ประชาไทบันเทิง: “สิบหมื่น” หนังสั้นเล่าเรื่องโกง โดย เป็นเอก รัตนเรือง

บทความนี้เปิดเผยเนื้อหาของภาพยนตร์

ช่วงต้นเดือนพฤษภาคมที่ผ่านมามีการจัดฉายภาพยนตร์สั้นในเทศกาล “เล่าเรื่องโกง” ที่โรงภาพยนตร์สกาลา โดยหนังสั้นที่นำมาฉายนี้แบ่งเป็นสองกลุ่มใหญ่ ๆ กลุ่มแรกเป็นสายการประกวดทั้งหมด 12 เรื่องภายใต้โจทย์ ‘เล่าเรื่องโกง’ อีกกลุ่มเป็นผลงานของผู้กำกับที่มีชื่อเสียงอาทิ เป็นเอก รัตนเรือง, ธัญญ์วาริน สุขะพิสิษฐ์ ฯลฯ

วัตถุประสงค์ของงานนี้แทบไม่ต้องเดา ด้วยหวังกระตุ้นให้วัยรุ่นเกิดการตื่นตัวต่อภาวการณ์คอรัปชั่น ขจัดผีการโกงให้หมดสิ้น ยิ่งเมื่อหันมามองประธานจัดงานอย่างเนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ ยิ่งไม่ต้องแปลกใจว่างานนี้ต้านคอรัปชั่นกันเข้มข้นแน่

ในบรรดาหนังสั้นสายผู้กำกับที่ถูกเทียบเชิญมามีที่น่าสนใจในแง่มุมมองของการโกงอยู่หลายเรื่อง สิบหมื่นของเป็นเอก รัตนเรือง ผู้กำกับอีกคนที่มีแนวคิดชัดเจนในการต่อต้านการโกงของนักการเมืองเป็นที่ถูกจับตามอง ยิ่งใน ‘ฝนตกขึ้นฟ้า’ แก่นเรื่องว่าด้วยการตั้งศาลเตี้ยเพื่อกำจัดนักการเมืองเลวนั้นเด่นชัดยิ่ง

ปกติหนังที่พูดเรื่องคอรัปชั่นมักจะมีความซ้ำอยู่ในตัวทั้งเนื้อหาและวิธีการเล่าเรื่อง หนังทำนองนี้ที่พบเห็นได้บ่อยจะเจอทั้ง ตัวร้ายเลวตัวเอกดี ไม่ก็เลวหมดทั้งเรื่องเฉือนคมแย่งชิงกัน เอาแบบที่ดูมีชั้นเชิง ก็เล่าสู่ภาวะ dilemma มีทางเลือกสองทางในชีวิตที่ต้องเลือกว่าจะโกงหรือไม่โกงให้เลือก หรือจะยกระดับไปสู่ภาวะการต่อสู้ของปัจเจกต่อสังคมก็มีให้เห็นกันหลายเรื่อง

ทว่าในสิบหมื่นของเป็นเอก หนังสั้นเรื่องนี้ของเขากลับเลือกเล่นกับภาวะ “ความจริง” และ “ความลวง” เมื่อพรมแดนแบ่งแยกความจริงในเรื่องมันพล่าเลือนจนเราดูชักไม่แน่ใจว่าสิ่งที่เห็นนั้นเป็นเรื่องจริงหรือเรื่องปลอมกันแน่ หนังเริ่มต้นเมื่อเป็นเอก (เป็นเอกเล่นเป็นตัวเอง) ได้รับโทรศัพท์จากมือเขียนบทคนหนึ่ง (ซึ่งก็เล่นเป็นตัวเองเช่นกัน) เขาคนนี้รับหน้าที่เป็นผู้ประสานงานโครงการในการทาบทามผู้กำกับดัง ๆ มาทำหนังเล่าเรื่องโกง

เป็นเอกตกปากรับคำทำหนังให้ภายใต้งบประมาณ 100,000 บาท ทว่าไม่นานนักเขาโทรกลับไปหาผู้ประสานงานพร้อมยื่นข้อเสนอว่าพี่จะจ้างน้องทำหนัง แต่งบหนึ่งแสนที่ได้มาจะขอจ้างต่อด้วยราคา 70,000 บาท หลังจากเจรจากันในเวลาอันสั้น ชายหนุ่มผู้ประสานงานก็ตบปากรับคำและพร้อมใส่เครดิตคู่ว่าเป็นผู้กำกับร่วมกับเป็นเอก

จากนั้นหนังก็ตัดสลับเหตุการณ์เล่าเรื่องเป็นเอกไปเที่ยวชายทะเล วิ่งเล่นจานร่อน พักผ่อนจากการเคร่งเครียดทำหนังมานาน ภาพตัดมาอีกครั้งเมื่อผู้รับจ้างนำเอาหนังดราฟท์แรกมาให้ได้ชม ก่อนที่ภาพจะเข้าสู่ความมืดพร้อมเสียงสนทนาว่าพ่อหนุ่มคนนี้ก็ไปจ้างเด็กในบริษัททำอีกทีด้วยงบ 50,000 บาท พอเด็กได้ยินชื่อว่าทำกับเป็นเอก ทุกคนล้วนแต่ยินดีเสนอตัว
และไฮไลท์ที่ทำเอาคนดูทั้งโรงกรีดร้องก็มาถึง เมื่อหนังจบพร้อมขึ้นเครดิตการทำงานเป็นชื่อเป็นเอกและน้องผู้ประสานงานเป็นผู้กำกับร่วมกัน

หนังเรื่องนี้นอกจากจะชี้ให้เห็นว่าการโกงการคอรัปชั่นนั้นมีได้ทุกระดับ ไม่จำเป็นต้องเป็นข้าราชการหรือนักการเมืองก็โกงได้ การโกงนั้นอยู่ในชีวิตประจำวันของเรา และหลายครั้งเราก็สมาทานเอาระบบคิดการโกงเข้ามาโดยไม่ทันรู้ตัวและปฏิบัติราวกับเป็นเรื่องธรรมดา เพราะโดยมากเวลาพูดถึงเรื่องโกงคอรัปชั่นคนส่วนใหญ่มักมองไปถึงนักการเมืองและข้าราชการที่มีผลประโยชน์ทับซ้อน ละเลยที่จะมองตัวเอง

สิ่งที่น่าชมเชยอย่างยิ่งในหนังเรื่องนี้คือกลวิธีในการเล่าเรื่อง เป็นเอกเลือกใช้ความจริงและความลวงเป็นประเด็นสำคัญในการกระตุ้นให้คนดูได้คิดถึงแก่นเรื่อง ตลอดเรื่องเราไม่มั่นใจแม้แต่น้อยว่าสิ่งที่เราได้ดูเป็นเรื่องจริงหรือเรื่องแต่งแน่ หรือถึงแม้จะดูจบแล้ว (เห็นเครดิตทำร่วมกันแล้ว) เราก็ยังไม่แน่ใจว่าทั้งหมดมีการจ้างกันทำหรือเป็นเอกทำคนเดียว อะไรอย่างไรกันแน่

นี่คือคุณสมบัติของสื่อในยุคหลังสมัยใหม่ที่เส้นแบ่งพรมแดนความจริง (Simulacrum) พล่าเลือนจนเราไม่รู้ว่าสิ่งที่เราเห็นนั้นอะไรคือความจริงแน่ สิ่งที่เราเห็นเป็นความเกินจริง (Hyperreal) เป็นความจริงที่ได้รับรู้มองเห็นแต่ไม่สามารถทราบได้แน่ชัดว่าอะไรกันแน่ที่เราควรเชื่อ เทคนิคแบบนี้ถูกใช้ในภาพยนตร์หลายเรื่องโดยเฉพาะกับหนังที่ต้องการตั้งคำถามกับบรรดาศีลธรรมต่าง ๆ อาทิ Funny Games ของ Michael Hanake ที่ให้ตัวละครในเรื่องหันมาพูดคุยหรือมีปฏิสัมพันธ์กับคนดู เช่น หลิ่วตาให้ เป็นต้น

หนังเรื่องนี้ได้รับคำวิจารณ์ว่าถ้าไม่ใช่เป็นเอกเล่นเองก็คงไม่สามารถสื่อความได้ขนาดนี้ ซึ่งก็นับเป็นเรื่องดีที่ได้เห็นหนังที่เล่าเรื่องโกงด้วยวิธีใหม่ ๆ บ้าง ส่วนจะสื่อความได้ชัดเจนขนาดไหน คงต้องให้ผู้ชมแต่ละคนพิสูจน์ดู แต่ในทัศนะผม สิบหมื่น นั้นมีกำลังพอที่จะตั้งคำถามต่อผู้ชมได้ไม่น้อย

 

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
ข่าวรอบวัน
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท