หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ คำ ผกา พูดคุยกับ ณัฐพงศ์ ดวงแก้ว ผู้เขียนวิทยานิพนธ์หัวข้อ การศึกษากระแส 'ครูบาคติใหม่' ในภาคเหนือของไทย พุทธทศวรรษ 2530-2550 โดยณัฐพงศ์นำเสนอปรากฏการณ์ของ 'ครูบาคติใหม่' หรือที่ถูกเรียกว่า 'ครูบาอุ๊กแก๊ส' (บ่มแก๊ส) ซึ่งเป็นกลุ่มพระสงฆ์รุ่นใหม่ในพื้นที่ภาคเหนือ ที่นำภาพลักษณ์ของครูบาศรีวิชัยเฉพาะด้านที่ถูกผลิตซ้ำจนกลายเป็นที่รับรู้หลัก มาใช้เป็นเอกลักษณ์ในการนำเสนอตัวเอง โดยที่ไม่ได้พูดถึงบทบาทเรื่องการต่อต้านการควบคุมคณะสงฆ์โดยรัฐบาลกลาง ภาพลักษณ์ของครูบาคติใหม่เหล่านี้จึงเป็นเรื่องของการนุ่งห่มแบบครูบาศรีวิชัย การเข้านิโรธกรรม การเป็นตนบุญ เป็นนักพัฒนา ผู้สร้างและบูรณะพุทธสถานที่สำคัญ

พิธีกรรมที่ตีความใหม่ที่สอดคล้องกับความต้องการของคนในยุคปัจจุบัน เช่น เดิมมีคติสร้างพระพุทธรูป ‘พระเจ้าทันใจ’ ก็มีการสร้าง ‘พระเจ้าโคตรทันใจ’ หรือคติสร้าง ‘พระเจ้าอินสาน’ ที่ใช้ไม้ไผ่สานเป็นองค์พระพุทธรูปก็มีการตั้งชื่อใหม่เป็น ‘พระเจ้ารวยมหาศาล’

ในช่วงท้ายคำ ผกา กล่าวถึงภาพลักษณ์ที่น่าสนใจของครูบาคติใหม่ว่า ในขณะที่ภาพลักษณ์ของพระสงฆ์ในอดีตจะมีลักษณะที่ทำให้ญาติโยมรู้สึกเกรงขาม แต่ครูบาคติใหม่ดึงดูดญาติโยมได้มากด้วยภาพลักษณ์ด้านเมตตา รวมทั้งใช้ภาษากายแบบที่พบในพระสงฆ์ฝ่ายมหายาน เช่น กรณีที่ครูบาคติใหม่บางรูปใช้ศีรษะส่วนหน้าผากชนกับหน้าผากของญาติโยม การประคอง การจับมือ นัยว่าเป็นการเผื่อแผ่ความเมตตา

ณัฐพงศ์กล่าวด้วยว่า นอกจากภาพลักษณ์ของครูบาคติใหม่แล้ว คณะศิษยานุศิษย์ยังใช้เทคโนโลยีสมัยใหม่เป็นเครื่องมือในการนำเสนอภาพลักษณ์ของครูบาที่พวกเขาศรัทธา ทั้งทีมงานมืออาชีพมาช่วยจัดงานพิธีทางศาสนา การบันทึกภาพและวิดีโอเพื่อการนำเสนอ การสื่อสารผ่านโซเชียลมีเดียเพื่อสื่อสารกับญาติธรรมด้วย

ติดตามรายการหมายเหตุประเพทไทยย้อนหลังที่ https://www.facebook.com/maihetpraphetthai
หรือลงทะเบียนรับชมที่ https://youtube.com/prachatai