กว่า 20 ปี การลุกขึ้นมาต่อสู้เรียกร้องสิทธิของชาวบ้านที่ได้รับผลกระทบจากโครงการโขง-ชี-มูลในหลายพื้นที่ ผ่านมาแล้ว 12 รัฐบาล การแก้ไขปัญหายังไม่จบสิ้น ล่าสุดรัฐบาลปัจจุบันได้ผลักดันให้เกิดโครงการผันน้ำขนาดใหญ่ อย่าง “โครงการโขง เลย ชี มูล” ที่ใช้งบประมาณมหาศาล ทั้งยังก่อให้เกิดความหวั่นเกรงว่าจะสร้างปัญหาให้คนอีสานไม่สิ้นสุด

 

วันที่ 27 มี.ค.55 เวลาประมาณ 9.00 น.เครือข่ายผู้ที่ได้รับผลกระทบจากโครงการโขง-ชี-มูล 7 กรณีปัญหา ประกอบด้วย กรณีเขื่อนราษีไศล เขื่อนหัวนา เขื่อนร้อยเอ็ด เขื่อนพนมไพร-ยโสธร เขื่อนธาตุน้อย เขื่อนหนองหานกุมภวาปี และเขื่อนห้วยหลวง ราว 300 คน รวมตัวกันที่บริเวณทำเนียบรัฐบาล อ่านแถลงการณ์จี้รัฐบาลแก้ปัญหาโครงการโขง-ชี-มูล ให้เสร็จ หยุด! โครงการยักษ์ใหญ่ ผันน้ำโขง-เลย-ชี-มูล

 

แถลงการณ์ประกาศข้อเรียกร้อง 4 ข้อ คือ 1.รัฐบาลต้องแก้ไขปัญหาเขื่อนในโครงการโขง-ชี-มูล โดยการจ่ายค่าชดเชยที่ดินให้ผู้เดือดร้อนให้ครบถ้วน รวดเร็ว ให้ศึกษาผลกระทบที่เกิดหลังการก่อสร้าง และมีแผนในการฟื้นฟูธรรมชาติ ฟื้นฟูชุมชนอย่างเหมาะสม หากพบเขื่อนไหนก่อปัญหามากกว่าได้ประโยชน์ให้รื้อเขื่อนทิ้ง 2.ให้ยุติการผลักดันการสร้างเขื่อนขนาดใหญ่และการผันน้ำ โขง เลย ชี มูลและโครงการอื่นๆ ทันที เพราะจะเกิดผลกระทบมากมายและไม่มีความคุ้มค่าที่จะสร้าง นอกจากจะสร้างกำไรให้กับธุรกิจสร้างเขื่อน

 

3.ให้มีการกระจายอำนาจและงบประมาณให้ชุมชนท้องถิ่น วางแผนและดำเนินการในการจัดการน้ำ และ 4.รัฐบาลเร่งแก้ไขปัญหาราคาสินค้าแพง ราคาพืชผลทางการเกษตรที่ตกต่ำ โดยไม่เอื้อประโยชน์ให้กับกลุ่มทุนและพวกพ้อง

 

 

จากนั้น เครือข่ายผู้ที่ได้รับผลกระทบจากโครงการโขง-ชี-มูล ได้เดินทางไปชุมนุมต่อที่บริเวณหน้ากระทรวงเกษตรและสหกรณ์ โดยมีตัวแทนเข้าร่วมประชุมกำหนดทิศทางการแก้ปัญหากับตัวแทนกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ และกรมชลประทาน ก่อนการประชุมคณะกรรมการแก้ไขปัญหาผลกระทบจากโครงการเขื่อนราษีไศล และคณะกรรมการแก้ไขปัญหาผลกระทบจากโครงการเขื่อนหัวนาในวันที่ 28 มี.ค.55 และคณะกรรมการแก้ไขปัญหาผลกระทบจากโครงการเขื่อนห้วยหลวง และคณะกรรมการแก้ไขปัญหาผลกระทบจากโครงการเขื่อนหนองหานกุมภวาปี วันที่ 29 มี.ค.55

 

นายพุฒ บุญเต็ม ผู้ประสานงานเครือข่ายฯ ตัวแทนกลุ่มสมัชชาคนจน กล่าวถึงการเจรจาในวันนี้ว่า โดยภาพรวมได้ข้อสรุปไปในทางที่ดี แต่การพูดคุยในวันนี้ไม่ใช่ข้อยุติเพราะยังต้องไปประชุมในคณะกรรมการเพื่อแก้ปัญหา ซึ่งในส่วนหน่วยงานรัฐอาจมีการทักท้วงในเชิงเทคนิค หรือข้อกฎหมายที่ทำให้ไม่สามารถทำได้ อย่างไรก็ตามจากการสรุปบทเรียนที่ผ่านมาทำให้คิดว่ามีความจำเป็นที่จะต้องเปิดเจรจากับหน่วยงานรัฐที่เกี่ยวข้องก่อน ไม่เช่นนั้นก็จะกลายเป็นการไปถกเถียงกันในเวทีคณะกรรมการแก้ไขปัญหาฯ จนไม่สามารถหาข้อสรุปได้

 

นายพุฒ กล่าวถึงการรวมตัวของเครือข่ายผู้ที่ได้รับผลกระทบจากโครงการโขง-ชี-มูลว่า มีขึ้นหลังการพูดคุยเมื่อวันที่ 10 มี.ค.ที่ผ่านมา จากชาวบ้านกรณีปัญหากลุ่มเล็กๆ โดยขณะนี้ถือว่าเป็นการรวมกันในขั้นต้น ต้องมีการสร้างการมีส่วนร่วมและกระบวนการเรียนรู้ร่วมกันไปสำหรับสมาชิกเครือข่ายที่มีความหลากหลายมาก และในอนาคตคาดว่าจะมีการจัดเวทีร่วมพูดคุยระว่างแกนนำจากกรณีปัญหาต่างๆ เพื่อสร้างความเข้าใจร่วมกันให้มากขึ้น

 

นายพุฒ กล่าวว่า ในอดีตที่ผ่านมาชาวบ้านมีความเชื่ออย่างหนึ่ง คือรอให้ราชการแก้ปัญหาให้ กลัวเจ้ากลัวนาย จึงเชื่อตามคำที่บอกว่าไม่ต้องมาเดินขบวนเคลื่อนไหว แต่การลุกขึ้นมาของสมัชชาคนจนเมื่อราวปี 2536 แล้วได้รับการชดเชยและเกิดการศึกษาผลกระทบของโครงการ ทำให้เห็นเป็นแนวทาง แม้ว่าในช่วงแรกจะก่อให้เกิดปัญหาความขัดแย้งระหว่างคนที่ได้ค่าชดเชยกับคนที่ไม่ได้ เมื่อมาถึงปัจจุบันชาวบ้านแต่ละกลุ่มต่างประสบปัญหาคล้ายคลึงกัน ทั้งการชดเชยเรื่องที่ดิน การฟื้นฟูผลกระทบ และวิถีชีวิต โดยมีโจทก์หลักเดียวกันคือกรมชลประทานและรัฐบาล จึงต้องร่วมกันขับเคลื่อนเพื่อสร้างพลัง

 

ทั้งนี้ เครือข่ายผู้ที่ได้รับผลกระทบจากโครงการโขง-ชี-มูล ชี้แจงข้อมูลว่า โครงการผันน้ำโขง-ชี-มูล โดยการสร้างเขื่อน 14 เขื่อนในภาคอีสาน เมื่อ 20 ปีที่ผ่านมา นอกจากได้ผลไม่ถึง 20 เปอร์เซ็นต์ตามเป้าแล้ว ยังก่อให้เกิดผลกระทบอย่างหนักต่อชาวอีสาน ทั้งการสูญเสียที่ดินทำกิน โดยรัฐไม่เคยมีแผนว่าจะชดเชยใดๆ เกิดภาวะน้ำท่วมผิดปกติ สูญเสียพื้นที่ป่าทาม เฉพาะเขื่อนราษีไศลที่เดียว มีน้ำท่วมป่าทามที่เป็นระบบนิเวศสำคัญของภาคอีสานไปถึง 1 แสนไร่  ผู้สูญเสียที่ดิน 7,700 ครอบครัว และเดือดร้อนทางตรงทางอ้อมไม่น้อยกว่า 10,000 ครอบครัว โดยที่เขื่อนเหล่านี้ไม่มีการศึกษาผลกระทบสิ่งแวดล้อมก่อนการก่อสร้าง ไม่มีการเปิดเผยข้อมูลต่อสาธารณะและไม่มีการมีส่วนร่วมจากชุมชน