ประชาไท - 23 ต.ค. 2549วันที่ 22 ตุลาคม ที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์รังสิต เวทีสมัชชาสังคมไทยจัดสัมมนาห้องย่อย ในหัวข้อ "ยุทธศาสตร์การสร้างพลังของขบวนแรงงาน" โดยมีวิทยากร คือ ศักดินา ฉัตรกุล ณ อยุธยา และ ใจ อึ๊งภากรณ์ มีรายละเอียดโดยสังเขปดังนี้

 

0 0 0

 

ศักดินา ฉัตรกุล ณ อยุธยา

"อุดมการณ์สังคมนิยมคือน้ำหล่อเลี้ยงขบวนการแรงงาน"

 

ศักดินาได้แบ่งประเด็นสำหรับการทำความเข้าใจเรื่อง ยุทธศาสตร์การสร้างพลังของขบวนการแรงงาน ไว้สี่ประเด็นคือ

 

1. นิยามของขบวนการแรงงาน
   
2. สภาพความอ่อนแอของขบวนการแรงงานไทย
   
3. ประสบการณ์การต่อสู้ของขบวนการแรงงานไทย
   
4. การวางยุทธศาสตร์

 

สำหรับประเด็นการนิยามความหมายของขบวนการแรงงานนั้น ในแต่ละช่วงของประวัติศาสตร์ ความหมายจะครอบคลุมไม่เหมือนกัน สำหรับในปัจจุบันคนส่วนใหญ่จะกล่าวถึงขบวนการแรงงานในความหมายของสหภาพแรงงานที่มีการจดทะเบียน ซึ่งเป็นมุมมองที่คับแคบ เพราะในอดีตนั้นมีความหมายกว้างกว่าในปัจจุบัน

 

ในอดีตขบวนการแรงงานในประเทศไทยเริ่มปรากฏให้เห็นตั้งแต่ยุคต้นรัตนโกสินทร์ ซึ่งเป็นการรวมตัวกันของขบวนการแรงงานรับจ้างชาวจีน

 

แต่หลังจากสงครามโลกครั้งที่ 1 ชาวไทยที่เคยทำนาเข้าสู่โรงงานมากขึ้น และเริ่มมีปัญญาชนที่เป็นแกนนำให้กับขบวนการแรงงาน

 

หลังยุค 2475 ขบวนการแรงงานเริ่มมีความหมายกว้างขึ้น อาจนำโดยคนตกงาน ขบวนการแรงงานของคนถีบสามล้อ และหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ก็มีขบวนการแรงงานของแรงงานนอกระบบ จนมาถึงยุคหลัง 14 ตุลา ความหมายของขบวนการแรงงานก็ยังครอบคลุมกว้างอยู่

 

แต่พอหลังเหตุการณ์ 6 ตุลา 2519 เป็นเหตุให้อำนาจรัฐบีบรัดจัดรูปขบวนการแรงงานเสียใหม่ คือบังคับให้ขบวนการแรงงานต้องจดทะเบียนเป็นสหภาพแรงงานในระบบ กีดกันแรงงานนอกระบบออกไป

 

ส่วนสภาพความอ่อนแอของขบวนการแรงงานไทยนั้น มีเหตุผลในการวิเคราะห์อยู่ 2 กรณี ก็คือ มุมมองในเชิงปริมาณ และ เชิงคุณภาพ

 

ในมุมมองเชิงปริมาณนั้น ขบวนการแรงงานไทยในปัจจุบัน ซึ่งก็คือสหภาพแรงงานที่จดทะเบียน เป็นเพียงส่วนน้อยของปริมาณแรงงานทั้งในและนอกระบบทั้งหมด คือมีอยู่เพียง 3 % และในปริมาณแรงงานที่เป็นขบวนการแรงงานส่วนน้อยนี้ ยังมีการแยกย่อยองค์กรออกไปอีกจำนวนมาก ซึ่งเป็นเหตุของการที่ทำให้ขบวนการแรงงานในระดับชาติ ไม่เข้มแข็ง นอกจากนี้ยังมีผู้นำแรงงานที่ทุ่มเทน้อย มีการร่วมมือกันน้อย จนถึงมีเครื่องมือสื่อในมือน้อยเกินไป

 

สำหรับเชิงคุณภาพนั้น ประเด็นที่สามารถนำมาพิจารณาได้ก็คือ

 

• ขบวนการมีความเป็นเอกภาพรึเปล่า?
  
• มีความสมานฉันท์
  
• มีความสำนึกรับผิดชอบ
  
• ความเป็นประชาธิปไตยน้อย
  
• มีความเป็นอิสระมาก-น้อยเพียงใด

 

ในส่วนประสบการณ์การต่อสู้ของขบวนการแรงงานไทยนั้น ศักดินาชี้ให้เห็นว่า ในช่วงที่ขบวนการแรงงานประสบความสำเร็จสูง คำนิยามของขบวนการแรงงานจะกว้าง ไม่ใช่คับแคบเช่นในปัจจุบัน นอกจากนี้ยังมีความร่วมมือกันสูง, มีปัญญาชนนักคิด , สามารถเชื่อมโยงกับการเมืองและมีทรัพยากรทางการเมืองในมือ และที่สำคัญ คือ ในสภาวะที่ขบวนการทางการเมืองมีความเข้มแข็งสูง สภาพแวดล้อมทางการเมืองในช่วงนั้น มีการยอมรับแนวคิดสังคมนิยมสูง

 

สำหรับการวางยุทธศาสตร์นั้น ศักดินากล่าวว่า จะต้องเปลี่ยนความเชื่อหลักของแรงงานตามแนวทุนนิยม ต้องสร้างสร้างค่านิยมระหว่างนายจ้างกับลูกจ้าง จากผู้ให้-ผู้รับ มาเป็น social partnership และต้องวางยุทธศาสตร์ไว้ 4 ระดับ คือ ระดับสถานประกอบการ , ระดับอุตสาหกรรม , ระดับชาติ ,และ ระดับสากล

 

ศักดินาได้สรุปช่วงท้ายไว้ว่า ต้องกำจัดคนคอรัปชั่นออกจากขบวนการแรงงาน ต้องเน้นการสร้างยุทธศาสตร์ในระดับชาติ เรียนรู้จากอดีต ยอมรับในความหลากหลาย และอุดมการณ์ที่สำคัญในการสร้างขบวนการแรงงานให้เข้มแข็ง คืออุดมการณ์สังคมนิยม ซึ่งถึงแม้อุดมการณ์นี้จะมีความหลากหลาย จะต้องเลิกและนำมาปรับใช้ให้เหมาะสมกับบริบทของสังคมไทย โดยศักดินาได้กล่าวทิ้งท้ายไว้ว่า

 

"อุดมการณ์สังคมนิยม คือ น้ำหล่อเลี้ยงขบวนการแรงงาน"

 

0 0 0

 

ใจ อึ๊งภากรณ์

การนัดหยุดงานคืออาวุธสำคัญของขบวนการแรงงาน

 

วิทยากรคนที่สอง คือ ใจ อึ๊งภากรณ์ กล่าวถึงการสร้างพลังแรงงานที่ล้มเหลวอันเกิดมาจากแนวคิด 3 แนวคิดคือ

 

• การหวังหาคนดีมาเป็นผู้นำ
  
• การท่องสูตรนามธรรมตลอดเวลา
  
• การเน้นหาผู้นำสหภาพแรงงานมืออาชีพ

 

ในประเด็นการหวังหาคนดี ใจ มองในมุมที่กลับกันคือต้องสร้างโครงสร้างที่เข้มแข็งในการต่อสู้ ไม่ใช่การหวังกับคนเพียงไม่กี่คน ส่วนเรื่องการท่องสูตรนามธรรมอยู่ตลอดเวลานั้น เราจะต้องนำมันมาใช้เป็นนามธรรมและต้องยอมรับในความเป็นจริง จุดแข็ง จุดอ่อน ของตนเอง และอย่าหดหู่กับการต่อสู้ และการเน้นหาผู้นำสหภาพที่เป็นมืออาชีพ จะทำให้เขาเหล่านั้นเริ่มคุ้นเคยกับการเจรจา (กับนายจ้าง,รัฐ) สร้างความประนีประนอม จนในที่สุดแล้วกลายเป็นให้ความร่วมมือกับนายจ้าง

 

อาวุธที่สำคัญสำหรับขบวนการแรงงานนั้น ใจเสนอว่า คือการนัดหยุดงาน ขบวนการแรงงานจะไม่มีความหมายถ้าหากไม่ใช้การนัดหยุดงานเป็นเครื่องมือ

 

โดย ใจ ได้กล่าวว่า "ถ้าสร้างสหภาพแรงงาน โดยไม่ใช้อาวุธในการนัดหยุดงาน คือการเพ้อฝัน"

 

และอุปสรรคในการนัดหยุดงานก็คือ

 

• พวกผู้นำแรงงานมืออาชีพ ไม่ค่อยอยากออกมาทำงานเคลื่อนไหว
  
• แนวคิดขององค์กรระหว่างประเทศในหลายองค์กร ไม่สนับสนุนการนัดหยุดงาน

 

ใจ กล่าวต่อไปว่าจะต้องสร้างความมั่นใจ สร้างประสิทธิภาพในการนำตนเอง และต้องสร้างสิ่งเหล่านั้นมาจากเบื้องล่าง จากระดับรากหญ้า สร้างเครือข่ายแนวราบ สวนทางกับผู้นำสหภาพแรงงานบนโครงสร้างชั้นบนที่พยายามจะประนีประนอมตลอดเวลา นอกจากนี้จะต้องสร้างประเพณีสมานฉันท์ กับเครือข่ายอื่นๆ ให้เรามีความมั่นใจในการหยุดงาน

 

สำหรับอีกประเด็นที่ใจพยายามชี้ให้เห็น ก็คือ แรงงานจะต้องสร้างพรรคการเมืองและขบวนการเคลื่อนไหวพร้อมๆ กัน เป็นพรรคการเมืองที่สลัดหลุดออกไปจากกรอบของทุนนิยม เพราะนักการเมืองในปัจจุบันล้วนแล้วแต่เป็นนายทุนเกือบทั้งสิ้น ซึ่งคอยมุ่งแต่หาผลประโยชน์ให้ชนชั้นตนเอง

 

ในการสร้างพรรคจะต้องหาจุดยืนที่อิสระ มีบรรยากาศแห่งการถกเถียงเพื่อหาสิ่งที่ดี และจะต้องทำงานร่วมกันได้ นอกจากนี้ต้องเคลื่อนไหวในหลายประเด็นที่นอกเหนือจากแรงงาน

 

ใจได้สรุปทิ้งท้ายถึงอุดมการณ์สังคมนิยมว่าเป็นแนวคิดที่จะต้องนำมาใช้ทั้งในขบวนการแรงงาน และพรรคการเมือง

 

"สายแรงงานจะต้องมองปัญหาของเครือข่ายอื่นให้เป็นปัญหาของพวกเรา และต้องมีพรรคภาคประชาชนขับเคลื่อน"

 

0 0 0

 

สรุปประเด็นการแลกเปลี่ยนของผู้ร่วมเสวนา

 

นอกจากนี้ในวงเสวนายังมีการให้ผู้เข้าร่วมมีส่วนร่วมในการแสดงความคิดเห็น ปัญหา ประสบการณ์ และแนวทางเกี่ยวกับการเคลื่อนไหวของขบวนการแรงงาน ซึ่งสรุปได้ดังนี้

 

• ผู้นำแรงงานส่วนหนึ่ง ไม่จริงใจ หาผลประโยชน์ใส่ตน
  
• แรงงานเป็นผู้ถูกกระทำ มีความเจ็บปวด การกระทำของนักวิชาการบางส่วนเหมือนกับนำประสบการณ์อันเจ็บปวดของแรงงานไปขาย ไม่เคยนำเสนอและศึกษาวิธีการของนายทุน ที่จะเป็นหนทางในการต่อสู้ของแรงงาน
  
• การนัดหยุดงานจะต้องมีเป้าหมายที่ชัดเจน ทำให้มีพลังในการต่อรองต่างๆ กับนายจ้าง
  
• ต้องมีการรวมพลังแรงงานไทยและแรงงานข้ามชาติ สร้างความสมานฉันท์ในการร่วมกันต่อสู้
  
• อุปสรรคของการนัดหยุดงานคือกฎหมายและกระบวนการยุติธรรมที่ขาดความเป็นธรรม
  
• อยากให้แรงงานนอกระบบมีสวัสดิการ
  
• เราต้องชัดเจนในแนวความคิด ชนชั้นกรรมาชีพจะต้องนำตนเอง
  
• ปัจจุบันพลังของขบวนการแรงงานอ่อนแอ เนื่องจากละเลยแนวความคิดสังคมนิยม