Skip to main content
ประชาไททำหน้าที่เป็นเวที เนื้อหาและท่าที ความคิดเห็นของผู้เขียน อาจไม่จำเป็นต้องเหมือนกองบรรณาธิการ
sharethis

สหัสวรรษใหม่มาถึงพร้อมกับยุคของการปฏิวัติเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีสารสนเทศทั่วโลก อันเป็นผลพวงของการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็วของอุตสาหกรรมเทคโนโลยี การเปลี่ยนผ่านเข้าสู่ระบบดิจิตอลนำมาซึ่งการปะทะกันระหว่างสื่อเก่ากับสื่อใหม่ นวัตกรรมที่ไม่หยุดนิ่งของอุปกรณ์ดิจิตอลและการครอบงำของสื่อใหม่ที่ขยายตัวขึ้นอย่างไม่หยุดยั้งทำให้สื่อสิ่งพิมพ์ วิทยุและโทรทัศน์กลายเป็นสื่อเก่าหรือที่เรียกว่าสื่ออนาล็อกโดยปริยาย นักวิชาการจำนวนมากถึงกับตั้งข้อสังเกตว่าความสามารถในการตอบสนองต่อวิถีชีวิตยุคใหม่ได้อย่างฉับไวและครบวงจรของสื่อดิจิตอลจะมาแทนที่ความสำคัญและยุติบทบาทของสื่อเก่าที่จะค่อยๆตายจากไปในอนาคตอันใกล้

หากจะวิเคราะห์ความเปลี่ยนแปลงดังกล่าวโดยอาศัยแนวคิดทฤษฎีเทคโนโลยีสื่อสารเป็นตัวกำหนด (Technological Determinism) อิทธิพลที่ก่อตัวขึ้นอย่างต่อเนื่องและรุนแรงของระบบดิจิตอลอาจเป็นเสมือนภัยคุกคามต่อสื่อเก่าที่มาพร้อมกับสื่อใหม่ แต่ถ้ามองให้ลึกถึงบทบาทของสื่อในเชิงประวัติศาสตร์และสังคมแล้ว รูปแบบและการพัฒนาของสื่อใหม่นั้นล้วนตั้งอยู่บนพื้นฐานการทำงานของสื่อเก่าทั้งสิ้น ยิ่งเทคโนโลยีมีวิวัฒนาการไปไกลเท่าไหร่ ความเชื่อมโยงกับที่มาหรือต้นตอของแนวคิดที่มีมาก่อนก็ยิ่งชัดเจนมากขึ้นเท่านั้น

สื่อดิจิตอลที่ได้รับความนิยมยุคใหม่ล้วนแล้วแต่ถูกออกแบบสร้างสรรค์และปรับปรุงจากบทบาทการทำงานของสื่อเก่า ยกตัวอย่างเช่น Kindle หนังสือดิจิตอลที่ถูกพัฒนามาจากหนังสือแบบเล่ม ซึ่งอำนวยความสะดวกให้ผู้อ่านสามารถเก็บหนังสือหลายร้อยเล่มไว้ในเครื่องมือเดียวโดยไม่มีความจำเป็นต้องวุ่นวายกับการแบกหนังสือทีละหลายๆเล่มอีกต่อไป

วิทยุดิจิตอลที่พัฒนามาจากวิทยุสื่อสารแบบเก่าก็ยังคงทำหน้าที่เดิม ถ้าไม่นับความแตกต่างของขนาดเมื่อเทียบ iPod กับวิทยุบูมบ็อกซ์แบบเด็กแร็พยุค 80 รวมไปถึงอีเมลที่พัฒนามาจากการสื่อสารทางจดหมายที่กลายเป็นเรื่องตกยุคไปแล้วหลังความสะดวกรวดเร็วทันใจของการส่งอีเมลเข้ามาแทนที่

ข้อจำกัดของสื่อเก่าอย่างหนังสือ วิทยุและจดหมายได้ถูกปรับปรุงผ่านการยกระดับประสิทธิภาพทางเทคโนโลยีของสื่อใหม่ โดยอาศัยกลไกการทำงานทางสังคมแบบเดียวกับสื่อเก่า นอกจากการขยายศักยภาพสื่อใหม่บนฐานของสื่อเก่าแล้ว การควบรวมสื่อก็เป็นอีกแนวทางการพัฒนาทางเทคโนโลยีทีี่อาศัยการรวมสื่อมากกว่าสองประเภทไว้ในแพลตฟอร์มเดียว smartphone อย่าง iPhone เป็นการรวมโทรศัพท์ อินเตอร์เน็ต MP3 และกล้องเข้าด้วยกัน เช่นเดียวกับ BlackBerry ที่เป็นการรวมโทรศัพท์ อินเตอร์เน็ตกล้อง และโปรแกรมส่งข้อความแบบเรียลไทม์ไว้ในเครื่องมือเดียวกัน การรวมสื่อหลายประเภทเข้าไว้ด้วยกันในแพลตฟอร์มเดียวเอื้อให้คนรุ่นใหม่สามารถใช้ประโยชน์จากโทรศัพท์มือถือมากกว่าที่เคยใช้ในอดีต เพราะเพียงแค่มี BlackBerry หรือ iPhone ก็สามารถพูดคุยกับผู้อื่นด้วยบริการส่งข้อความด่วนออนไลน์โดยไม่ต้องเปลืองค่าโทรศัพท์

จะเห็นได้ว่า เทคโนโลยีของสื่อใหม่ที่รุดหน้าไปมากเหล่านี้เป็นการปรับปรุงและพัฒนาที่สืบเนื่องมาจากคุณลักษณะร่วมกับต้นแบบเก่า มากกว่าที่จะเป็นการปฏิวัติเชิงนวัตกรรมอย่างถอนรากถอนโคน การรังสรรค์สื่อใหม่โดยตั้งอยู่บนฐานการใช้งานของสื่อรูปแบบเก่าเป็นการตอกย้ำคุณค่าทางประวัติศาสตร์ของสื่อเก่า เพราะอิทธิพลของสื่อเก่าที่มีต่อการเปลี่ยนผ่านของสังคมและวัฒนธรรมก็เป็นตัวกระตุ้นการพัฒนาไปสู่สื่อใหม่ที่ตอบรับความเป็นไปของสังคมยุคปัจจุบันได้อย่างมีประสิทธิภาพมากกว่า

เมื่อเป็นเช่นนี้ สื่อใหม่และสื่อเก่าจึงไม่ได้แตกตัวออกจากกันอย่างสิ้นเชิง ถึงแม้สื่อรูปแบบเก่าจะถูกมองว่าล้าสมัยหรือลดความสำคัญลงไปเมื่อสื่อใหม่เข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวันมากขึ้น แต่โครงสร้างพื้นฐานของมันก็ยังคงความสำคัญในแง่มุมทางประวัติศาสตร์ เนื่องจากสื่อดิจิตอลในปัจจุบันต่างก็ทำหน้าที่สืบเนื่องจากสื่ออนาล็อกที่ถูกคิดค้นมาก่อน เช่นเดียวกับสถานะของสื่ออนาล็อกแต่ละชนิดเหล่านั้นเมื่อถูกนำเสนอสู่สาธารณชนครั้งแรก

ประสิทธิภาพที่ครอบคลุมกว้างไกลกว่าของสื่อใหม่ อันเป็นผลพวงของการปรับปรุงและเติมเต็มขีดความสามารถในการใช้งานของสื่อเก่า ย่อมลดบทบาทความสำคัญเชิงเศรษฐกิจและสังคมวัฒนธรรมของสื่อเก่าลงอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ อย่างไรก็ตาม สื่อใหม่ก็ไม่ได้นำมาซึ่งการสิ้นสุดของคุณค่าเชิงประวัติศาสตร์และมานุษยวิทยาของสื่อเก่า สื่ออนาล็อกจะยังคงมีนัยสำคัญต่อวิวัฒนาการและกลไกการทำงานทางสังคมของสื่อดิจิตอล เทียบเท่ากับที่สื่อดิจิตอลในปัจจุบันจะมีต่อความรุดหน้าเชิงเทคโนโลยีของสื่อในอนาคต



 

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไท ได้ทุกช่องทาง Facebook, X/Twitter, Instagram, YouTube, TikTok หรือสั่งซื้อสินค้าประชาไท ได้ที่ https://shop.prachataistore.net