แม่:ลูกคิด โตขึ้นอยากเป็นอะไรจ๊ะลูก?
ลูก:อยากเป็นนักบินอวกาศครับแม่
แม่: ???????

นี่ไม่ใช่เรื่องขำขันในหนังสือการ์ตูนนะคะ แต่เป็นเรื่องจริงของดิฉันกับ ลูกชายอายุ 7 ขวบ ที่ดิฉันเฝ้าเพียรถามเขาอยู่เสมอๆ จริงบ้างเล่นบ้าง เผื่อว่าเขาจะเปลี่ยนคำตอบบ้าง แต่เขาก็ยังตอบเหมือนเดิมทุกครั้ง ดิฉันทั้งรู้สึกปลื้มใจ ที่ลูกมีเป้าหมายที่สร้างสรรค์ดี แต่ก็กังวลใจไปพร้อมกัน เพราะในปัจจุบันนี้ดิฉันยังไม่เห็นทางเลยว่าจะเป็นไป

ก็คิดดูสิคะ ครอบครัวของเราเป็นครอบครัวข้าราชการที่ย้ายมาอยู่ที่ จ.ประจวบคีรีขันธ์ จังหวัดนี้เป็นแดนสวรรค์ของเราเลยค่ะ มีความสงบสุข ค่าครองชีพต่ำไม่มีมลภาวะ มีหาดทรายสวยงาม ที่นี่เหมาะจะเป็นถิ่นฐานของผู้ที่ต้องการคุณภาพชีวิตที่ดี แต่ไม่สามารถจะตอบสนองอะไรให้กับเด็กที่ต้องการจะเป็นนักบินอวกาศแน่นอน

หากลูกฝันอยากเป็นอย่างอื่น เช่นนักกอล์ฟ หรือนักเทนนิส ระดับโลก ยังมีโอกาสจะเป็นไปได้เสียมากกว่าค่ะ เพราะที่นี่มีสนามกอล์ฟของทหารที่ให้บริการ ในราคาถูกแสนถูก ให้ลูกได้ฝึกฝีมือได้เท่าที่ต้องการ ส่วนสนามเทนนิสนั้นถึงจะมีน้อย แต่คนใช้บริการก็ยังมีน้อยตามไปด้วย ไม่ต้องแก่งแย่งกันมากนัก

จริงอยู่ที่ พิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์พระจอมเกล้า ณ หว้ากอ ( ที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ของคนไทยอยู่ด้วย) ตั้งอยู่ใกล้บ้านเราเพียงนิดเดียวและลูกของดิฉันก็รบเร้าให้พาไปเกือบทุก สัปดาห์แต่ก็ไม่ได้ทำให้ฝันของลูกใกล้เข้าเลยสักนิด เพราะเป็นเพียงสถานที่จัดบอร์ดนิทรรศการเรื่องดาราศาสตร์ด้วยข้อมูลพื้นฐาน ประกอบด้วยสื่อทางด้านเทคโนโลยีเล็กๆน้อยๆ ที่มีทั้งที่ใช้การได้ และที่ชำรุดบกพร่อง ในปริมาณที่เท่าๆกัน

ในส่วนของบอร์ดนิทรรศการนั้นแทบไม่เคยมีการปรับปรุงหรือเปลี่ยนแปลงไปเลยแม้แต่น้อย อย่างน้อยก็ในรอบ 2ปี ที่พวกเรามาอยู่ที่นี่ อันสะท้อนให้เห็นถึงนโยบายของภาครัฐที่ให้ความสำคัญกับเรื่องการเปิดโลกทัศน์ของประชาชน น้อยเท่าๆกับงบประมาณที่เจียดให้มาพัฒนาพิพิธภัณฑ์

ถ้าลูกของดิฉันเขารู้ประสามากกว่านี้ ดิฉันจะอธิบายกับเขาว่า ลูกลองพิจารณาปัจจัยแวดล้อมตัวดูสิว่า ลูกจะเป็นนักบินอวกาศได้อย่างไรกันละจ๊ะ ข้อแรกที่ใกล้ตัวที่สุด ลูกแม่เรียนในโรงเรียนประจำจังหวัด ซึ่งใช้มาตรฐานการศึกษาของกระทรวงศึกษาธิการ ที่ใช้กันทั่วประเทศไทย เรียกว่าดีที่สุดที่นี่แล้ว แต่ลูกได้เรียนภาษาอังกฤษน้อยมาก เพียงสัปดาห์ละ 2 ชั่วโมง แล้วลูกจะสามารถสื่อสารกับพวกนักบินอวกาศด้วยกันได้อย่างไรในเมื่อพวกเขาใช้ภาษาอังกฤษกันทั้งนั้น

ที่สำคัญกว่านั้น ลูกอยู่ประเทศไทยนะลูก ไม่ใช่ประเทศอเมริกา หรืออยู่ประเทศจีนยังดีเสียกว่า เพราะเขามีโครงการสำรวจอวกาศแล้วนะ ประเทศไทยไม่อาจตอบสนองอะไรลูกได้เลยในเรื่องนี้ หรือแม้อนาคตก็ตาม แม่ก็ยังมองไม่เห็นทาง สังคมไทยไม่ให้ความสำคัญของการศึกษาวิทยาการแขนงต่างๆเท่าที่ควร โดยเฉพาะ วิทยาศาสตร์บริสุทธิ์ อันเป็นพื้นฐานของอาชีพนี้โดยตรง

เท่าที่แม่ในฐานะแม่บ้านคนหนึ่ง รับรู้ความเป็นไปของสังคมไทย ก็จากสื่อต่างๆ แม่เห็นแต่มีการประ
กวด แข่งขันคัดสรรแต่คนที่จะเข้าสู่วงการบันเทิง คนที่จบการศึกษาจากศาสตร์แขนงต่างๆจากสถาบันที่เป็นอันดับ 1 หรือ2 หรือ 3 ของประเทศไทย ก็ล้วนแต่มีความฝันจะเข้าสู่วงการบันเทิงกันทั้งนั้น จะด้วยเหตุผลอะไรก็แล้วแต่ ที่จะแข่งกันในเรื่องวิชาการแขนงต่างๆนั้นมีน้อยจนแทบไม่ค่อยพบเห็นเลย

หันมาดูรายการในโทรทัศน์ว่ามีอะไรให้ลูกบ้าง ลูกได้ดูแต่การ์ตูนญี่ปุ่นบ้าง ฝรั่งบ้าง ที่ส่วนใหญ่มีเนื้อหาคล้ายๆกัน ที่มีอยู่มากก็คือ เรื่องต่อสู้ เอาชนะพวกปิศาจ เลือดท่วมจอก็มี หรือไม่ก็เรื่องรักๆใคร่ๆ ของหนุ่มสาว หนุ่มหนุ่ม หรือสาวสาว ก็มี

ส่วนรายการของผู้ใหญ่ก็มีแต่ละครเกี่ยวกับการชิงรักหักสวาท อิจฉาริษยากัน เนื้อเรื่องเหมือนกันทุกช่องโทรทัศน์ นอกจากนี้ก็มีพวกรายการเกมโชว์ รายการบันเทิงต่างๆ ที่เจ้าของรายการต่างก็คิดสรรแข่งขันกันอย่างยิ่งยวด เพื่อเป้าหมายเดียวกันคือให้ความสนุกสนานและความบันเทิงแก่ผู้ชม จนแม่รู้สึกอยู่เสมอว่า คนไทยต้องการความสนุกสนาน และความบันเทิงมากมายขนาดนี้จริงๆหรือ ทำไมพวกทำรายการโทรทัศน์ไม่ทำรายการเพื่อความรู้และสติปัญญาของคนไทยให้มากกว่านี้นะ

ในส่วนของหนังสือพิมพ์ก็เหมือนกัน ข่าวสารที่เราได้รับ ล้วนมีแต่เรื่องร้ายๆ เรื่องความรุนแรง แม้แต่เรื่องประวัติอย่างละเอียดของคนที่ถูกล็อตเตอรี่รางวัลที่หนึ่ง ทีมีให้อ่านอยู่เป็นประจำ ซึ่งมิได้กระตุ้นให้เด็กใฝ่ไปในทางสร้างสรรค์เลย ในขณะทีเรื่องที่ดีงาม ประเทืองปัญญา เรื่องของคนดี คนเก่ง ในศาสตร์ศิลป์ต่างๆกลับได้รับความสำคัญรองๆลงไป

สิ่งเหล่านี้ เป็นสิ่งสะท้อนได้ชัดยิ่งกว่าชัด ว่าเหล่านักสื่อสารมวลชน เขาคิดอย่างไรกับคนไทย เขาประเมินระดับสติปัญญาของคนไทยไว้ที่ระดับไหน พวกเขาคิดว่าคนไทยส่วนใหญ่ชอบเรื่องพวกนี้หรือ แม่คนหนึ่งละที่เชื่อว่าถ้าฉันจะเป็นแม่ของลูกที่เป็นนักบินอวกาศ อย่างน้อยเราจะต้องไม่บริโภคข่าวสารพวกนี้

ท่านเจ้าคุณพระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตโต) ได้กรุณากล่าวเตือนสังคมไทยไว้อยู่เสมอๆว่า คนไทยกำลังติดกับค่านิยมโก้เก๋ และคนไทยเป็นนักเสพบริโภค โดยให้ความสำคัญกับการผลิต และประดิษฐ์สร้างสรรค์น้อยเกินไป ซึ่งทำให้คนไทยอ่อนแอลงทุกวัน

ดิฉันเคยคิดเล่นๆว่าถ้าวันใดวันหนึ่ง หากเหล่าประเทศเจ้าของสิ่งประดิษฐ์ ทั้งหลายได้ทวงคืนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีไปจากเราทั้งหมด แล้วเราจะเหลืออะไรบ้าง แทบไม่มีเลยจริงๆ รถยนต์ เครื่องใช้ไฟฟ้า โทรศัพท์มือถือ ฯลฯ สิ่งอำนวยความสะดวกที่เราใช้กันอยู่ทุกวันนี้ จะหายไปจากชีวิตเราเกือบทั้งหมด ที่จะเหลือก็คือข้าวและผลิตผลทางเกษตรกรรมที่ชาวนาและเกษตรกรเลี้ยงเรามาตลอดชีวิต รวมทั้งศิลปวัฒนธรรมรากเหง้าดั้งเดิมของเราเองเท่านั้น

เมื่อพิจารณาถึงปัจจัยแวดล้อมรอบด้านแล้ว ดูแทบจะไม่มีความหวังเอาเสียเลยว่าฝันของลูกดิฉันจะเป็นไปได้ แต่ในฐานะชาวพุทธคนหนึ่ง ดิฉันก็คงจะได้แต่สอนลูกว่าให้ยึดหลักสันโดษ ใช้สิ่งที่ตนมีสร้างสรรค์สิ่งดีงามให้ได้มากที่สุด แต่ไม่สันโดษในกุศลธรรม คือสร้างสรรค์พัฒนาตนเองอยู่เสมอไม่ว่าจะอยู่ในสภาพแวดล้อมเช่นใด

เมื่อมองในแง่ดี พลิกวิกฤติให้เป็นโอกาส ถึงแม้ลูกของดิฉันจะด้อยโอกาสในหลายๆด้าน แต่อย่างน้อยที่ จ.ประจวบคีรีขันธ์ ส่วนเล็กๆของประเทศไทยแห่งนี้ ก็ทำให้ลูกมีโอกาสดีที่ได้เล่นกีฬาดีๆ มีคุณครูดนตรีสอนให้แก่ลูกโดยไม่ต้องแลกมาด้วยเวลาในการเดินทางเสาะหาหรือเงินทองมากมายเลย รวมทั้งการมีพิพิธภัณฑ์ดาราศาสตร์อยู่ใกล้ๆบ้าน ถึงแม้จะไม่ได้ช่วยเกื้อหนุนลูกมากนัก แต่อย่างน้อยก็แรงบันดาลใจให้แก่เด็กเล็กๆได้มีจินตนาการกว้างไกลออกไป

ไม่แน่นัก ด้วยสภาพสังคมที่ไม่เอื้อต่อการสร้างสรรค์เช่นนี้ อาจจะเป็นปัจจัยสำคัญที่กระตุ้นผลักดันให้ลูกของดิฉันเกิดความกระหาย และมานะพยายามมากยิ่งขึ้นเสียด้วยซ้ำที่จะทำความหวังของเขาให้เป็นจริง สิ่งเหล่านี้อาจจะเป็นจิกซอว์ตัวสำคัญ ในชีวิตการเป็นนักบินอวกาศของลูกดิฉันในอนาคตก็เป็นได้

นาฏยา ฐาปนพันธ์นิติกุล ประจวบคีรีขันธ์