กานดา นาคน้อย: ปลดเปลื้องเครื่องแบบนักศึกษา

ประชาไททำหน้าที่เป็นเวที เนื้อหาและท่าที ความคิดเห็นของผู้เขียน อาจไม่จำเป็นต้องเหมือนกองบรรณาธิการ

 

มหาวิทยาลัยแห่งแรกของไทยกำเนิดภายใต้การปกครองระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ในฐานะโรงเรียนผลิตข้าราชการ  ด้วยเหตุนี้เครื่องแบบนักศึกษาจึงเป็นสัญลักษณ์ของเกียรติยศเช่นเดียวกับเครื่องแบบข้าราชการแม้ในภายหลังรัฐบาลในระบอบประชาธิปไตยได้จัดตั้งสถานศึกษาในระดับอุดมศึกษาอีกมากมายเพื่อให้การศึกษาแก่มวลชน เครื่องแบบในสถาบันอุดมศึกษาไทยยังดำรงอยู่ด้วยเหตุผลต่างๆนานา  อาทิ  เพื่อให้นักศึกษามีวินัย เพื่อความสุภาพเรียบร้อย  เพื่อลดช่องว่างทางฐานะการเงินในหมู่นักศึกษา  เพื่อแสดงเกียรติภูมิของสถาบัน

เครื่องแบบทำให้มีวินัยจริงหรือ?
ถ้าเครื่องแบบสร้างวินัยได้  ตำรวจไทยก็จะไม่รีดไถประชาชน  ทหารไทยก็จะไม่ทำรัฐประหาร  และพระไทยก็จะไม่มีเรื่องอื้อฉาว  ที่จริงแล้วชนชาติที่มีวินัยไม่ได้สร้างวินัยด้วยเครื่องแบบ  ยกตัวอย่างประเทศญี่ปุ่น  เด็กอนุบาลและเด็กประถมในโรงเรียนรัฐบาลที่ญี่ปุ่นส่วนใหญ่ไม่มีเครื่องแบบ   แต่เด็กญี่ปุ่นมีวินัยเพราะผู้ใหญ่มีวินัยและสอนเด็กด้วยการทำเป็นตัวอย่างให้ดูโรงเรียนมัธยมญี่ปุ่นมีเครื่องแบบซึ่งเลียนแบบชุดทหารเรือในชาติตะวันตกเพื่อสร้างบรรยากาศ”สากล”ให้ทัดเทียมประเทศตะวันตก  ส่วนในระดับอุดมศึกษามหาวิทยาลัยญี่ปุ่นไม่มีเครื่องแบบ   คนญี่ปุ่นสอนวินัยอย่างไรโดยไม่ต้องใช้เครื่องแบบก็ต้องว่ากันยาวย้อนหลังไปถึงประวัติศาสตร์การสร้างชาติ  ไปถึงวินัยในกองทัพและวินัยในรั้วในวัง      

เครื่องแบบทำให้สุภาพเรียบร้อยจริงหรือ?

ถ้าเครื่องแบบทำให้สุภาพเรียบร้อยจริง   นักศึกษาจากสถาบันต่างๆจะไม่ยกพวกตีกัน ในเครื่องแบบ  ที่สหรัฐฯไม่เคยมีข่าวว่านักศึกษาวิทยาลัยไหนมหาวิทยาลัยไหนยกพวกตีกัน   ที่เป็นข่าวคือแฟนกีฬาตีกันตะลุมบอนกันข้างสนามกีฬา  เช่น แฟนบาสเกตบอล  แฟนฮ็อกกี้  ฯลฯ  ไม่ก็เป็นสมาชิกแก็งค์ค้ายาเสพติดต่างแก็งค์แทงกันยิงกัน  ไม่ใช่นักศึกษาต่างสถาบัน นักศึกษาในวิทยาลัยและมหาวิทยาลัยอเมริกันจำนวนมากต้องทำงานไปเรียนไป  ไม่มีเวลาไปยกพวกตีกัน  คนอเมริกันถือว่าเมื่อลูกอายุ 18 จบมัธยมแล้วเป็นผู้ใหญ่รับผิดชอบตัวเองได้แล้ว (จึงมีสิทธิเลือกตั้งได้)  ไม่ออกค่าเรียนมหาวิทยาลัยและค่ากินอยู่ให้หมดทุกอย่าง  ลูกต้องทำงานช่วยตัวเองด้วย (บ้างก็กู้เงินเรียนเองด้วย)  ในมหาวิทยาลัยญี่ปุ่นก็เช่นเดียวกัน 

ส่วนเรื่องความเรียบร้อยด้านความยาวสั้นของกระโปรง  ปัจจุบันนักศึกษาหญิงจำนวนมากก็ใส่กระโปรงสั้นมากและเสื้อสีขาวแนบเนื้อซึ่งเปิดเผยรูปร่างเหมือนชุดรัดรูป ไม่ว่าจะกำหนดให้มีเครื่องแบบหรือไม่นักศึกษาที่อยากใส่ชุดรัดรูปก็จะใส่อยู่ดี  ที่สำคัญเราควรยอมรับว่าการใส่ชุดรัดรูปไม่ผิดกฎหมายใดๆนักศึกษาเข้ามหาวิทยาลัยเมื่ออายุ 18 แล้วมีสิทธิ์เลือกตั้งได้  แล้วทำไมเลือกเสื้อผ้าเองไม่ได้? การเลือกเสื้อผ้ายากกว่าการเลือกตั้งงั้นหรือ?

การเปิดเผยรูปร่างไม่ได้ทำให้ความก้าวหน้าทางวิชาการด้อยลง   ในสหรัฐฯเวลาอากาศร้อนนักศึกษาหญิงในมหาวิทยาลัยชั้นนำอย่างสถาบันเอ็มไอที ฮาร์วาร์ด สแตนฟอร์ด ยูซีเบิร์กเลย์ ฯลฯ ใส่ชุดบิกินีนอนอาบแดดกันที่สนามหญ้าเป็นเรื่องสามัญ  นักศึกษาชายก็ใส่กางเกงว่ายน้ำอาบแดดด้วย  บ้างก็กระโดดลงสระน้ำลงน้ำพุในมหาวิทยาลัย  วันรับปริญญาก็ใส่บิกินีใส่ชุดว่ายน้ำกันในชุดครุยให้ครึกครื้นให้เป็นความทรงจำในวัยเรียนมหาวิทยาลัยคือโลกจำลอง  การปล่อยให้นักศึกษาแสดงอัตลักษณ์โดยไม่ตีกรอบให้อยู่ในเครื่องแบบเป็นการส่งเสริมให้นักศึกษาคิดนอกกรอบและมีความคิดสร้างสรรค์   การอาบแดดในมหาวิทยาลัยอเมริกันมีมานานเกือบ 70 ปีแล้ว  ซึ่งเห็นได้จากการโต้เถียงกันเรื่องข้อเสนอแนะด้านการอาบแดดที่ตีพิมพ์ในหนังสือพิมพ์ประจำมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ดเมื่อปีพศ. 2488

มหาวิทยาลัยที่ญี่ปุ่นก็ไม่มีเครื่องแบบแต่สาวญี่ปุ่นไม่นิยมอาบแดดเพราะกลัวผิวเสีย การโชว์รูปร่างของนักศึกษาญี่ปุ่นอยู่ในรูปการใส่กระโปรงสั้น  ชุดรัดรูปเสื้อแขนกุด  เสื้อคอลึก ฯลฯ อย่างไรก็ดี  การโชว์รูปร่างของนักศึกษาญี่ปุ่นก็ไม่ได้ทำให้ความก้าวหน้าทางวิชาการของสถาบันศึกษาญี่ปุ่นล่มสลาย

ในทางกลับกัน   นักศึกษาไทยแต่งตัวมิดชิดไม่ใส่ชุดบิกินีไม่ใส่กางเกงว่ายน้ำอาบแดดที่สนามหญ้าในมหาลัย  แต่มหาวิทยาลัยไทยก็ไม่เคยก้าวหน้าทางวิชาการแบบมหาวิทยาลัยอเมริกัน  มหาวิทยาลัยในทวีปเอเชียที่ติดอันดับโลกอย่างมหาวิทยาลัยโตเกียว  มหาวิทยาลัยเกียวโต  และมหาวิทยาลัยแห่งชาติสิงคโปร์ก็ไม่มีเครื่องแบบ  แล้วมหาวิทยาลัยไทยจะอนุรักษ์เครื่องแบบไว้เพื่ออะไร?  เพื่อสร้างความก้าวหน้าทางวิชาการแบบไทยๆหรือ? 

เครื่องแบบลดช่องว่างทางฐานะการเงินในหมู่นักศึกษาจริงหรือ?

เพื่อนคนญี่ปุ่นคนหนึ่งไปทำวิจัยที่เมืองไทยแล้วเล่าให้ฟังว่าประหลาดใจกับวัฒนธรรมของนักศึกษาไทย   นักศึกษาไทยใส่เครื่องแบบคล้ายเด็กมัธยมญี่ปุ่นน่ารักน่าเอ็นดู  แต่สะพายกระเป๋ามียี่ห้อเหมือนสาวออฟฟิศญี่ปุ่นใส่รองเท้าตามแฟชั่น  ใส่ทองหยอง และนาฬิกาหรูหรา  ฯลฯ  เพื่อนบอกว่าบรรยากาศมหาวิทยาลัยไทยทุนนิยมยิ่งกว่ามหาวิทยาลัยอเมริกันเสียอีก  เมื่อดิฉันมีโอกาสไปเมืองไทยจึงไปเดินสำรวจมหาวิทยาลัยชั้นนำในกรุงเทพฯ  พบว่าเป็นจริงตามที่เพื่อนเล่ามา

ที่สหรัฐฯนักศึกษาส่วนใหญ่ไม่ค่อยรีดผ้าดังนั้นมหาวิทยาลัยจึงไม่มีบรรยากาศหรูหราศักดิ์สิทธิ์  นักศึกษานิยมใส่เสื้อยืดเสื้อยับ  อยากใส่อะไรมาเรียนก็ได้แม้แต่ชุดนอน กางเกงขาสั้น  เสื้อกล้าม ฯลฯ  ดิฉันยังไม่เคยพบนักศึกษาใส่บิกินีมาห้องเรียน   อย่างมากเคยเห็นใส่เสื้อสายเดี่ยวและกางเกงขาสั้น   แต่ถ้าใครจะใส่บิกินีมานั่งเรียนก็ไม่ผิดกฎหมาย  อาจารย์ไม่มีสิทธิไล่นักศึกษาออกจากห้องด้วยเหตุผลที่ว่าเขาใส่บิกินี   ถ้าเขาไม่ได้ทำเสียงดังหรือทานอาหารที่ส่งกลิ่นรบกวนนักศึกษาคนอื่นอาจารย์จะบอกให้เขาออกจากห้องเรียนได้ก็ต่อเมื่อเขาผิดกฎหมายอนาจารคือเปลือยท่อนล่าง  ส่วนเปลือยท่อนบนนั้นแล้วแต่มลรัฐ  บางมลรัฐห้ามหญิงเปลือยท่อนบนบางมลรัฐไม่ห้ามนักศึกษาบางคนเพิ่งคลอดลูกก็สามารถพาทารกที่นอนกลางวันอยู่ในรถเข็นเข้ามาในห้องเรียนด้วยเงื่อนไขที่ว่าทารกร้องไห้งอแงเมื่อไรต้องเข็นออกจากห้องเรียน 

ประเด็นสำคัญคือว่าในสถานศึกษาในประเทศประชาธิปไตยการศึกษาคือสิทธิ  ตราบใดที่นักศึกษาไม่ละเมิดสิทธิ์ผู้อื่นตามกฎหมายและจ่ายค่าเทอมลงทะเบียนเรียนตามกฎเกณฑ์   อาจารย์ก็ไม่มีสิทธิห้ามไม่ให้นักศึกษาเข้าห้องเรียนและห้องสอบ   ถ้าอาจารย์ละเมิดสิทธินักศึกษาก็สามารถร้องเรียนไปที่คณบดีหรือไปปรึกษาทนายในมหาวิทยาลัยเพื่อดำเนินคดีได้

ไม่มีเครื่องแบบแล้วจะแสดงเกียรติภูมิของสถาบันอย่างไร?  

มหาวิทยาลัยในสหรัฐฯมีสินค้าติดโลโก้มหาลัยไว้ขายนักศึกษาและญาติมิตรทีต้องการบริโภคเกียรติยศผ่านสถาบันการศึกษา อาทิ เสื้อยืด  เสื้อเชิ้ต  เสื้อนอกหมวก รองเท้า กระเป๋า ชุดนอน ชุดชั้นใน สร้อยคอหมาแมว กรอบครอบทะเบียนรถ กระติกน้ำ  เคสไอโฟนฯลฯ  นักศึกษาและญาติมิตรรวมทั้งนักท่องเที่ยวสามารถซื้อหาได้ตามใจชอบ ถ้าไม่สะดวกบินไปซื้อที่ร้านค้าของมหาวิทยาลัยก็สามารถสั่งซื้อได้ตามเว็บไซต์คลั่งมหาวิทยาลัยต่างๆ  อาทิ เว็บไซต์คลั่งสถาบันเอ็มไอที   (http://mit.fanatics.com/)เว็บไซต์คลั่งมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด  (http://crimson.fanatics.com/)  เว็บไซต์คลั่งมหาวิทยาลัยสแตนฟอร์ด (http://stanford.fanatics.com/)  ฯลฯ 

สินค้าเหล่านี้ขายทุกคนที่อยากซื้อ  ลูกค้าไม่จำเป็นต้องเป็นนักศึกษา หรือผู้ปกครอง  เพราะยิ่งมีคนบริโภคมากมหาวิทยาลัยก็ยิ่งมีรายได้มากจากการขายลิขสิทธิ์โลโก้ให้กับผู้ผลิตสินค้าต่างๆ  และเพราะสินค้าเหล่านี้ไม่ใช่ตัววัดเกียรติภูมิที่แท้จริง  เกียรติภูมิของสถาบันการศึกษาไม่ได้อยู่ที่สินค้าติดโลโก้หรืออยู่ที่นักศึกษาที่กำลังศึกษาอยู่ในปัจจุบันแต่ขึ้นอยู่กับอดีตนักศึกษาที่ประสบความสำเร็จและผลงานวิจัยของคณาจารย์ 

บทสรุป

ก่อนปฎิรูปสถาบันอุดมศึกษาไทยด้วยนโยบายอันสวยหรูและใช้งบประมาณพันล้านหมื่นล้าน  รัฐบาลไทยควรประกาศยกเลิกเครื่องแบบในระดับอุดมศึกษาการยกเลิกเครื่องแบบไม่ต้องใช้งบประมาณแม้แต่สลึงเดียว  แต่จะมีผลกระทบต่อกรอบความคิดของนักศึกษาในเชิงบวกอย่างลึกซึ้ง   ถ้าการสร้างอัตลักษณ์ของนักศึกษายังโดนจำกัดอยู่ในกรอบเครื่องแบบ  เราจะหวังให้นักศึกษาคิดนอกกรอบได้อย่างไร?

การสร้างเศรษฐกิจสร้างสรรค์และการส่งออกสินค้าวัฒนธรรมต้องอาศัยการสร้างนวัตกรรม  ประเทศที่ส่งออกสินค้าวัฒนธรรมเป็นกอบเป็นกำจนสินค้าวัฒนธรรมเป็นฐานสร้างงานที่สำคัญคือประเทศที่ขายสินค้าเทคโนโลยีมาก่อน  ไม่ว่าจะเป็นเกาหลีใต้  ญี่ปุ่น ฝรั่งเศส สหรัฐฯ ฯลฯ ถ้าฝรั่งเศสไม่ส่งออกเครื่องบินแอร์บัสแข่งกับเครื่องบินโบว์อิ้งจากสหรัฐฯ  สินค้าวัฒนธรรมฝรั่งเศสก็จะไม่ดูดีมีระดับราคาแพงถ้าเกาหลีใต้ไม่ขายมือถือซัมซุงแข่งกะแอปเปิ้ลกะโนเกียขายทีวีซัมซุงแข่งกะโซนี่ขายรถยนต์ฮุนไดแข่งกับรถยนต์โตโยต้าละครเกาหลีใต้ก็จะไม่ตีตลาดไปทั่วโลก  สินค้าวัฒนธรรมอเมริกันอย่างภาพยนตร์และดนตรีก็ยังมีส่วนแบ่งตลาดโลกสูงอยู่ถ้าไทยไม่ส่งออกเทคโนโลยีของตนเลย   สินค้าวัฒนธรรมก็จะตีตลาดได้ในฐานะสินค้าแปลก (exotic) เท่านั้นและจะไม่สามารถสร้างงานได้มากมายเท่าไรนัก   การส่งออกบริการรักษาพยาบาลมีโอกาสสร้างงานได้เป็นรูปธรรมในอนาคตอันใกล้มากกว่าสินค้าวัฒนธรรม  แต่อย่าลืมว่าไทยผลิตอุปกรณ์การแพทย์เองไม่ได้  ยารักษาโรคที่ผลิตในประเทศก็ไม่ใช่ยาที่ตีตลาดโลกเป็นเพียงยาที่บริโภคภายในประเทศเท่านั้น

ตราบใดที่สถาบันอุดมศึกษาไทยไม่ปล่อยให้นักศึกษาคิดนอกกรอบ   ควบคุมนักศึกษาด้วยกฎเกณฑ์ที่แปลกแยกจากกฎหมายของประเทศ   ก็ยากที่จะสร้างทรัพยากรบุคคลที่มีความคิดสร้างสรรค์  ความคิดสร้างสรรค์ซื้อไม่ได้ด้วยเงินงบประมาณ  แต่สร้างได้ด้วยการเลิกตีกรอบความคิด

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
ข่าวรอบวัน
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท