เมื่อวันที่ 6 ต.ค. “โครงการเพศศึกษา ก้าวย่างอย่างเข้าใจ” ขององค์การแพธ (PATH) จัดการจัดเสวนา “เรื่องเพศในสังคมไทย” ร่วมพูดคุยแลกเปลี่ยนความคิดเห็นโดย คำ ผกา นักเขียนหญิงชื่อดัง วิทยา แสงอรุณ คอลัมนิสต์อิสระและผู้จัดรายการวิทยุ และ ตุล ไวฑูรเกียรติ นักร้องนำวงอพาร์ทเมนต์คุณป้า เนื่องในการประชุมเครือข่ายเพศศึกษาเพื่อเยาวชน ระหว่างวันที่ 5-7 ต.ค.2552 ณ โรงแรมวินเซอร์ กรุงเทพฯ โดยมีทั้งครูอาจารย์ ผู้อบรม ผู้บริหาร และตัวแทนนักเรียน จากทั่วทุกภูมิภาคของประเทศไทยเข้าร่วมประชุม

สังคมที่ขีดกรอบเรื่องบทบาททางเพศ

คำ ผกา กล่าวถึงค่านิยมเรื่องการครองเรือนและการแต่งงานจากมุมมองด้านประวัติศาสตร์ โดยโยงกับบริบทการเปลี่ยนแปลงของกฏหมายว่า การรักนวลสงวนตัวมาพร้อมกับผลิตกรรมของรัฐชาติสมัยใหม่ ส่วนเรื่องการแต่งงานนั้นเป็นเรื่องที่คนไทยสมัยก่อนเห็นว่าเป็นความฟุ่มเฟือย

ทางด้านวิทยา แสงอรุณ ถูกพิธีกรถามว่า “เป็นเกย์ตั้งแต่เมื่อไหร่” วิทยาจึงเล่าถึงตอนที่ได้ดูละครเรื่อง “คนกินเมีย” นำแสดงโดยสมบัติ เมทะนี แสดงเป็นตัวละครที่ชื่อ “คุณอุเทน” ซึ่งแม้จะมีความสัมพันธ์กับหญิงหลายคนแต่สุดท้ายก็พบว่าตนเป็นเกย์ วิทยาบอกว่าในตอนนั้นเขามองสมบัติ เมทะนีอย่างชื่นชม แต่ไม่อยากแต่งหญิงเนื่องจากเห็นภาพของตัวละครคุณอุเทนแต่งหญิงแล้วดูไม่สวย อีกทั้งตัวละครคุณอุเทนในเรื่องนั้นมีภาพของฆาตกรอยู่ด้วย จึงทำให้ตนเก็บเงียบเรื่องตัวเองไว้กลัวว่าถ้าพูดเรื่องเพศสภาพของตนออกไปจะกลายเป็นเหมือนคุณอุเทน

วิทยากล่าวว่า การที่มีคนมองผู้ชายทำตัวเป็นกระเทยแล้วรู้สึกไม่ดี เนื่องจากสังคมได้วางกรอบบทบาทและการแสดงออกของความเป็นชายเอาไว้ ซึ่งแนวคิดในสมัยโบราณเป็นค่านิยมที่กดทับคนเหล่านี้

ทางด้าน ตุล อพาร์ทเมนต์คุณป้า แสดงความคิดเห็นว่า สังคมเรามีการกำหนดกรอบและบทบาท จนบางทีเราคุ้นเคยกับมันมากเกินไปกระทั่งลืมไปว่ามันเป็นกรอบ โดยผู้ปกครองมักมีบทบาทในการกำหนดกรอบผู้วางตัวตนทางเพศของเด็ก จนอาจเป็นการกดทับทำให้เด็กไม่ได้ทำในสิ่งที่ตนชอบได้ เช่น เด็กผู้ชายที่เก่งเลขจะถูกยุยงให้เรียนเป็นวิศวกร ขณะที่เด็กหญิงที่เก่งเลขจะถูกบอกให้ไปเรียนพวกสาขาบัญชี

“คำ ผกา” ชี้เพศหมายถึงวิธีคิดเรื่องอื่นๆ ของสังคมด้วย ไม่ใช่แค่เรื่องการเอากันอย่างเดียว

เมื่อ กมลทิพย์ ยุทธิวัฒน์ พิธีกรบทเวทีถามว่ามีคนอึดอัดกับกรอบเหล่านั้นหรือไม่ แล้วเราจะมีวิธีเปิดกรอบอย่างไร คำ ผกา ตอบว่า การศึกษาประวัติศาสตร์จะเป็นการเปิดกรอบที่ครอบเราอยู่

คำ ผกา เปิดเผยอีกว่าบางครั้งแนวคิดด้านความหลากหลายทางเพศก็ไม่ได้ Liberal (มีความเป็นเสรี) เท่าที่คิด เช่นการที่ผู้หญิงที่เป็น “ทอม” มีการกำหนดบทบาทตามแบบฉบับว่าแสดงความเป็นชายแบบนี้ ขณะเดียวกันชายที่รักเพศเดียวกันก็ไม่ได้อยู่ในกรอบของความเป็นเกย์เสมอไป

“ ‘เพศ’ มันหมายถึงวิธีคิดเรื่องอื่นๆ ในสังคมด้วย ไม่ใช่แค่เรื่องการเอากันอย่างเดียว” คำ ผกา กล่าว โดยวิพากษ์เรื่องการพยายามสนับสนุนแนวคิด ‘กุลเกย์’ ว่ามันยังเป็นสิ่งที่อยู่ภายใต้กรอบแนวคิดเรื่องผู้หญิงในกระแสหลักของสังคมอยู่ดี โดยเปรียบเทียบว่า กุลเกย์เป็นเหมือนกระเทยที่อยากเป็นกุลสตรีคนหนึ่งเท่านั้นเอง

ความหลากหลายของวิถีทางเพศ และความรักที่ไม่ได้มีแบบเดียว

ทางด้านวิทยากล่าวว่า ความหลากหลายของวิถีทางเพศไม่ได้มีหลักการตายตัว แต่ขึ้นอยู่กับบริบทอื่นๆ ด้วย เช่น คนที่เป็นเกย์บางคนแต่งงานเพราะอยากมีลูก ขณะที่ผู้หญิงบางคนแต่งงานกับเกย์ได้เพราะไม่ได้ให้ความสัมพันธ์กับเรื่องเพศสัมพันธ์เพียงแต่ต้องการให้มีคนดูแล เอาใจใส่ การแต่งงานของเกย์จึงไม่ใช่เรื่องผิดปกติ

ส่วนตุล อพาร์ทเมนต์คุณป้ากล่าวว่า วัยรุ่นเป็นวัยที่กำลังค้นหาตนเอง แต่บางครั้งเขาก็เป้นคนที่บีบคั้นตัวเอง จากการที่รับสื่อต่างๆ ที่คอยบอกว่าเขาควรเป็นแบบไหน อะไรควรพูดไม่ควรพูด หรือจากการคบเพื่อนที่วัยรุ่นไม่สามารถพูดคุยได้ทุกเรื่องเนื่องจากกลัวว่าพูดหรือแสดงออกมาแล้วจะไม่เท่ ไม่ได้รับการยอมรับ

นักร้องนำวงอพาร์ทเมนต์คุณป้ายังได้กล่าวถึงเรื่องความสัมพันธ์ของวัยรุ่นในยุคปัจจุบันว่า วัยรุ่นส่วนใหญ่มักตกอยู่ในจินตนาการเวลาพูดถึงเรื่องความรัก จนทำให้เขาทุ่มเทในเรื่องความรักมากเกินไป พอผิดหวังขึ้นมาพวกเขาอาจทำอะไรโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์ หรือทำอะไรเพื่อประชดจนอาจออกนอกลู่นอกทางไปได้  ตุลบอกอีกว่าเด็กบางคนที่มีเพศสัมพันธ์ในวัยเรียนไม่ได้หมายความว่าเขาทำไปเพราะความต้องการทางเพศ แต่ทำไปเพราะข้ออ้างเรื่องความรัก

“เด็กมักมองตัวเองว่าเป็นพระเอก นางเอก ในเรื่องของความรักอยู่แล้ว” ตุลกล่าว เขาบอกอีกว่าทั้งที่จริงๆ แล้ว ความรักมันก็ไม่ได้จบลงด้วยการแต่งงานแบบที่เห็นในหนังในละครเสมอไป และมองว่าวัยรุ่นควรมีสำนึกที่จะรักตัวเองและเห็นคุณค่าในตัวเองมากกว่านี้

ในประเด็นนี้คำ ผกา กล่าวเสริมว่า ความรักไม่ได้มีแต่ความรักแบบโรแมนติก บางครั้งความรักมันก็อาจเป็นเรื่องของผลประโยชน์ หรืออาจเป็นเรื่องของความเคยชินก็ได้ โดยคำ ผกา ยังได้กล่าวอีกว่า เรื่องของความรักโรแมนติกนั้น มีส่วนมาจากแนวคิดเรื่อง Free Love ที่ชนชั้นกลางในยุโรปนำมาใช้ต่อสู้กับชนชั้นสูง เนื่องจากความรักของชนชั้นสูงมาจากการส่งไปแต่งงานข้ามอาณาจักร ซึ่งเป็นเรื่องของผลประโยชน์ ขณะที่ความรักโรแมนติกที่ชนชั้นกลางโปรโมทคือรักที่ไม่มีชนชั้นหรือผลประโยชน์ แต่มาจากใจเท่านั้น

เพศศึกษาในโรงเรียน ต้องหลุดจากกรอบความเป็นไทย และหันมามองความจริงมากขึ้น

เมื่อมีการกล่าวถึงเรื่องการสอนเพศศึกษาในโรงเรียน วิทยากล่าวว่า จากประสบการณ์ของเขาโรงเรียนในอีสานค่อนข้างจะเปิดพื้นที่เรื่องความหลากหลายทางเพศ ซึ่งน่าจะมาจากการเปิดกว้างของครูอาจารย์และผู้บริหารของโรงเรียน

ขณะเดียวกันวิทยา ก็บอกว่าเรากำลังอยู่ในกรอบความคิดว่าครูต้องเป็นแม่พิมพ์ของชาติ ทำให้ครูไม่สามารถแสดงออกเรื่องบางอย่างได้ เช่น ครูผู้ชายที่รักชอบเพศเดียวกันก็ไม่สามารถเปิดเผยเรื่องนี้ ทำให้นักเรียนที่รักชอบเพศเดียวกันไม่มีที่ปรึกษา หาคนคุยด้วยไม่ได้

ส่วนคำ ผกา บอกว่าหากจะสอนเพศศึกษาควรหลุดออกจากกรอบของความเป็นไทยเสียก่อน หันมาพิจารณาความจริงมากขึ้น คุยกับวัยรุ่นมากขึ้น นอกจากนี้เพศศึกษายังต้องออกมาจากวิทยาศาสตร์แล้วหันมาหาสังคมศาสตร์มากขึ้น

“เรียนเพศศึกษาทีไรก็มีแต่ภาพรังไข่ แต่ไม่เห็นภาพความเป็นมนุษย์เลย” คำ ผกา กล่าว

ตุล อพาร์ทเมนต์คุณป้าให้ความเห็นว่า วัฒนธรรมต้องเป็นสิ่งที่เปลี่ยนแปลงได้ และควรให้วัยรุ่นมีโอกาสลองผิดลองถูก อย่าไปบังคับให้เด็กโตเกินวัย

“วัยรุ่นเหมือนเป็นวัยที่มีการทดลองทางวิทยาศาสตร์” ตุล กล่าว

เมื่อผู้ร่วมเสวนาถามว่าหากวิทยากรแต่ละท่านรวมถึงพิธีกรมีโอกาสได้เสนอนโยบายหรือออกกฏหมายได้จะเสนอนโยบายหรือออกกฏหมายแบบใด กมลทิพย์ ยุทธิวัฒน์ พิธีกรบอกว่าตนไม่อยากออกกฏหมายเพราะคิดว่าจะเป็นการกำหนดกรอบมากกว่าการส่งเสริม ขณะที่วิทยากล่าวว่าอยากให้มีการเคารพ และให้ผู้ที่มีความหลากหลายทางเพศมีความเท่าเทียมกัน โดยไม่มองอย่างสงสารหรือให้สิทธิ์พิเศษ แต่ในปัจจุบันสิทธิ์ของคนที่มีความหลากหลายทางเพศยังไม่เท่าเทียมกัน

ตุล อพาร์ทเมนต์คุณป้าบอกว่าไม่อยากให้มีการเซนเซอร์ ขณะที่ คำ ผกา กล่าวว่าประเด็นในเรื่องเพศควรหันมาให้ความสนใจเรื่องสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐานและให้ความสำคัญกับการต่อสู้กับอำนาจสถาปนาหลัก