แม้ว่าจะถูกโค่นอำนาจไปโดยการรัฐประหารเมื่อวันที่ 19 กันยายน 2549 ในขณะที่พำนักอยู่ ณ กรุงวอชิงตัน ดีซี เพื่อเข้าร่วมการประชุมสหประชาชาติ และนับจากวันนั้น เขาไม่ได้เหยียบย่างกลับเข้าสู่ประเทศไทยอีกเลย กระนั้นก็ตามเขากลับไม่ได้ไปไกลจากบรรยากาศการเมืองไทย ยังคงโลดแล่นอยู่ในพื้นที่สื่ออย่างเข้มข้น...เพราะอะไร

โดย พิณผกา งามสม

แม้ว่าจะถูกโค่นอำนาจไปโดยการรัฐประหารเมื่อวันที่ 19 กันยายน 2549 ในขณะที่พำนักอยู่ ณ กรุงวอชิงตัน ดีซี เพื่อเข้าร่วมการประชุมสหประชาชาติ และนับจากวันนั้น เขาไม่ได้เหยียบย่างกลับเข้าสู่ประเทศไทยอีกเลย

กระนั้นก็ตาม ทักษิณ ชินวัตร ยังเหมือนไม่ได้ไปไกลจากบรรยากาศการเมืองไทย เขายังคงเป็นบุคคลที่โลดแล่นอยู่ในพื้นที่สื่อเมืองไทย ไม่ว่าเขาจะเดินทางไปไหน สื่อไทยยังคงติดตามรายงานอย่างต่อเนื่อง ทั้งการเดินทางส่วนตัว การเดินทางที่คาดหมายว่าจะมีการพบปะพูดคุยกับบุคคลระดับนำในทางการเมืองทั้งของไทยและต่างประเทศ

ซ้ำร้ายกว่านั้น ยิ่งเขาเดินทางเลาะเลียบเข้าใกล้ประเทศไทยเท่าใด สื่อก็ยิ่งจับจับตารายงานโดยละเอียดเท่านั้น แม้กระทั่งชื่อภัตตาคารที่เขาไปรับเลี้ยงอาหารค่ำจากรัฐมนตรีว่าการกระทรวงพัฒนาสังคมของอินโดนีเซียที่บาหลี ก็ยังได้รับการรายงาน หรือกระทั่งห้างดังของฮ่องกงก็พลอยตกเป็นข่าวไปด้วยเมื่อเขาควงภริยาสุดที่รักไปชอปปิ้งเพื่อเฉลิมฉลองวันเกิดตามประสาเศรษฐีที่แม้ไม่สามารถกลับบ้านเกิดแต่ก็ไม่ไร้ที่พักพิง

นี่อาจจะเป็นภาพของนายกรัฐมนตรีไทยคนแรกที่ถูกก่อการปฏิวัติแล้วยังคงมีบทบาทและได้รับความสนใจจากสื่อแทบทุกฝีก้าว และนี่อาจจะเป็นนายกฯ ที่ถูกรัฐประหารคนแรกที่ไม่ได้ลี้ภัยและต้องอยู่อย่างยากลำบาก ทรัพย์สินมูลค่าหลายหมื่นล้าน ทำให้ทักษิณเป็นเสมือนนกที่สามารถบินข้ามขอบฟ้าไปมาตามอำเภอใจ เว้นเพียงอย่างเดียว กลับเข้าสู่กรงทองอันเดิมไม่ได้ นี่น่าสนใจเพราะนี่คือรูปแบบของผู้นำยุคใหม่ที่ขึ้นมาพร้อมเงินถุงเงินถัง

ถ้าจะกำหนดนิยามของชายนาม ทักษิณ ชินวัตร ผู้นี้ เห็นทีจะลำบาก ในแง่วิชาการ นโยบายของทักษิณยังคงเป็นข้อถกเถียงไม่จบสิ้น เมื่อลองค้นข้อมูลในสำนักหอสมุดมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ จะพบรายการหนังสือเกี่ยวกับทักษิณ ไม่ต่ำกว่า 49 เล่ม นี่ว่ากันเฉพาะภาษาไทย ยังไม่นับภาษาอังกฤษที่เขียนโดยคนไทยและเทศ

ทักษิณ ตาดูดาว เท้าติดดิน

ทักษิณ ชินวัตร ก้าวเข้ามาสู่เวทีการเมืองไทยอย่างสวยงาม ด้วยภาพลักษณ์ของนักธุรกิจที่ประสบความสำเร็จอย่างสูง พร้อมด้วยคำประกาศว่าผมเข้ามาเล่นการเมืองเพราะอยากทำประโยชน์ให้กับชาติบ้านเมือง ผมรวยแล้วผมไม่โกง

ปฏิเสธไม่ได้ว่าภาพลักษณ์การเป็นคนรุ่นใหม่ที่เท่าทันกระแสโลก พร้อมด้วยการเสนอภาพลักษณ์ในการทำงานที่เน้นประสิทธิภาพ สามาถแจกแจงได้เป็นขั้นเป็นตอน  ทำให้ทักษิณได้รับความนิยมอย่างท่วมท้นในช่วงต้น

ทักษิณ นักการตลาดการเมือง

ทักษิณ ชินวัตร เป็นบุคคลผู้สร้างมิติใหม่ให้กับประเทศไทยหลายๆ เรื่อง แม้ในช่วงแรกๆ นโยบายของเขาจะถูกวิพากษ์วิจารณ์ว่าไม่มีอะไรใหม่ และเป็นแค่เพียงพ่อค้าที่หากินกับการโฆษณานโยบายเท่านั้น ในเชิงเศรษฐศาสตร์ นักเศรษฐศาสตร์อาจจะอธิบายว่า ทักษิณไม่ได้ทำอะไรใหม่เลย นอกจากแปลงโฉมแนวทางเศรษฐศาสตร์กระแสหลักแล้วประหน้าทาแป้งเท่านั้น

คำนิยามที่พยายามอธิบายว่า ทักษิณไม่ได้ทำอะไรใหม่ เพียงเอาวิธีคิดเก่าๆ มาประหน้าทาแป้งใหม่ ดูเหมือนจะมีปัญหาอยู่บ้าง เพราะถึงที่สุดแล้ว ผลลัพธ์ที่ได้จากนโยบายทักษิณนั้นมีความต่าง และต่างมากเหลือเกิน

ในนามของ "ประชานิยม" ทักษิณได้ทำสิ่งที่ นักรัฐศาสตร์ระดับบรมครูของไทยเสน่ห์ จามริก ต้องยอมรับเปลี่ยนแปลงโครงสร้างการเมืองไทยอย่างถึงรากถึงโคน อาจารย์เสน่ห์ย้ำยืนยันหลายๆ ครั้ง รวมถึงครั้งที่ให้สัมภาษณ์กับประชาไทด้วยว่า ทักษิณทำในสิ่งที่นักการเมืองไทยไม่เคยทำมาก่อน นั่นคือ การทำให้คนระดับรากหญ้ารู้ว่า เขามีตัวตนอยู่บนพื้นที่ทางการเมือง และเขาสามารถมีหลักประกันว่า จะได้รับประโยชน์หากเขาเลือกผู้แทนด้วยนโยบาย ไม่ใช่เพียงการจ่ายค่าตอบแทนบุญคุณกันเป็นครั้งๆ ไปทุกทีที่มีการเลือกตั้งอย่างที่ผ่านๆ มา

ทักษิณ กับระบอบทักษิณ และทุจริต เชิงนโยบาย

ช่วงเวลาที่ทักษิณขึ้นมาเถลิงอำนาจทางการเมืองและกุมใจคนจนทั่วประเทศอย่างน่าตระหนกนั้น คำว่าระบอบทักษิณ ถูกผลิตขึ้นและเรียกใช้ โดยดูเหมือนว่า ทักษิณ ได้พยายามวางรากฐานบางอย่างพร้อมมีเครือข่ายที่กว้างไกลในระดับโลก แน่นอนภาพเหล่านี้ย่อมสามารถจินตนาการได้ ในเมื่อทักษิณคือผู้นำประเทศที่ก้าวเข้ามาพร้อมจังหวะที่โลกาภิวัตน์ก็ทำหน้าที่ของตัวเองอย่างแข็งขัน ทุนนิยมของโลกาภิวัตน์คือทุนนิยมข้ามชาติที่กำกับโดยบรรษัทขนาดใหญ่ ภาพที่เราเห็นคือทักษิณนั้นเชื่อมร้อยตัวเองกับบรรยากาศ รัฐเล็กบรรษัทใหญ่ได้อย่างทันท่วงที และนั่นเป็นที่มาของการถูกจับตาในนโยบายว่าจะมีการเอื้อประโยชน์ให้กับกลุ่มทุนของตัวเองและพวกพ้องที่มีเพียงไม่กี่กลุ่ม ที่จะสามารถอยู่รอดภายใต้สายลมแห่งโลกาภิวัตน์เสรีนิยมใหม่ที่กำลังกรรโชกแรง "ทุจริตเชิงนโยบาย" จึงถูกผลิตขึ้นมาใช้กับทักษิณด้วยอีกคำหนึ่ง

ศิโรตม์ คล้ามไพบูลย์ กล่าวว่า คำว่าระบอบทักษิณ นั้นเป็นคำที่ปัญญาชนผลิตขึ้นเพื่อสร้างภาพที่น่ากลัวเกินจริง และมันก็ใช้ได้ผล ในกระแสขับทักษิณ นักวิชาการรุ่นใหม่คนนี้กล่าวว่า คำว่าระบอบทักษิณ เป็นคำที่นักวิชาการและปัญญาชนไทยจะต้องรับผิดร่วมกัน

ทักษิณ เผด็จการในคราบประชาธิปไตย ทรราชย์ที่ปราศจากความจงรักภักดี?

สุดท้ายก่อนที่ทักษิณจะไป คือคำว่าเผด็จการในคราบประชาธิปไตย และ ทรราย์ พร้อมทั้งข้อต่อสู้ทางการเมืองเชิงวัฒนธรรมว่า ทักษิณ คือผู้นำที่ขาดความจงรักภักดีต่อสถาบันพระมหากษัตริย์ ซึ่งต้องกลับไปทบทวนกันอีกที ทำให้คนไทยต้องหันกลับมาตั้งคำถามกับตัวเองว่า จะเอานักปกครองแบบไหน จะเอาแบบธรรมราชา ทศพิธราชธรรม หรือจะเอานักปกครองประชาธิปไตยที่เรารู้ได้ว่า เขาก้าวขึ้นมาจากฐานอำนาจของประชาชน....

และนี่คือสิ่งที่แสดงว่า สังคมไทยนั้นมีความสับสนในการหยิบใช้หลักการที่เหมาะสมที่จะแก้ปัญหา เมื่อประเทศเกิดปัญหาที่เกิดจากผู้นำในการบริหารประเทศ แต่แทนที่สังคมไทยจะพูดเรื่องกระบวนการตรวจสอบและถ่วงดุลย์ กลับหันไปพูดเรื่องผู้ปกครองที่ดี ผู้ปกครองที่มีคุณธรรม ทั้งๆ ที่คุณธรรมความดีนั้นเป็นเรื่องของความสัมพันธ์ในระดับปัจเจก แต่ไม่สามารถจะเอามาเป็นตัวชี้วัดในระบอบการปกครองที่ปราศจากการตรวจสอบถวงดุลได้

ในช่วงเวลา 1 ปี แห่งความสับสน และคำนิยามที่พยายามจะมีให้กับบุคคลคนเดียว ในช่วงเวลา 6 ปีมานี้ คือดัชนีชี้ว่า เขาสั่นคลอนพื้นฐานความคิดความเชื่อในสังคมไทยเพียงใด และคำถามที่ถูกตั้งขึ้นนั้นต้องบอกว่า หลายคำถามมันคือการถอนรากถอนโคนความคิดที่ไม่เคยถูกสงสัยมาเลยเป็นเวลานาน

............................

โปรดติดตาม ที่สุดของที่สุด

The Visible Man ของ "ประชาไท"

ใครคือคนที่เราเห็นชัดที่สุด ประจำปี 2549

ตอนต่อจากนี้

............................