คำนำผู้จัดทำเอกสาร: สืบเนื่องจากเมื่อวันที่ 20 มกราคม 2559 พลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา ในฐานะหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ ได้ออกคำสั่งหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติที่ 3/2559 เรื่อง การยกเว้นการใช้บังคับกฎหมาย ว่าด้วยการผังเมืองและกฎหมายว่าด้วยการควบคุมอาคารในพื้นที่เขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษ ซึ่งทาง EnLAW เห็นว่าเป็นคำสั่งที่กระทบต่อสิทธิเสรีภาพของประชาชนและการดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จึงได้จัดทำเอกสารสรุปคำสั่งพร้อมข้อสังเกตบางประการ เพื่อเผยแพร่ให้ประชาชนและผู้ที่สนใจได้ศึกษาและนำไปใช้ประโยชน์ต่อไป

00000

เจตนารมณ์ของคำสั่งโดยสรุป: รัฐบาลมีนโยบายส่งเสริมการจัดตั้งเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษ แต่เนื่องจากข้อกำหนดการใช้ประโยชน์ที่ดินตามกฎหมายผังเมืองและข้อกำหนดตามกฎหมายควบคุมอาคารยังไม่สอดคล้องและเป็นอุปสรรคต่อการจัดตั้งเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษ ดังนั้นเพื่อให้สามารถดำเนินการจัดตั้งและบริหารจัดการเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษได้อย่างเป็นรูปธรรมและรวดเร็ว จึงอาศัยอำนาจมาตรา 44 แห่งรัฐธรรมนูญ (ฉบับชั่วคราว) พ.ศ.2557 ออกคำสั่งฉบับนี้ อันจะเป็นประโยชน์ในการปฏิรูปเศรษฐกิจของประเทศ

เนื้อหาของคำสั่งโดยสรุป:
(หมายเหตุ: ตัวย่อ ก1 ก2 ก3 ข1 ข2 ค1 และ ค2 เป็นตัวย่อที่ผู้จัดทำเอกสารกำหนดขึ้นเองเพื่อความสะดวกในการอธิบายทำความเข้าใจเนื้อหาของคำสั่ง)

ข้อ 1. ให้ยกเว้นการบังคับใช้

ก1. กฎกระทรวงให้ใช้บังคับผังเมืองรวม
ก2. กฎกระทรวงหรือข้อบัญญัติท้องถิ่นที่กำหนดบริเวณห้ามก่อสร้างอาคารฯ
  (ที่ออกโดยอาศัยอำนาจตาม พ.ร.บ.ควบคุมอาคาร 2522 มาตรา 8(10), 9, 10)
ก3. ประกาศกรมโยธาธิการและผังเมืองกำหนดหลักเกณฑ์การใช้ประโยชน์ทรัพย์สิน
  (ที่ออกโดยอาศัยอำนาจตาม พ.ร.บ.การผังเมือง 2518 มาตรา 15(3))
ที่มีผลบังคับใช้อยู่ ณ วันที่ 20 มกราคม 2559 เมื่อได้มีการออก …

ข1. ประกาศกระทรวงมหาดไทยกำหนดบริเวณห้ามก่อสร้างอาคารฯ
  (โดยอาศัยอำนาจตาม พ.ร.บ.ควบคุมอาคาร 2522 มาตรา 13)
ข2. ประกาศกรมโยธาธิการและผังเมืองกำหนดหลักเกณฑ์การใช้ประโยชน์ทรัพย์สิน
  (โดยอาศัยอำนาจตาม พ.ร.บ.การผังเมือง 2518 มาตรา 15(3))
… (ฉบับใหม่) ขึ้นใช้บังคับในพื้นที่เขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษ 10 พื้นที่ ได้แก่

ตาก, มุกดาหาร, สระแก้ว, สงขลา, ตราด, หนองคาย, นราธิวาส, เชียงราย, นครพนม, กาญจนบุรี
(ตามประกาศคณะกรรมการนโยบายเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษ ที่ 1/2558 และที่ 2/2558)

ข้อ 2. กำหนดให้ประกาศกระทรวงมหาดไทยและประกาศกรมโยธาธิการและผังเมืองที่ประกาศขึ้นใหม่ตามข้อ 1 (ข1 และ ข2) มีผลบังคับใช้ต่อไปเรื่อยๆ จนกว่าจะมีการออก …

ค1. กฎกระทรวงให้ใช้บังคับผังเมืองรวมฯ (ตามกฎหมายผังเมือง)
ค2. กฎกระทรวงหรือข้อบัญญัติท้องถิ่นที่กำหนดบริเวณห้ามก่อสร้างอาคารฯ
  (ตามกฎหมายควบคุมอาคาร)
… (ฉบับใหม่) ขึ้นใช้บังคับในพื้นที่เขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษทั้ง 10 พื้นที่ตามข้อ 1

ข้อ 3. ให้กระทรวงมหาดไทยเร่งดำเนินการออก …

  กฎกระทรวงผังเมืองรวมฯ (ตามกฎหมายผังเมือง) (ค1 ตามข้อ 2)
  กฎกระทรวงหรือข้อบัญญัติท้องถิ่นที่กำหนดบริเวณห้ามก่อสร้างอาคารฯ
  (ตามกฎหมายควบคุมอาคาร) (ค2 ตามข้อ 2)
… ให้สอดคล้องกับแนวทางการจัดตั้งเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษโดยเร็ว

ข้อ 4. คำสั่งนี้ให้ใช้บังคับตั้งแต่วันที่ 20 มกราคม 2559 (วันที่ประกาศในราชกิจจานุเบกษา) เป็นต้นไป

00000

ผลกระทบของคำสั่ง: เป็นการอำนวยความสะดวกให้แก่การลงทุน โดยการลดข้อจำกัดทางกฎหมายเรื่องพื้นที่ตั้งโรงงานอุตสาหกรรม ซึ่งเดิมอาจมีหลักเกณฑ์ข้อห้ามตามกฎหมายผังเมืองหรือกฎหมายควบคุมอาคารที่บังคับใช้อยู่ในพื้นที่ที่มีการประกาศจัดตั้งเป็นเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษและทำให้ไม่สามารถตั้งโรงงานบางประเภทได้ คำสั่งฉบับนี้จะนำไปสู่การออกกฎกระทรวงผังเมืองรวมและข้อกำหนดการควบคุมอาคารฉบับใหม่ที่เอื้อต่อนโยบายการจัดตั้งเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษและบรรยากาศการลงทุน

ข้อสังเกตบางประการ:

1.  แม้คำสั่งฉบับนี้จะไม่ได้มีผลเป็นการยกเว้นการบังคับใช้กฎหมายผังเมืองรวมและกฎหมายควบคุมอาคาร (ก1 ก2 และ ก3) โดยอัตโนมัติในทันที แต่จากเงื่อนไขที่กำหนดไว้ในคำสั่ง สามารถคาดหมายได้ว่าจะมีการออกประกาศกระทรวงมหาดไทยและประกาศกรมโยธาธิการและผังเมือง (ข1 และ ข2) มาบังคับใช้ในเร็วๆนี้ ผู้มีส่วนได้เสียจึงต้องติดตามตรวจสอบการออกประกาศทั้ง 2 ฉบับด้วย

2.  การกำหนดให้ออกประกาศกระทรวงมหาดไทยและประกาศกรมโยธาธิการและผังเมือง (ข1 และ ข2) บังคับใช้ไปพลางก่อนในระหว่างดำเนินการออกผังเมืองรวมหรือกฎกระทรวงตามกฎหมายควบคุมอาคารฉบับใหม่ อาจเนื่องจากการใช้อำนาจออกประกาศสามารถทำได้โดยเบ็ดเสร็จรวดเร็วกว่าการตรากฎกระทรวง โดยเฉพาะในเรื่องการจัดกระบวนการมีส่วนร่วมรับฟังความคิดเห็นของประชาชนที่ไม่มีกฎเกณฑ์กำหนดบังคับไว้

3.  การที่คำสั่งฉบับนี้กำหนดบังคับให้กระทรวงมหาดไทยต้องเร่งดำเนินการออกผังเมืองรวมและกฎกระทรวงตามกฎหมายควบคุมอาคาร (ค1 และ ค2) ให้สอดคล้องกับแนวทางการจัดตั้งเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษโดยเร็ว เป็นการทำลายคุณค่าและหลักการมีส่วนร่วมของประชาชนและขัดต่อเจตนารมณ์ของกฎหมาย
ผังเมืองที่กำหนดให้รัฐต้องรับฟังความคิดเห็นของประชาชนและนำไปประกอบการพิจารณากำหนดประเภทและจัดระเบียบการใช้ประโยชน์ที่ดินให้สอดคล้องกับเจตจำนงของประชาชนในพื้นที่ รวมถึงการคุ้มครองรักษาสิ่งแวดล้อม ทรัพยากรธรรมชาติ และสวัสดิภาพของสังคมด้วย

4.  พื้นที่เขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษ 10 พื้นที่ตามประกาศคณะกรรมการนโยบายเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษ ที่ 1/2558 และที่ 2/2558 ประกอบด้วย (อ้างอิง: http://www.nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=527)

(1) 14 ตำบลในอำเภอแม่สอด อำเภอพบพระ และอำเภอแม่ระมาด จังหวัดตาก

(2) 11 ตำบลในอำเภอเมืองมุกดาหาร อำเภอหว้านใหญ่ และอำเภอดอนตาล จังหวัดมุกดาหาร

(3) 4 ตำบลในอำเภออรัญประเทศ และอำเภอวัฒนานคร จังหวัดสระแก้ว

(4) 3 ตำบลในอำเภอคลองใหญ่ จังหวัดตราด

(5) 4 ตำบลในอำเภอสะเดา จังหวัดสงขลา

(6) 13 ตำบลในอำเภอเมืองหนองคาย และอำเภอสระใคร จังหวัดหนองคาย

(7) 5 ตำบลในอำเภอเมืองนราธิวาส อำเภอตากใบ อำเภอยี่งอ อำเภอแว้ง อำเภอสุไหง-โกลก จังหวัดนราธิวาส

(8) 21 ตำบลในอำเภอแม่สาย อำเภอเชียงแสน และอำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย

(9) 13 ตำบลในอำเภอเมืองนครพนม และอำเภอท่าอุเทน จังหวัดนครพนม

(10) 2 ตำบลในอำเภอเมืองกาญจนบุรี จังหวัดกาญจนบุรี

หมายเหตุ: เผยแพร่ครั้งแรกที่ http://enlawfoundation.org/newweb/?p=2675