ท่ามกลางการต่อสู้เพื่อเรียกร้องสิทธิและความเป็นธรรมในสามจังหวัดภาคใต้ สิ่งสำคัญมากที่สุดการมองคนให้เป็นคน และเห็นถึงความเป็นคนอย่างเท่าเทียมกันเสียก่อน ก่อนที่เราจะตัดสินเขาว่าเป็นคนชาติไหนหรือนับถือศาสนาอะไร
ฮีรมี เจะแม, ลลิตา หาญวงษ์, เคท ครั้งพิบูลย์, นิติ ภวัครพันธุ์, ภาสกร อินทุมาร ร่วมถกถึงอคติที่รัฐและสังคมมีต่อคนชายขอบว่าสร้างผลกระทบต่อคนกลุ่มนี้อย่างไร พร้อมข้อเสนอเชิงนโยบายและทางออก
แม้ตำรวจจะกวาดจับแกนนำ ฝ่ายค้าน และนักศึกษาไปนับสิบ แต่ผู้ชุมนุมหลายหมื่นยังคงร่วมชุมนุม Bersih 5.0 ก่อนสลายตัวอย่างสงบในช่วงเย็น โดยไม่มีเหตุปะทะกับผู้สนับสนุนรัฐบาล ด้านผู้สังเกตการณ์ชี้ผู้ชุมนุมกลุ่มใหญ่เป็นคนรุ่นหนุ่มสาว ขณะที่ชาวมลายูเข้าร่วมมากขึ้น ปัจจัยมาจาก 2 พรรคการเมืองเกิดใหม่ พรรคหนึ่งแยกจากพรรคอิสลาม พรรคหนึ่งแยกจากพรรครัฐบาล และการยูเทิร์นของ 'มหาธีร์' อดีตคู่ปรับฝ่ายค้านหลายทศวรรษ
สัมภาษณ์พิเศษ 'ภักดิ์กมล ศิริวัฒน์' น.ศ.ปริญญาเอก แคมบริดจ์ ว่าด้วยงานวิจัยเกี่ยวกับ “บทบาทวาทกรรมสำนึกชาตินิยม-พลังของความทรงจำร่วมและความรู้สึกร่วมการเป็นเหยื่อผ่านมุมมองเยาวชนปาตานี/ชายแดนใต้” อะไรคือคำตอบที่เธอค้นพบ จากการสัมภาษณ์เชิงลึกด้วยกลุ่มตัวอย่างเกือบ 3,500 คนในพื้นที่
"การจะทำให้ชนกลุ่มนี้เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของสังคมไทยอย่างแท้จริงไม่สามารถทำได้ด้วยการบีบบังคับให้พวกเขาต้องรับกับระบบการศึกษาและวัฒนธรรมที่พวกเขาไม่คุ้นเคย แต่อยู่ที่การให้ความยอมรับและความเข้าใจภาษาและวัฒนธรรมท้องถิ่น"
ศรีสมภพ จิตร์ภิรมย์ศรี วิเคราะห์ 3 เหตุที่คนชายแดนใต้ไม่รับร่างรัฐธรรมนูญใหม่ 'อัตลักษณ์-การมีส่วนร่วมของประชาชน-การกระจายอำนาจ' ห่วงเกิดรอยร้าวทางการเมือง เงื่อนไขความขัดแย้งเพิ่ม แนะรัฐต้องสร้างความมั่นใจในกระบวนการพูดคุยสันติภาพ รวมทั้งหวังว่าการพูดคุยสันติภาพและกระบวนการทางการเมืองจะเดินหน้าต่อไป แม้รัฐธรรมนูญจะไม่เปิดโอกาส
ตัวแทนเครือข่ายสมัชชาคนจน-สลัมสี่ภาค-กลุ่มรัฐสวัสดิการ-เหมืองแร่-เกษตรทางเลือก-เครือข่ายพลเมืองเน็ต-เอฟทีเอวอทช์-เครือข่ายกระเหรี่ยง-ประชาชนเจ้าของแร่-การศึกษาทางเลือก ประกาศ “ไม่รับ” ร่างรัฐธรรมนูญ นำเสนอมุมมองปัญหาอันหลากหลายของแต่ละกลุ่ม พุ่งตรงปมปัญหาในร่างมีชัย
พรรคอิสลามมาเลเซียหรือพรรค PAS ซึ่งเป็นพรรคฝ่ายค้านที่มีฐานเสียงในรัฐกลันตัน อภิปรายในสภากรณีคำตัดสินของศาลไทยที่มีผลยึดที่ดินโรงเรียนปอเนาะญีฮาด ที่ จ.ปัตตานี โดยตั้งคำถามว่ารัฐบาลมาเลเซียได้เสนอความช่วยเหลือเพื่อสร้างสันติภาพตามความต้องการของคนในพื้นที่หรือไม่
บทความโดย อดัม จอห์น เขียนถึงสนธิสัญญาไทย-อังกฤษ ปี 2452 (Anglo-Siamese Treaty of 1909) ระบุว่าสนธิสัญญานี้เปิดทางให้รัฐบาลสยามในอดีตอ้างความชอบธรรมในการยึดครองปาตานี โดยเสนอว่ากระบวนการสันติภาพในชายแดนใต้จะละเลยการดถึงผลกระทบจากสนธิสัญญานี้ไม่ได้
