ในช่วงวิกฤติความขัดแย้งทางการเมือง 10 กว่าปีที่นำไปสู่รัฐประหารสองครั้ง คำว่า “ประชาสังคม” เป็นคำที่น่ารังเกียจยิ่งนัก เพราะเหตุว่าองคาพยพของประชาสังคมไทยส่วนใหญ่ให้การสนับสนุนรัฐประหาร ก่อนหน้านั้นคำ ๆ นี้เป็นคำที่มีความหมายดี มีลักษณะ Uprising หรือสร้างพลังอำนาจต่อรองและคุณค่าให้กับภาคประชาชนในทุกมิติของพื้นที่ ไม่ว่าจะเป็นพื้นที่ทางสังคม  เศรษฐกิจ วัฒนธรรม การเมือง ฯลฯ เป็นคำที่ในแวดวงวิิชาการความรู้ในหมู่นักศึกษาและปัญญาชนมีความคึกคักมาก มีวิชาสอนกันในห้องเรียนมหาวิทยาลัย มีการนำเสนองานวิจัยมากมายจากหลากหลายสาขาวิชาความรู้เกี่ยวกับเรื่องของประชาสังคมทั้งในฝั่งของประชาชนและฝั่งขององค์กรอ

นอกจากไต้หวันจะเป็นปลายทางของนักท่องเที่ยวชาวไทยเพราะไม่ต้องขอวีซ่าแล้ว ไต้หวันยังเป็นพื้นที่เรียนรู้ประสบการณ์ต่อสู้เพื่อประชาธิปไตยและภาคประชาสังคม โดยหลังจากการก่อตัวของ “ขบวนการดอกทานตะวัน” ทำให้เกิดขบวนการเสวนา “ Friday Philo” กระจายไปในหลายพื้นที่ของไต้หวัน โดยพวกเขาเชื่อมั่นว่าการเพิ่มพูนศักยภาพในการคิดและการอภิปรายโต้วาทีเท่านั้นที่จะรักษาคุณภาพและความเชื่อมั่นในระบอบประชาธิปไตยของไต้หวันเอาไว้ได้

ถอดคำสัมภาษณ์ 'มูฮำมัดอายุบ ปาทาน' ประธานสภาประชาสังคมชายแดนใต้ ก่อนการพูดคุยไทย-มารา ย้ำประเด็นผู้บริสุทธิ์คือเรื่องแรกที่ต้องคุยบนโต๊ะสันติภาพเพราะคนข้างล่างต้องการ ชี้ถ้าพูดคุยไม่ชัดเจนคนกังวลสถานการณ์จะแรงขึ้น เผย 3 ความเปลี่ยนแปลงสำคัญในรอบ 3 ปีที่ต้องผลักดันการพูดคุยให้ไปข้างหน้า ทั้งประชาสังคมเข้มแข็ง ไม่มีใครโยนให้ทหารฝ่ายเดียวและทุกฝ่ายอยากมีส่วนร่วม ฝ่ายไทยต้องสื่อสารให้คนในประเทศเข้าใจ

พรุ่งนี้ ได้รับคำขวนให้ไปวิพากษ์ขบวนการภาคประชาสังคมของไทย พร้อมข้อเสนอแนะเชิงยุทธศาสตร์ แต่เนื่องจากผมเองก็เป็นภาคประชาสังคมคนหนึ่งด้วย คำชวนดังกล่าวจึงคล้ายกับการเชิญไปร่วมทำฮาราคีรี สารภาพความผิดของตนเอง ผมจึงต้องเตรียมตัวเขียนคำสารภาพความผิดของตนเองในคืนนี้ ผมคิดว่า พวกเราต้องเผชิญหน้ากับความจริง 5 ประการที่ไม่ค่อยจะโสภาสักเท่าไร