รายงาน: เกย์ลาว นิยาม พื้นที่ โอกาส และความเป็นคนที่เท่ากัน

ค้นหานิยาม พื้นที่ 'เกย์ลาว' นักวิชาการเผยใช้นิยามเกย์ไทยกับที่อื่นไม่ได้ เพราะมีบริบทเฉพาะ ระบุพลังจารีตในลาวเข้มแข็งมาก บีบเกย์ลาวไม่มีพื้นที่แสดงออก มองโอกาสต่อยอดธุรกิจท่องเที่ยว ย้ำต้องหลุดกับดักความคิดเกย์ทัวร์เท่ากับเซ็กส์ทัวร์

ภาพจาก https://en.wikipedia.org/wiki/Same-sex_marriage (CC BY-SA 2.0)

ปัจจุบัน ‘เพศ’ ไม่ได้มีเพียงชาย-หญิงอีกต่อไป สังคมไทยมองเห็นและรับรู้เพศที่หลากหลายมากขึ้นๆ ทุกขณะ ในกลุ่มความหลากหลายทางเพศแต่ละกลุ่มก็ยังมีเฉดสี มีเพศวิถี ที่แตกต่างกันไป อย่างไรก็ตาม นั่นเป็นเพียงความหลากหลายทางเพศที่มองเห็นในสังคมไทย

นิยามที่ใช้เรียกคนหลากหลายทางเพศในสังคมไทยอาจเป็นคนละความหมายในอีกบริบทสังคมหนึ่ง ซึ่งหากสามารถทำความเข้าใจนิยามอันแตกต่าง ไลฟ์สไตล์ เพศวิถี จะไม่เพียงทำให้เราเข้าใจความงดงามของความแตกต่างบนโลก แต่ยังหมายรวมถึงโอกาสทางธุรกิจที่จะมาพร้อมๆ กัน

งานศึกษา ‘เพศวิถีกับการท่องเที่ยว: วิถีชายรักชายในสังคมลาวกับบริบทการท่องเที่ยวอาเซียน’ ของ วศิน ปัญญาวุธตระกูล ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร เป็นหนึ่งในชิ้นงานที่ช่วยให้เห็นว่า นิยาม ‘เกย์’ ในสังคมลาวนั้นแตกต่างจากสังคมไทยอย่างไร

ความเป็น ‘เกย์ลาว’

ในกฎหมายโบราณลาวกล่าวว่า คนเป็นกะเทยเกิดจากบาปกรรมของการเป็นผู้ชายเจ้าชู้หลายเมีย ทำให้ต้องเป็นกะเทย 500 ชาติ

“เราเอานิยามเกย์ไทยไปนิยามเกย์ลาวไม่ได้ หรือไปนิยามเกย์เวียดนาม เกย์มุสลิมก็ไม่ได้ ถ้าเราไม่เข้าใจตรงนี้ เราจะไม่เห็นคุณค่าความหลากหลายของมนุษย์เลย ซึ่งผมยังมองไปถึงสิ่งที่เรียกว่า พฤติกรรมของเกย์ ความหมายของเกย์ ตลาดเกย์ แนวโน้มธุรกิจกลยุทธ์ในอาเซียนด้วย”

ความเป็นชายในสังคมลาวยังได้รับการปกป้องและให้คุณค่า วศิน อธิบายว่า พลังของจารีตในการควบคุมผู้คนของสังคมลาวยังเข้มแข็งอยู่มาก ทำให้เกย์ต้องดำรงรูปลักษณ์ความเป็นชาย หากเกย์แต่งงานมีครอบครัว มีลูก ต่อให้บุคคลนั้นจะยังแสดงออกความเป็นเกย์ สังคมลาวก็ยังให้การยอมรับ เพราะถือว่าผ่านกระบวนการมีลูกแล้ว ผ่านช่วงชั้นทางสังคมจากวัยเด็กสู่วัยผู้ใหญ่แล้ว

ในทางตรงกันข้าม การที่พลังจารีตในลาวเข้มแข็งเช่นนี้ ทำให้ผู้ชายและเกย์ในสังคมลาวพยายามอธิบายว่าตนเองไม่ใช่เกย์

“ถ้าแต่งงาน มีลูก สังคมปกป้องเลยว่าเป็นผู้ชาย ถึงจะแต่งตัวหรือทำตัวเป็นผู้หญิงยังไงก็เป็นผู้ชาย อำนาจของสังคมควบคุมระบบไว้ทั้งระบบ แต่คุณแปลงเพศเมื่อไหร่คุณจะถูกตีตราเลย นิยามของเกย์ไทยแบบหนึ่ง แต่ในลาว ถ้าเหมือนผู้หญิง คนลาวจะเรียกเกย์ ส่วนเกย์ที่เป็นแมน เริ่มมีศัพท์ใหม่เรียกว่า ผู้ชายแต่งงาน แต่ผู้ชายที่แต่งงานแล้วจะไม่กล้าไปซื้อสินค้าประเภทฟอร์เมน เพราะจะถูกตราหน้าว่าผู้ชายอะไรมาซื้อของ แล้วในสังคมลาวอาจจะตราหน้าสินค้าฟอร์เมนทั้งหมดเป็นของเกย์

“คนเริ่มให้ภาพความเป็นเกย์ใหม่ ผู้ชายไปเล่นยิม จะถูกตราหน้าว่าเป็นเกย์ สจ๊วตทั้งหมดเป็นเกย์ ผู้ชายไปซื้อของจ่ายกับข้าว ช็อปปิ้ง ช่วยภรรยาทำกับข่าว ไม่ได้ จะเป็นเกย์หมด อะไรที่แสดงบทบาทผิดจากจารีตเดิม ถือว่าเป็นเกย์หมด”

พื้นที่ของเกย์ลาว

ไม่ว่าจารีตในสังคมลาวจะมีแรงกระทำเข้มข้นเพียงใด กลุ่มเกย์ในลาวก็ยังมีพื้นที่เฉพาะของตนที่ใช้สำหรับพบปะ สังสรรค์ และแสดงอัตลักษณ์ของตนออกมา ซึ่งแตกต่างจากสิ่งที่นักท่องเที่ยวชาวไทยที่ไปเยือนลาวรับรู้ เพราะมันมีพื้นที่เฉพาะที่ไม่เปิดรับเกย์นอก

“ผมลงพื้นที่ ในเว็บไทยบอกว่าร้านนี้เกย์ แล้วพื้นที่จริงๆ ของเกย์ลาวมีจริงมั้ย ถามผู้ชาย แค่เอ่ยชื่อร้านนวดชื่อนี้รู้จักมั้ย ไม่รู้จัก ผู้ชายบอกปฏิเสธทุกอย่าง โซนวงเวียนน้ำพุกลางเมืองเป็นโซนที่บอกว่ามีกะเทยเยอะ แต่พอเลยออกไปในวงการบอกว่าเป็นย่านที่มีเกย์เยอะมาก แต่เข้าไปศึกษาจริงๆ ไม่ได้มีอย่างในเฟซบุ๊คบอก แว่นที่เราใช้เล่าความเป็นเกย์ลาวเป็นคนละโลก คนลาวบอกไม่มี แต่พอถามผู้หญิง เขาบอกอยู่ตรงนั้น ตรงนี้”

วศินอธิบายว่า ในมุมมองของคนลาวที่มองต่อพื้นที่ตัวเองมี 4 พื้นที่ หนึ่ง-พื้นที่เปิดเผย เช่น ผับ บาร์ สำหรับรับประทานข้าวทั่วไป ชาย-หญิงสามารถพบกันได้ และเป็นสถานที่ที่เกย์ที่ไม่ใช่คนลาวใช้พบปะกัน

สอง-พื้นที่เปิดเผย แต่รู้เฉพาะกลุ่ม เป็นพื้นที่สำหรับเกย์ลาวที่มีรายได้ค่อนข้างสูง เป็นกลุ่มนักเรียนนอก ข้าราชการระดับสูง หรือนักธุรกิจ ใช้พบปะสังสรรค์และทำกิจกรรมร่วมกัน

“ถ้าคุณไม่เข้าใจนิยาม ไม่เข้าใจมุมมอง ในแง่ธุรกิจ คุณเจ๊ง แต่ถ้าคุณเข้าใจ คุณจะมองเห็นโอกาสทางธุรกิจที่เปิดโอกาสให้คนมีช่องทางสื่อสารกัน เห็นกลุ่มเป้าหมายร่วมกันได้ และมันจะเปิดความคิด เห็นความเท่าเทียมของคน”

สาม-พื้นที่เฉพาะกลุ่มในรูปคาราโอเกะหรือนั่งดริงค์ ลักษณะคล้ายคาราโอเกะในสังคมไทยที่เกย์ลาวเข้าไปเพื่อความบันเทิง พักผ่อนหย่อนใจ มีพนักงานเสิร์ฟเป็นผู้ชายหรือเกย์คอยบริการและนั่งคุย ซึ่งค่าใช้จ่ายจะต่ำกว่าแบบที่ 2 และชาวต่างประเทศจะไม่รู้จักพื้นที่ลักษณะนี้

และสี่-พื้นที่พิเศษเฉพาะเกย์ลาว เป็นพื้นที่ที่อยู่ห่างออกไปจากตัวเมือง มีคนรู้จักไม่มาก ลักษณะการบริการคล้ายสปา แต่แฝงการขายบริการทางเพศ ค่าบริการสำหรับการนวดเท่ากับ 70,000 กีบหรือประมาณ 300 บาทต่อชั่วโมง พื้นที่นี้รับเฉพาะเกย์ลาวเท่านั้น ไม่รับคนต่างประเทศ

โอกาสทางธุรกิจและความเท่ากันของมนุษย์

การเข้าใจนิยาม พฤติกรรม และพื้นที่เหล่านี้มีประโยชน์อย่างไร วศิน กล่าวว่า สังคมลาวมีเกย์ พวกเขาแสดงออกความเป็นชายในลาว แต่มาถ่ายรูปสวยๆ ในประเทศไทย ตลาดในไทยเริ่มมีคนลาวข้ามฝั่งมาเที่ยวมากมาย เพราะมีพื้นที่แสดงตัวตนได้มาก

“ข้อมูลที่เปิดเผยในเน็ต ไม่จริง มันมีพื้นที่ของเขาจริงๆ ที่เขากันไว้สำหรับของเขา สอง-ถามว่าในไทยหรืออาเซียนมีพื้นที่เฉพาะแบบนี้มั้ย พอเราแบ่งอายุของเกย์เป็นสูงอายุ กลางคน และวัยหนุ่ม เกย์สูงอายุจะไปนั่งผับบาร์ในเชียงใหม่ ใช้เงินไม่เยอะ ต้องการพื้นที่ที่ต้อนรับเกย์ เป็นโรงแรมสีรุ้ง ไม่รังเกียจ ไม่ดูถูก ขอแค่นั้น”

ตรงกันข้าม หากไม่เข้าใจตลาดหรือพฤติกรรมของคนกลุ่มนี้เลย การสื่อสารทางการตลาดหรือกิจกรรมทางการตลาดให้ตรงใจก็เป็นเรื่องยาก ความเข้าใจช่วงชั้น อายุ นิยาม รสนิยม มีความสำคัญต่อธุรกิจ และสำคัญต่อการจัดโปรแกรมการท่องเที่ยวของคนกลุ่มใหม่ที่มีอำนาจซื้อสูง เนื่องจากคนกลุ่มนี้ไม่สามารถแสดงตัวได้ในสังคมของตน ไม่มีพื้นที่แสดงออกและต้องการหาพื้นที่แสดงออก ถ้าสามารถจัดพื้นที่ให้เขาแสดงออกย่อมนำมาสู่กิจกรรมการท่องเที่ยวที่เหมาะสมและสร้างโอกาสทางการท่องเที่ยวให้เกิดขึ้น

“เกย์เป็นตลาดใหญ่ทางการท่องเที่ยวหรือเปล่า เกย์ลาวช่วงกลางคนเป็นกลุ่มที่มีอำนาจซื้อสูง ต้องการความสะดวกสบาย ต้องการพื้นที่พิเศษ การจัดโปรแกรมทัวร์เชิงสุขภาพจึงเกิดขึ้น เช่น มาหาหมอ แปลงเพศ ร้อยไหม ฉีดหน้า มาเที่ยวด้วย พักผ่อนด้วย พื้นที่ที่ซอฟต์ต่อร่างกายเป็นยังไง เรามองกลุ่มนี้แล้วหรือยัง เข้าใจเขาอย่างที่เป็น เห็นการจำแนกช่วงวัย เห็นโอกาสทางธุรกิจ เข้าใจว่าในสังคมลาวเป็นอย่างนี้ เราจะรู้ช่องทางทางธุรกิจว่าสินค้าอะไรควรหรือไม่ควรเข้าไปขาย”

วศินมองว่า สังคมไทยยังติดกับดักความคิดว่า ทัวร์เกย์เท่ากับเซ็กส์ทัวร์ ซึ่งเราต้องหาทางหลุดจากกับดักความคิดนี้

“ถ้ามองพฤติกรรมการท่องเที่ยวของเขา กลุ่มที่มีอำนาจซื้อสูงจะพัฒนาเป็นนักท่องเที่ยวสุขภาพ แต่เรายังติดกับดักว่าเกย์ทัวร์ คือเซ็กส์ทัวร์ วันนี้เกย์ถูกตราหน้าว่าเป็นเซ็กส์ทัวร์ แต่จริงๆ แล้วไม่ใช่ เขาต้องการพื้นที่ที่ให้โอกาสเขา ทำไมกลุ่มนักท่องเที่ยวกลางคนจึงเลือกเที่ยวเรือสำราญ ไปล่องแพกาญจน์ฯ เพราะเขาต้องการพื้นที่ของเขา แสดงตัวของเขาได้ เหมือนที่คนลาวมาเที่ยวไทย เพราะสามารถแสดงตัวเขาได้ มีร้านที่เปิดเผยตัวเองได้ ถ้าเราเห็นโอกาสตลาดเหล่านี้ เชื่อว่าธุรกิจท่องเที่ยวเกย์จะเกิดขึ้น ตลาดนี้ใหญ่มาก”

การเรียนรู้ความแตกต่างหลากหลายของผู้คนที่แตกต่างจากเรา ทั้งในแง่นิยามและพื้นที่ จึงเป็นประตูบานแรกที่นำไปสู่ความเข้าใจ ความเข้าใจพาไปสู่โอกาสที่ไม่ใช่เพียงโอกาสในแง่ธุรกิจเท่านั้น แต่ยังเป็นโอกาสในแง่ของการมองเห็นความเป็นมนุษย์ที่เท่าเทียมกัน ดังที่วศินกล่าวไว้ว่า

“ถ้าคุณไม่เข้าใจนิยาม ไม่เข้าใจมุมมอง ในแง่ธุรกิจ คุณเจ๊ง แต่ถ้าคุณเข้าใจ คุณจะมองเห็นโอกาสทางธุรกิจที่เปิดโอกาสให้คนมีช่องทางสื่อสารกัน เห็นกลุ่มเป้าหมายร่วมกันได้ และมันจะเปิดความคิด เห็นความเท่าเทียมของคน”

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท