเป็นเจ้าของคลื่นความถี่ และในส่วนองค์กรอิสระที่จะมีขึ้นตามร่าง พ.ร.บ.องค์กรจัดสรรคลื่นความถี่ฯ นั้น นอกจากต้องเป็นอิสระอย่างแท้จริงแล้วยังจะต้องเป็นองค์กรอิสระที่มีความรับผิดชอบ

อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าจะเป็นร่างกฎหมายฉบับไหน ก็ต้องผลักดันให้มีการบังคับใช้กฎหมายเพราะหากไม่มี จะส่งผลต่อกระบวนการต่อสู้เพื่อสิทธิของภาคประชาชนในการมีส่วนร่วมจัดสรรและเป็นเจ้าของคลื่นความถี่ ให้ต้องใช้ระยะเวลายาวนานขึ้นอีก และอาจมีพัฒนาการที่น่าเป็นห่วง แต่อย่างไรก็ตาม ความเป็นธรรมและความชอบธรรมเป็นสิ่งที่สำคัญสำหรับร่างกฎหมายดังกล่าว

นอกจากนั้นผศ.ดร.เอื้อจิต ยังได้กล่าวชื่นชมถึงการดำเนินการของวิทยุชุมชนต่างๆ ซึ่งเป็นเหมือนทัพหน้าของการปฏิรูปสื่อเพื่อการมีส่วนร่วมของภาคประชาชนว่า แม้ภาพในวันนี้จะพบว่ามีความอ่อนล้า แต่ก็ยังยืนหยัดต่อสู้มาถึงวันนี้ได้

ด้าน ร.ท.กุเทพ ใสกระจ่าง โฆษกพรรคพลังประชาชน ซึ่งเข้าร่วมฟังการเสวนาแสดงความคิดเห็นว่า เรื่องการปฏิรูปสื่อโดยการจัดสรรการถือครองคลื่นความถี่ มีปัญหาเรื่องการแบ่งผลประโยชน์ ซึ่งระยะเวลาที่ยืดเยื้อกว่า 7 ปีที่ผ่านมายังไม่สามารถแบ่งสรรได้เพราะติดปัญหาผู้ที่ถือครองอยู่เดิม ทั้งนี้การแก้ปัญหาคงต้องอาศัยการพูดคุยกันถึงกระบวนการ

นอกจากนั้น ร.ท.กุเทพ ยังแสดงความคิดเห็นต่อการนำเสนอข้อมูลผ่านสื่อของรายการเล่าข่าวบางรายการที่มีการนำเสนอข้อมูลและแสดงความคิดเห็นชี้นำผู้ชมว่าน่าจะมีแนวคิดในการปฏิรูปการใช้สื่อโดยการออกเป็นกฎหมายบ้าง

ภายหลังการอภิปรายและร่วมแสดงความคิดเห็น นายไพโรจน์ พลเพชร เลขาธิการสมาคมสิทธิและเสรีภาพของประชาชนได้กล่าวสรุปประเด็นที่มีการพูดคุย ซึ่งสามารถสรุปเป็นข้อๆ ได้ดังนี้ 1.ในส่วนคณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กสช.) มีข้อเสนอให้ใช้ระบบสรรหา และให้กำหนดคุณสมบัติที่นอกเหนือจากการเป็นผู้มีความรู้เฉพาะด้าน แล้วยังต้องมีเจตนารมณ์ในการในการกระจายการมีส่วนร่วม และมีความเป็นมืออาชีพ

นอกจากนี้ ควรกำหนดสัดส่วนการแข่งขันในแต่ละภาคส่วนให้ชัดเจน และในส่วนการตรวจสอบคุณสมบัติโดยไม่ให้ดำรงตำแหน่งต่างๆ ทางวิชาชีพ ในระยะเวลา 5 ปี ก่อนที่จะเข้ามาเป็นคณะกรรมการฯ นั้นมีการแสดงความเห็นในทางไม่เห็นด้วย เนื่องจากเกรงว่าจะเป็นการจำกัดสิทธิของผู้ที่มีความรู้ความสามารถ

2.กรรมการสรรหา มีข้อเสนอให้มีที่มาแบ่งเป็นสัดส่วนอย่างน้อย 4 ส่วน คือ ส่วนราชการ วิชาการ วิชาชีพ และในส่วนภาคประชาสังคม โดยกำหนดหลักเกณฑ์การสรรหาให้ชัดเจน อาทิ ในส่วนกระบวนการที่ผ่านวุฒิสภาซึ่งมีการนำเสนอ 2 แนวทาง คือ ให้คณะกรรการสรรหาทำหน้าที่สรรหาแล้วเสนอรายชื่อในวุฒิสภาคัดเลือก หรือให้คณะกรรการสรรหาทำหน้าที่สรรหาแล้วเสนอรายชื่อในวุฒิสภากลั่นกรอง รับรอง

3.แนวทางการจัดสรรคลื่นความถี่ มีข้อเสนอให้มีการกำหนดสัดส่วนที่ชัดเจน (ตัวอย่าง: ต้องจัดให้ภาคประชาชนได้ใช้คลื่นความถี่ไม่น้อยกว่าร้อยละ 20) โดยกระจ่ายให้ท้องถิ่นจัดการดูแลตัวเองและสามารถสื่อสารภายในได้

4.การจัดทำแผนแม่บทการบริหารคลื่นความถี่ฯ ซึ่งความจริงควรถูกจัดทำโดยคณะกรรมการฯ ชุดใหม่ (กสช.) แต่ในขณะนี้คณะกรรมการฯ ดังกล่าวยังอาจต้องมีกระบวนการต่างๆ มากมายและใช้ระยะเวลานานในการจัดตั้ง ดังนั้นหากมีจัดทำแผนแม่บทไม่ว่าโดยส่วนงานใด จะต้องเปิดการมีส่วนร่วมให้กับภาคประชาชน

5.กลไกการตรวจสอบ มีข้อเสนอ 2 แนวทาง คือ ให้มีกรรมการอิสระจากคณะกรรมการฯ (กสช.) ทำหน้าที่ตรวจสอบ และ สร้างกลไกภาคประชาชนให้เข้ามาทำหน้าที่ตรวจสอบ โดยยกตัวอย่าง การจัดให้มีสภาผู้ชมทำหน้าที่ตรวจสอบ TPBS

6.การให้สัมปทาน มีการแสดงความเห็นด้วยกับการอนุญาตให้ผู้ประกอบการใช้คลื่นความถี่ฯ ตามสัญญาสัมปทานเดิมต่อไปจนกว่าจะหมดสัญญาแล้วให้มีการจัดสรรคลื่นความถี่ใหม่ฯ แต่มีคำถามเกี่ยวกับคลื่นที่ไม่ได้มีการให้สัมปทานซึ่งมีการถือครองคลื่นความถี่ฯ ไว้ ในส่วนนี้กระบวนการเรียกคืนคลื่นความถี่ฯ เพื่อการจัดสรรใหม่จะต้องมีการดำเนินการหรือไม่อย่างไร ยังคงต้องมีการพูดคุยกันต่อไป

ในส่วนการดำเนินการต่อไปของภาคประชาชนที่เกี่ยวของกับร่างกฎหมายดังกล่าวนั้น นายไพโรจน์ พลเพชร กล่าวว่าร่างกฎหมายที่นำมาเปรียบเทียบในฉบับของกระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (ไอซีที) และร่างที่นำเสนอโดยคณะกรรมาธิการกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กทช.) ไม่ได้เป็นฉบับที่มีการแก้ไขล่าสุดที่มีการนำเข้าสู่กฤษฎีกา ดังนั้นจึงต้องมีการติดตามร่างกฎหมายฉบับล่าสุด เพื่อนำมาวิเคราะห์ถึงเนื้อหาต่อไป นอกจากนี้ในด้านความร่วมมืออาจมีการร่วมกับภาคส่วนอื่นๆ ในการจัดทำและผลักดันร่างกฎหมาย

ทั้งนี้ในส่วนของภาคประชาชน ในขณะนี้ก็ได้มีการล่ารายชื่อเพื่อเสนอร่างพ.ร.บ.องค์กรจัดสรรคลื่นความถี่ฯ ฉบับภาคประชาชนขึ้นมา เพื่อยื่นเสนอเป็นฉบับคู่ขนาน และให้ส่วนภาคประชาชนได้เข้าไปมีสิทธิมีเสียงในขั้นของคณะกรรมการพิจารณาร่างกฎหมายดังกล่าว

อ่านข่าวเพิ่มเติม

กทช.จัดเวทีถก 4 ร่างพ.ร.บ.องค์กรจัดสรรคลื่นฯ จาก 4 หน่วยงาน