จากข้อมูลเอกสารลับที่รั่วไหล 11.5 ล้านฉบับ กับการศึกษาวิเคราะห์โดยนักข่าว 400 คนจากทั่วโลก ทำให้เกิดสิ่งที่เอ็ดเวิร์ด สโนว์เดน เรียกว่าเป็นการเปิดโปงทีใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์ ที่เรียกว่า 'ปานามา เปเปอร์ส' แฉผู้นำโลกในประเทศต่างๆ อย่างรัสเซีย ซีเรีย อียิปต์ รวมถึงดารา และเจ้าหน้าที่ 'ฟีฟ่า' ใช้ธุรกรรมนอกประเทศเพื่อทุจริต-ฟอกเงิน

หน้าเว็บ https://panamapapers.icij.org/

4 เม.ย. 2559 หนังสือพิมพ์ 'ซุดดอยต์เชอ ไซตุง' แฉเอกสารลับของบริษัทกฎหมายปานามา 'มอสแซค ฟอนเซกา' ซึ่งให้บริการการตั้งบริษัทภายนอกประเทศ (offshore companies) อย่างลับๆ ซึ่งถือเป็นการช่วยปกปิดร่องรอยการทำธุรกรรมทั่วโลกไม่ว่าจะเป็นการทำธุรกรรมที่น่าเคลือบแคลงแค่ไหนก็ตาม

ซุดดอยต์เซอ ไซตุง และสมาคมผู้สื่อข่าวสืบสวนสอบสวนนานาชาติ (The International Consortium of Investigative Journalists หรือ ICIJ) ได้รับข้อมูลแบบเข้ารหัสจากแหล่งข่าวไม่เปิดเผยตัวตนเป็นเอกสารภายในบริษัทมอสแซค ฟอนเซกา จำนวน 11.5 ล้านฉบับ มีความจุ 2.6 เทราไบต์ (2.6 ล้านล้านไบต์) ที่มีชื่อเรียกกันในสื่อต่างประเทศว่า 'ปานามา เปเปอร์ส' (Panama Papers) หรือ 'เอกสารปานามา' พวกเขาได้รับเอกสารเหล่านี้มาตั้งแต่ปีที่แล้ว (2558) มีการพิจารณาเอกสารเหล่านี้จนกระทั่งเมื่อวันที่ 3 เม.ย. 2559 ก็ทำการแพร่กระจายไปสู่สื่อต่างๆ ในเครือข่ายของ ICIJ

เอกสารดังกล่าวนี้ถือเป็นการเปิดโปงครั้งสำคัญที่เผยให้เห็นเรื่องราวของโลกที่เคยถูกปกปิดอยู่ในเงามืดมานาน มันพิสูจน์ให้เห็นว่าอุตสาหกรรมระดับโลกที่นำโดยธนาคารขนาดใหญ่, บริษัทกฎหมาย, บริษัทจัดการสินทรัพย์ คอยดูแลจัดการทรัพย์สินของเหล่าคนรวยและคนมีชื่อเสียงระดับโลกอย่างลับๆ ไม่ว่าจะเป็น นักการเมือง, เจ้าหน้าที่สหพันธ์ฟุตบอลระหว่างประเทศหรือฟีฟ่า, ดารา, นักกีฬาอาชีพ ไปจนถึงนักต้มตุ๋นและผู้ลักลอบค้ายา

มีการวิเคราะห์ข้อมูลอย่างมหาศาลนี้โดยอาศัยนักข่าว 400 คน องค์กรสื่อ 100 แห่ง จาก 80 ประเทศทั้งจากสื่ออังกฤษ, ฝรั่งเศส, อาร์เจนตินา, เยอรมนี เป็นต้น

'ปานามา เปเปอร์ส' เปิดโปงอะไร

ซุดดอยต์เซอ ไซตุง ระบุว่าบริษัทมอสแซค ฟอนเซกา บริษัทสัญชาติปานามาที่มีสำนักงานอยู่หลายแห่งทั่วโลกทั้งในเมืองซูริก ลอนดอน ฮ่องกง เป็นศูนย์กลางของเรื่องทั้งหมดที่ถูกนำมาแฉในครั้งนี้ มอสแซค ฟอนเซกา จะขายบริษัทนิรนามให้กับผู้ซื้อในราคาเพียง 1,000 ดอลลาร์สหรัฐฯ และสามารถจ่ายเพิ่มเพื่อซื้อผู้อำนวยการปลอม และให้ช่วยซ่อนผู้ถือหุ้นของบริษัทได้ ผลที่ตามมาคือมีบริษัทนอกประเทศเกิดขึ้นโดยที่ภายนอกไม่สามารถตรวจสอบได้ว่าเป็นบริษัทที่มีวัตถุประสงค์แท้จริงคืออะไรและมีโครงสร้างเจ้าของกิจการเป็นใครบ้าง

การที่มอสแซค ฟอนเซกา ขายบริษัทแบบหลบซ่อนจำนวนนับพันบริษัททำให้ผู้ซื้อสามารถดำเนินธุรกรรมต่างๆ ได้โดยการหลีกเลี่ยงข้อบังคับจากการคว่ำบาตร รวมถึงทำให้มีการเลี่ยงภาษีและใช้เป็นการฟอกเงินได้

เอกสารภายในของบริษัทมอสแซค ฟอนเซกา แสดงให้เห็นว่ามีผู้นำระดับชาติ 12 ราย จากนักการเมืองทั้งหมด 143 ราย รวมถึงครอบครัวและคนใกล้ชิดของบุคคลเหล่านี้ใช้บริษัทนิรนามเป็นแหล่งหลบเลี่ยงภาษี

หนึ่งในนักการเมืองดังกล่าวคือวลาดิเมียร์ ปูติน ประธานาธิบดีรัสเซียที่หลักฐานจากเอกสารต่างๆ แสดงให้เห็นว่ากิจการลับภายนอกประเทศและเงินกู้จำนวนมหาศาลรวม 2,000 ล้านดอลลาร์สามารถโยงไปสู่ตัวเขาได้ ถึงแม้ว่าเขาจะไม่มีชื่อในเอกสารต่างๆ โดยตรง แต่ข้อมูลจำนวนมากล้วนโยงไปสู่คนใกล้ชิดของเขา ทำให้กลุ่มคนวงในของปูตินรวมถึงครอบครัวของเขาประสบความร่ำรวยจากการช่วยเหลือของปูติน โดยมีเส้นทางการเงินที่อาศัยเพื่อนและนายธนาคารส่วนตัว ดำเนินการผ่านธนาคารรอสสิยาในรัสเซียไปสู่เส้นทางภายนอกประเทศก่อนจะกลับมาเข้ากระเป๋าตัวเองทางบริษัทรีสอร์ทสกี

ผู้นำโลกคนอื่นๆ ที่ถูกแฉใน ปานามา เปเปอร์ส ได้แก่ นาวาซ ชารีฟ นายกรัฐมนตรีปากีสถาน, อะยัด อัลลาวี อดีตรักษาการนายกรัฐมนตรีและอดีตรองประธานาธิบดีอิรัก, เปโตร โปโรเชงโก ประธานาธิบดียูเครน, บาชาร์ อัล อัสซาด ประธานาธิบดีซีเรีย, มุมมาร์ กัดดาฟี อดีตผู้นำลิเบีย, อะลา มูบารัค ลูกชายของอดีตประธานาธิบดีอียิปต์ ฮอสนี มูบารัค และซิกมุนดร์ ดาวิธ์ กุนน์ลอจส์น นายกรัฐมนตรีไอซ์แลนด์ รวมถึงมีกรณีเจ้าหน้าที่ฟีฟ่า 4 คนที่มีบริษัทซ่อนธุรกรรมอยู่ด้วย

ICIJ ระบุว่าข้อมูลเอกสารลับเปิดเผยถึงธุรกรรมนอกประเทศ 214.488 แห่งที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับผู้คนมากกว่า 200 ประเทศและอาณาเขตพื้นที่ ซึ่งทาง ICIJ จะทยอยเผยแพร่ข้อมูลเพิ่มเติมในเรื่องนี้ภายในต้นเดือน พ.ค. ที่จะถึงนี้

อย่างไรก็ตาม เดอะการ์เดียนระบุว่าไม่ได้หมายความว่าผู้ที่เปิดบริษัทในต่างประเทศทุกคนจะเป็นคนร้าย โครงสร้างการเปิดบริษัทในต่างประเทศเป็นเรื่องถูกกฎหมายและนักธุรกิจบางส่วนเช่นในรัสเซียและยูเครนก็มักจะใช้วิธีการโอนทรัพย์สินไปนอกประเทศเพื่อป้องกันการถูกปล้นโดยอาชญากรและเพื่อหลีกเลี่ยงข้อจำกัดทางการเงิน นอกจากนี้ยังมีสาเหตุในด้านการวางแผนทรัพย์สินที่ดินหรือมรดกด้วย แต่ก็มีบางส่วนที่อาศัยช่องทางนี้ในการฟอกเงินของคนที่ทำการทุจริตและอาชญากร

เอ็ดเวิร์ด สโนว์เดน อดีตคนทำงานข่าวกรองสหรัฐฯ ผู้ที่เคยเปิดโปงเรื่องการสอดแนมอินเทอร์เน็ตระบุในทวิตเตอร์ว่าการเปิดโปงข้อมูลในครั้งนี้ถือเป็นการเปิดโปงด้วยข้อมูลครั้งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์

โดยในโซเขียลเน็ตเวิร์คยังมีการเผยแพร่การเปิดโปงในเรื่องนี้อย่างกว้างขวาง เช่นในทวิตเตอร์มีแฮชแท็ก #PanamaPapers ซึ่งมีจำนวนทวีตมากกว่า 130,000 ทวีต รวมถึงมีผู้ใช้ทวิตเตอร์บางส่วนเผยแพร่มีมล้อเลียนสถานการณ์หรือล้อเลียนผู้ที่ถูกเปิดโปงในครั้งนี้

Biggest leak in the history of data journalism just went live, and it's about corruption. https://t.co/dYNjD6eIeZ pic.twitter.com/638aIu8oSU

— Edward Snowden (@Snowden) April 3, 2016

มอสแซค ฟอนเซกา ออกแถลงการณ์โต้ คนที่ถูกอ้างถึงหลายคนไม่ได้เป็นลูกค้าพวกเขา

การเปิดโปงในครั้งนี้ส่งผลให้ทางบริษัทมอสแซค ฟอนเซกา ออกแถลงการณ์ตอบโต้ว่าถึงแม้พวกเขาจะไม่ขอตอบคำถามเฉพาะเรื่องเพราะจะเป็นการละเมิดนโยบายของตัวเองและละเมิดพันธะทางกฎหมายในการคุ้มครองข้อมูลของลูกค้า แต่พวกเขาก็ปฏิเสธว่าผู้คนที่ถูกระบุในเอกสารลับจำนวนมากไม่เคยเป็นลูกค้าของมอสแซค ฟอนเซกา เลย

แถลงการณ์ของมอสแซค ฟอนเซกา ระบุอีกว่าพวกเขาให้บริการจัดตั้งหน่วยงานทางการค้าต่างๆ ซึ่งมีรูปแบบต่างกันด้วยเหตุผลด้านกฎหมาย แต่ก็ยืนยันว่าพวกเขามีความเป็นกลางด้านกฎหมายและระบบภาษีซึ่งจะไม่ทำให้นักลงทุนรายใดได้เปรียบหรือเสียเปรียบ โดยดำเนินการด้านภาษีอย่างเป็นไปตามข้อตกลงนานาชาติ พวกเขาจึงขอโต้ตอบแสดงความไม่เห็นด้วยในข้อกล่าวหาที่ว่าบริการของพวกเขาเป็นบริการที่เน้นการหนีภาษีหรือหลบเลี่ยงภาษี

แถลงการณ์ของพวกเขาระบุอีกว่า เป็นเวลา 40 ปีมาแล้วที่ มอสแซค ฟอนเซกา เปิดสาขาในต่างประเทศโดยที่พวกเขาไม่เคยถูกกล่าวหาหรือฟ้องร้องในเรื่องที่มีส่วนพัวพันกับอาชญากรรมผิดกฎหมายมาก่อน

อย่างไรก็ตาม มอสแซค ฟอนเซกา ก็ระบุว่าพวกเขาเสียใจที่มีการนำบริการของพวกเขาไปใช้ในทางที่ผิด และพวกเขาจะดำเนินการใดๆ ก็ตามที่ยับยั้งไม่ให้เกิดการนำบริการไปใช้ในทางที่ผิดเช่นนี้ โดยถ้าหากพวกเขาพบอะไรน่าสงสัยพวกเขาจะรายงานต่อเจ้าหน้าที่ทางการอย่างเร่งด่วน และถ้าหากเจ้าหน้าที่ทางการเสนอหลักฐานการกระทำผิดให้พวกเขารับทราบพวกเขาก็ยินดีที่จะให้ความร่วมมือกับทางการ