ลัทธิปฏิปักษ์(ต่อ)ปัญญาชน (anti-intellectualism)

ประชาไททำหน้าที่เป็นเวที เนื้อหาและท่าที ความคิดเห็นของผู้เขียน อาจไม่จำเป็นต้องเหมือนกองบรรณาธิการ

พิชญ์ พงษ์สวัสดิ์

 

 

ลัทธิปฏิปักษ์ (ต่อ) ปัญญาชน (anti-intellectualism) เป็นปรากฏการณ์สำคัญที่เกิดขึ้นภายใต้การเมืองในหลายๆ ประเทศโดยเฉพาะในยุคปัจจุบัน กระแสคิดในแบบลัทธิปฏิปักษ์ต่อปัญญาชนนั้นดูจะทำงานอย่างเข้มข้นมากขึ้นเรื่อยๆ ในบ้านเมือง (ที่ไม่ค่อยใช่) ของเรา (โฆษณาแฝงหน่อย)

 

ราวกับเป็นด้านตรงข้ามกับกระแสการเคลื่อนไหวที่ปัญญาชนมักจะพยายามมีบทบาทชี้นำทางการเมือง ที่ก็มีมาอย่างเข้มข้นเช่นกัน โดยเฉพาะการเมืองเรื่องแถลงการณ์และการออกความเห็นต่างๆในสื่อ (คือก็ต้องเป็นธรรมกับทั้งฝ่ายเกลียดปัญญาชนกับฝ่ายปัญญาชนที่ไปทำให้เขาเกลียดด้วยครับ แต่จะด่าฝ่ายไหนมากกว่ากันก็แล้้วแต่จิตศรัทธา อุดมการณ์ และรสนิยมครับผม)

 

ลองพิจารณาคำว่า "พวกสองไม่เอา" ซึ่งกลายเป็น ตัวประหลาดพันธุ์ใหม่ทางการเมืองและทางภูมิปัญญา นับจากหลังการรัฐประหารซึ่งหมายถึงพวกนักวิชาการที่ไม่เอาทักษิณ และไม่เอาพันธมิตร (แถมไม่เอารัฐประหารอีก)

 

แหะๆ คนพวกนี้ความจริงก็ไม่ถูกเอาโดยฝ่ายทักษิณ และฝ่ายพันธมิตรด้วย ... เรียกว่าต่างฝ่ายต่างไม่เอากันนั่นแหละครับเพราะการเมืองแบบประชานิยม และ การเมืองแบบพันธมิตรนั้นก็มีลักษณะเป็นปฏิปักษ์ต่อปัญญาชนทั้งคู่ (โดยเฉพาะถ้าไม่ใช่ปัญญาชนที่ระบุตนว่าเลือกข้างเดียวกับพวกเขาเอง)

 

ลักษณะของลัทธิปฏิปักษ์ต่อปัญญาชนนั้นมีลักษณะสำคัญคือการประณามว่าปัญญาชนนั้นไม่ใช่ "พวกเดียวกันกับชุมชนนั้นๆ" (คือ "เป็นอื่น" - เป็นอื่นอาจไม่ใช่คนก็ได้ คือไม่เท่ากับฝ่ายที่ด่าเขา มักเป็นไปในทางที่ด้อยกว่า)

 

ปัญญาชนที่ถูกปฏิเสธนั้นจะถูกพิจารณาว่าเป็นพวกที่ "มีความคิดที่เป็นอันตรายต่อความเป็นปรกติ หรือสงบสุขของสังคม" ปัญญาชน (ในบางครั้ง) จึงเป็นเสมือน (คน/สัตว์/สิ่งของ) นอกสังคมที่ไม่มีความเข้าอกเข้าใจชาวบ้านร้านตลาด ดีแต่อยู่บนหอคอย บ้างก็เป็นพวกที่อยู่สูง-ไม่สุงสิงกับคนทั่วไป และไม่รู้จักความเป็นจริงในสังคม บ้างก็ถูกกล่าวหาว่าบ้า หรือมีพฤติกรรมที่เบี่ยงเบนทางเพศ (เพราะพฤติกรรมทางเพศนั้นเชื่อว่าเป็นมาตรวัดความเป็นปรกติของสังคมที่สำคัญตามที่เชื่อถือกันทั่วไป ความเบี่ยงเบนนั้นอาจแปลว่าไม่ปรกติ  หรือมีมากเกินไปก็ได้) รวมไปถึงไม่มีศาสนา ไม่มีจริยธรรม หนักไปถึงขั้น มือถือสากปากถือศีล

 

ทำไมต้องมีลัทธิปฏิปักษ์ปัญญาชน? เหตุผลประการหนึ่งก็คือท่ามกลางความขัดแย้งที่เกิดขึ้นในสังคมนั้น ลัทธิปฏิปักษ์ปัญญาชนเป็นสิ่งสำคัญในการทำให้คนต้องเลือกที่จะอยู่ข้างใดข้างหนึ่ง (ซึ่งความจริงแล้วก็คือเลือกข้างของตน เพราะถ้าอยู่อีกข้างก็จะกลายเป็นปฏิปักษ์ทันที) โดยเฉพาะเมื่อมิติของการบังคับและจูงใจให้เชื่อนั้นจำเป็นต้องทำงานเพื่อผนึกผู้คนเข้าด้วยกัน

 

การมีปัญญาชนที่คอยตั้งคำถามโน่นนี่ก็ทำให้เกิดปัญหาต่อ "การนำ" หรือ "ขบวนการ" ได้ พวกคิดมากไป กลัวไปซะทุกเรื่อง กังวลเรื่องท่าร่าง-ความถูกต้องทางทฤษฎีมากกว่าความเป็นจริงทางสังคม

 

เหตุผลประการต่อมาอาจจะชัดขึ้นในกรณีของการเมืองแบบประชานิยม เพราะปัญญาชนอาจมีอำนาจจูงใจชาวบ้านทั่วไป ดังนั้นปัญญาชนจะต้องถูกประนามว่าเข้าไม่ถึงและไม่ใช่พวกเดียวกับชาวบ้าน (เช่น หล่อเชียวนะ - ฮา หรือ อยู่แต่ในห้องสมุด)

 

ทั้งสองฟากที่ไม่ชอบปัญญาชนที่ไม่เอาด้วยกับพวกเขานั้นย่อมมีความคิดและความฝันว่า ปัญญาชนจะต้องผลิตความรู้ตามความต้องการของประชาชน ตามความจริงที่ฝ่ายตนคิดว่าสำคัญต่อประชาชน เช่น การควบคุมหรือตัดงบวิจัย หรือข้อความวิจารณ์ประมาณว่า "คนแบบนี้ปล่อยให้สอนอยู่ในมหาวิทยาลัยได้ยังไง" หรือผู้ปกครองของเด็กควรเข้ามามีบทบาทในการจัดการควบคุมคนเหล่านี้ ด้วยว่านักวิชาการเหล่านี้ในด้านหนึ่งอาจไม่รู้เรื่อง ไม่มีความรู้ หรือผลิตความรู้ทุกอย่างผ่านอุดมการณ์ที่เฉพาะเจาะจงเพื่อมุ่งหวังเอาความรู้ไปใช้เป็นเครื่องมือทางการเมือง

 

เรื่องที่เขียนมานี่คงเหมือนปัญหาโลกแตกในบ้านเรานั่นแหละครับ ว่าตกลงปัญญาชนเป็น "ทางออก" หรือเป็นคนที่ควรจะถูก "โหวตออก"

 

เอาเป็นว่าเลี้ยงปัญญาชนไว้ดูเล่น แบบรักน้อยๆ แต่รักนานๆ บ้างก็ดีนะครับ ... :)

 

 

 

..................................

หมายเหตุ

ปรับปรุงขึ้นจากบทความที่ตีพิมพ์ครั้งแรกในคอลัมน์ "ประชาธิปไตยที่รัก" หนังสือพิมพ์คมชัดลึก วันอังคารที่ 4 พฤศจิกายน 2551 หน้า 4

 

เอกสารประกอบการเขียน: "Anti-intellectualism" in Wikipedia.com  

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
ข่าวรอบวัน
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท