ผู้เขียนได้มีโอกาสสังเกตการณ์การทำงานระหว่างนักวิชาการท่านหนึ่งซึ่งทำสารคดีย้อนประวัติศาสตร์ด้วยการพูดคุยกับอดีตนักศึกษาเดือนตุลา 2 คน น่าสนใจอย่างยิ่งเมื่อพบว่าอดีตนักศึกษาคู่นี้อยู่ใกล้ชิดเหตุการณ์ในภาพประวัติศาสตร์อันโด่งดังของวันที่ 6 ตุลา 2519

ทั้งสองได้รำลึกความทรงจำให้ฟังว่า ณ ตอนนั้นสิ่งที่เราได้เห็นในภาพนั้นเกิดอะไรขึ้นบ้างในวันเกิดเหตุ และตำแหน่งที่เกิดเหตุตามภาพนั้นอยู่ตรงไหน จากความทรงจำคำบอกเล่า รูปธรรมเริ่มชัดขึ้นเมื่อทีมงานที่ทำงานในวันนั้นเดินออกไปดูจุดอ้างอิงด้วยกัน ทีมงานได้นำภาพติดไปด้วยเพื่อนำไปประกอบการพิจารณาจากมุมที่เห็นในภาพร่วมกับตำแหน่งที่อดีตนักศึกษาผู้ร่วมเหตุการณ์พาไปชี้จุด พวกเราเดินหา ‘ต้นมะขาม’ ในตำนานด้วยกัน

ต้นนี้ยังตามหาไม่เจอ
(ภาพโดย Neal Ulevich)

บางคนอาจจะสับสนว่าภาพในประวัติศาสตร์คือจุดไหนกันแน่ ตอนนี้เรารับทราบจากปากคำของผู้อยู่ในเหตุการณ์ว่ามีการแขวนคอนักศึกษา 2 จุด ไม่ใช่จุดเดียว เราพยายามเดินหาทั้ง 2 จุด และเราได้ภาพปัจจุบันนี้มาเพื่อประกอบคำให้การของพยานที่ยังมีชีวิตทำให้เราตำแหน่งที่ใกล้เคียงของ 1 ใน 2 ภาพประวัติศาสตร์ นั่นคือ ต้นไม้ที่ใช้แขวนคอนักศึกษาอยู่บริเวณ หน้าวัดมหาธาตุ (การปรับองศาในการมองอยู่ที่ตัวบุคคล ผู้ถ่ายใช้เลนส์ 50 mm. ในการบันทึกภาพ)

(ภาพโดย Neal Ulevich)

ตำแหน่ง ต้นไม้ที่แขวน 1 ใน 2 ภาพ คือ หน้าวัดมหาธาตุ
(การปรับองศาในการมองอยู่ที่ตัวบุคคล ผู้ถ่ายใช้เลนส์ 50 mm. ในการบันทึกภาพ)

หมายเหตุผู้เขียน : เนื่องจากรายละเอียดของการทำงานในโครงการดังกล่าวยังไม่สำเร็จเสร็จสิ้น จึงขอไม่เปิดเผยชื่อของพยาน-อดีตนักศึกษาทั้งสองคน