หนังสือเรื่อง ความเป็นมาของทฤษฎีแบ่งแยกดินแดนในภาคใต้ไทย เป็นงานวิจัยปัญหาความรุนแรงใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ของไทย เขียนโดย รองศาสตราจารย์ ดร.
จากปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นในภาคใต้ของประเทศไทย ที่เริ่มทวีความรุนแรงและขยายวงกว้าง ไปสู่ความไม่สงบที่เกิดขึ้นครอบคลุมทั่วทุกภาคส่วนของสังคม เป็นพัฒนาการของรูปแบบของการสร้างความหวาดกลัวให้กับประชาชนในพื้นที่ โดยที่อำนาจรัฐไทยไม่สามารถให้ความคุ้มครองดูแลสวัสดิภาพของประชาชนในพื้นที่ในฐานะพลเมืองของรัฐไทยได้
การทำความเข้าใจในปัญหารากฐานอย่างถ่องแท้ การค้นคว้าสถานะแห่งการเกิดขึ้นของเหตุการณ์อย่างแจ่มชัดไร้มายาคติ จะทำให้เราสามารถประเมินทิศทางและกำหนดกรอบในการแก้ไขปัญหาอย่างมีประสิทธิภาพ สำหรับหนังสือเล่มนี้แล้ว รศ.ดร. ธเนศ ได้นำเราไปค้นหาความเป็นมาของแนวความคิดเรื่องการแบ่งแยกดินแตนในภาคใต้ของประเทศไทยอีกเล่มหนึ่ง ที่พยายามอธิบายประวัติศาสตร์ที่เกิดขึ้นกับสังคมใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยศึกษาข้อมูลจากประวัติศาสตร์ โดยเฉพาะประวัติศาสตร์ทางการเมืองที่ก่อตัวบนพื้นฐานของความขัดแย้งภายใต้การแบ่งเชื้อชาติของลัทธิชาตินิยม ซึ่งส่งผลกระทบอย่างมากต่อการก่อตัวของสงครามปลดแอกภายใต้กรอบความคิดของการแยกดินแดนของกลุ่มมุสลิม 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ เพื่อจะทำความเข้าใจในสถานะทางประวัติศาสตร์และความสืบเนื่องของการลุกฮือทางการเมืองของชาวมุสลิมในจังหวัดชายแดนภาคใต้ นับตั้งแต่ในการก่อตัวของการต่อสู้ในช่วงทศวรรษที่ 1930 เป็นต้นมา
เนื้อหาที่ชี้ให้เห็นถึงความเคลื่อนไหวในประวัติศาสตร์การเมืองของชายแดนภาคใต้นี้ น่าจะเป็นเอกสารอีกชิ้นหนึ่งที่สามารถนำไปใช้ในการวิเคราะห์ปรากฎการณ์ของปัญหาที่เกิดขึ้น อันจะทำให้สังคมไทยสามารถเข้าใจในรูปการณ์ของการต่อสู้ของเหตุการณ์ในภาคใต้ได้ดียิ่งขึ้น ไม่หลงติดประเด็นของลัทธิชาตินิยมหรือลัทธิการแบ่งแยกเชื้อชาติในการที่จะนำไปสู่การเผชิญหน้าที่รุนแรงของสถานการณ์สงครามในอนาคต
ซึ่งหนังสือเล่มนี้ เป็น 1 ในจำนวน 5 เล่มของชุด ศึกษาปัญหา 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ อันได้แก่
1. ความรู้และไม่รู้ 3 จังหวัดชายแดนใต้ เป็นการสรุปเนื้อหาจากงานเสวนาทางวิชาการ ในโครงการตลาดวิชามหาวิทยาลัยชาวบ้าน ชุด 3 จังหวัดภาคใต้
2. ความรู้ 3 จังหวัดภาคใต้ผ่านมุมมองประวัติศาสตร์ เป็นงานเขียนของ ผศ.ดร.
3. เยียวยาแผ่นดิน รวบรวมบทความสารคดีชุด Healing the Land โดย สนิทสุดา เอกชัย
4. ปัตตานีใต้เงาจันทร์ รวมบทความเกี่ยวกับการลงพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ของนิสิต - นักศึกษา
สนใจดูรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ www.southwatch.org ซึ่งเป็นเว็บไซต์ที่รวบรวมงานศึกษาปัญหา 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ของคณะทำงานวาระทางสังคม สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย