ระบบเครดิตทางสังคมของประเทศจีนกำลังจะส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวันของประชาชน เมื่อทางการจีนมีแผนการจำกัดคนที่มีคะแนนโซเชียลเครดิตต่ำไม่ให้สามารถซื้อตั๋วเครื่องบินหรือตั๋วรถไฟได้เริ่มต้นจาก พ.ค. ที่จะถึงนี้

 

 

18 มี.ค. 2561 สื่อต่างๆ เคยนำเสนอเรื่อง "เครดิตทางสังคม" ที่เป็นแนวคิดของรัฐบาลจีนมาก่อน โดยระบบดังกล่าวจะทำให้รัฐบาลจีนที่คอยสอดส่องให้คะแนนคนในเรื่องต่างๆ ได้ โดยเรื่องที่จะทำให้ประชาชนถูกตัดคะแนนไม่เพียงเพราะแค่พฤติกรรมในเชิงอาชญากรรมหรือความผิดทางการเงินเท่านั้น แต่ยังให้คะแนนสูงต่ำตามสิ่งที่ประชาชนกระทำ สิ่งที่พูด และสิ่งที่ซื้อด้วย และมีการลงโทษคนที่คะแนนต่ำด้วยหรือออกข้อจำกัดต่างๆ

 

ถึงแม้ว่าทางการจีนจะมีผนเปิดใช้ระบบนี้อย่างเต็มรูปแบบในปี 2563 แต่ก็มีการออกบางส่วนของระบบนี้มาใช้กับประชาชนจีนบ้างแล้ว เช่นในกรณีล่าสุดมีการประกาศจากคณะกรรมการปฏิรูปและพัฒนาแห่งชาติจีนว่าประชาชนจีนคนใดที่มีคะแนนโซเชียลเครดิตต่ำมากจะถูกห้ามไม่ให้ซื้อตั๋วเครื่องบินหรือตั๋วรถไฟเป็นเวลาสูงสุด 1 ปี

 

ก่อนหน้านี้รัฐบาลจีนเคยเน้นจำกัดการเดินทางของคนที่มีหนี้สินเป็นจำนวนมาก แต่ในการประกาศจำกัดการเดินทางครั้งล่าสุดเป็นส่วนหนึ่งของการพยายามควบคุมทางสังคมกับชาวจีน ซึ่งฮิวแมนไรท์วอทช์เคยรายงานไว้ว่าทางการจีนเคยกระทำการลงโทษกีดกันประชาชนที่ถูกแปะป้ายแย่ๆ ไปแล้ว เช่นคนที่ถูกกล่าวหาว่า "เผยแพร่ข้อมูลเท็จเกี่ยวกับการก่อการร้าย" คนที่ "สร้างปัญหา" บนเครื่องบิน ใช้ตั๋วที่หมดอายุ หรือเคยถูกจับได้ว่าสูบบุหรี่บนรถไฟ

 

แต่ปัญหาของระบบนี้คือประชาชนมักจะถูกแปะป้ายว่าทำเรื่องไม่ดีเพียงเพราะเรื่องหยุมหยิมเล็กน้อยอย่างการจอดจักรยานไว้บนทางเท้า หรือแม้กระทั่งการถูกกล่าวหาว่าแถลงขอโทษแบบ "ไม่จริงใจ" และขณะเดียวกันก็มีปัญหาเรื่องความโปร่งใสเมื่อบางคนนึกไม่ออกว่าพวกเขาไปทำอะไรไว้ถึงโดนลงโทษ และไม่รู้ว่าจะไปร้องเรียนความผิดพลาดของระบบได้ที่ใดบ้าง

 

ฮิวแมนไรท์วอทช์ยกตัวอย่างกรณีของหลี่เสี่ยวหลิน คนที่เดินทางไปทำงานห่างจากบ้านตัวเอง 1,200 ไมล์ (ราว 1,900 กม.) แต่ตอนขากลับเขาไม่สามารถใช้บัตรประชาชนของตัวเองซื้อตั๋วกลับได้ เมื่อเข้าไปดูในทะเบียนเว็บไซต์ก็พบว่าเขาถูกตราว่า "ไม่น่าเชื่อถือ" เพราะไม่สามารถทำตามคำสั่งศาลในการเขียนคำขอโทษ ซึ่งเขาก็เขียนคำขอโทษส่งไปแล้วและนึกว่าคดีจบไปแต่ก็เพิ่งมารู้เอาทีหลังว่าศาลอ้างว่าคำขอโทษของเขา "ไม่จริงใจ" กระนั้นก็ตามการลงโทษเช่นนี้ก็ทำให้เขาเดินทางกลับบ้านไม่ได้

 

"เห็นได้ชัดว่ารัฐบาลทางการจีนหวังจะสร้างความจริงที่ความหยุมหยิมของระบบราชการส่งผลกระทบอย่างมีนัยสำคัญในการจำกัดสิทธิของประชาชน" มายา หวัง นักวิจัยอาวุโสของฮิวแมนไรท์วอทช์เคยเขียนรายงานเรื่องนี้ไว้เมื่อเดือน ธ.ค. 2560

 

 

 

China will ban people with poor ‘social credit’ from planes and trains, The Verge, 16-03-2018

 

China’s Chilling ‘Social Credit’ Blacklist, Human Rights Watch, 12-03-2018