ศูนย์ข่าวภาคเหนือ-28 มิ.ย.2548 ตัวแทนเด็กไร้สัญชาติโอดครวญรัฐทอดทิ้งไม่ดูแล อีกทั้งถูกจำกัดสิทธิในหลายๆ ด้าน ในขณะที่ตัวแทนคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติเสนอให้แก้กฎหมายและนโยบายของรัฐ รวมการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่รัฐ

นางสาวสุลี อุ่ยแม ตัวแทนเด็กชนเผ่าอาข่า บ้านสันเจริญ อ.เมือง จ.เชียงราย กล่าวในเวทีปัญหาเด็กไร้สัญชาติ ว่า ไม่รู้เหมือนกัน ที่เขาเรียกเด็กไร้สัญชาตินั้นดูกันตรงไหน ทั้งที่ตนก็เกิดในประเทศไทย แต่ก็ยังไม่มีสัญชาติ ซึ่งก็พยายามเรียนหนังสือ ตอนนี้เรียนในระดับชั้น ปวช. ในวิทยาลัยอาชีวศึกษาเชียงราย ในขณะที่ฐานะทางบ้านก็ยากจน จะขอทุนการศึกษาก็ไม่ได้ เพราะมีการกำหนดเอาไว้ว่า บิดามารดาต้องมีสัญชาติไทยเท่านั้น

"นอกจากนั้น การจะออกนอกพื้นที่ต่างจังหวัดก็เป็นไปด้วยความยากลำบาก เพราะต้องเสียเวลาในการขอทำเรื่อง แม้กระทั่งเวลาขับมอเตอร์ไซค์ ก็จะถูกจับ เพราะไม่มีใบอนุญาตขับขี่ ตอนนี้
ไม่รู้ว่าเมื่อไหร่จะได้สัญชาติไทย และอยากเป็นคนไทยเหมือนกัน รักประเทศไทยเหมือนกับคนอื่นๆ ทำไมสังคมไม่ให้โอกาส ทำไมทางอำเภอไม่พิจารณาคำร้องของตน จึงอยากจะให้ผู้ใหญ่ ได้เข้าใจ อย่าเหมารวม เพราะยังมีชาวเขาดั้งเดิมอยู่อีกมาก" นางสาวสุลี กล่าว

ด้าน นายณัฐพล สิงห์เถื่อน มูลนิธิกระจกเงา กล่าวว่า น.ส.สุลี ได้มีการยื่นคำร้องขอสัญชาติไทยไปตั้งสี่ครั้งแล้ว แต่ทางเจ้าหน้าที่ก็ไม่มีการดำเนินการใดๆ ทั้งสิ้น อีกทั้ง ทางอำเภอ มีการนำหมึกลบช่องที่ระบุว่า เกิดในประเทศไทย ทิ้งโดยไม่บอกสาเหตุ และยังมีการอ้างว่า ขาดพยานรับรอง ทั้งที่ยื่นคำร้องไปตั้งนานแล้ว ล่าสุด เมื่อวานนี้(27 มิ.ย.) ทางอำเภอได้ออกมาปฏิเสธว่า เธอไม่ได้เป็นชาวเขาดั้งเดิม ซึ่งจะส่งผลต่อชีวิตเธอทำให้กลายเป็นคนต่างด้าวทันที

ในขณะที่ นายมานะ งามเนตร์ ตัวแทนคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ กล่าวว่า การที่เด็กเหล่านี้ไม่ได้รับสิทธิขั้นพื้นฐานจากรัฐ ไม่ได้รับการดูแลเท่าที่ควร ไม่ได้รับการพัฒนาให้ทัดเทียมกับคนอื่น ซึ่งจะส่งผลทำให้เด็กมีปมด้อย ไม่มีความมั่นใจในอนาคต

"ปัญหาทั้งหมด อยู่ที่กฎหมายและนโยบายของรัฐ และการปฏิบัติงานของผู้มีหน้าที่ ซึ่งในขณะนี้ มีเจ้าหน้าที่รัฐหลายคนที่ทำผิดระเบียบ ขาข้างหนึ่งกำลังอยู่ในคุกตารางไปแล้ว เพราะฉะนั้น รัฐบาลจะต้องแก้ไขกฎหมาย ปรับปรุงนโยบายของรัฐ ไม่ว่า พ.ร.บ.สัญชาติ พ.ศ.2508 พ.รใบ.ทะเบียนราษฎร พ.ศ.2534 พ.ร.บ.การทะเบียนคนต่างด้าว พ.ศ.2493 และ พ.ร.บ.คนเข้าเมือง พ.ศ.2522 รวมทั้งต้องปรับปรุงการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่รัฐด้วย" นายมานะ กล่าว