วงศาวิทยาฟูโกต์ไทย Q&A ธเนศ วงศ์ยานนาวา: ใช้เวลากี่ปีเปลี่ยนท่าขี้คนไทย

ธเนศ วงศ์ยานนาวา ตอบคำถามวงเสวนา "วงศาวิทยาฟูโกต์ไทย" ต่อวาทะของมิเชล ฟูโกต์ เรื่อง "ภารกิจทางการเมืองทีแท้จริง" ของคนในยุคปัจจุบัน โดยธเนศขอให้กลับไปดูการสถาปนาอำนาจนำของแนวคิด "เสรีนิยมใหม่" ที่ก่อตัวมาตั้งแต่ทศวรรษ 1920 ว่าใช้เวลายาวนานเท่าใดจึงประสบความสำเร็จ

พร้อมชี้ว่าการเปลี่ยนแปลงไม่ได้เกิดขึ้นในวันสองวัน หรือภายใน 10 ปี หรือ 20 ปี ทั้งยังต้องอาศัยเงื่อนไขจำนวนมากจึงทำให้เกิดความเปลี่ยนแปลง โดยยกตัวอย่างว่าหลัง ค.ศ. 1789 ในโลกตะวันตกกว่าที่ผู้หญิงและผู้ชายชนชั้นต่ำจะมีสิทธิเลือกตั้งใช้เวลากี่ปี ส่วนคนไทยเปลี่ยนมากินช้อนส้อม นั่งโต๊ะนั่งเก้าอี้ใช้เวลากี่ปี เปลี่ยนจากการไป "เข้าทุ่ง" มาเป็นนั่งขี้ด้วยโถใช้เวลากี่ปี ทั้งที่เมื่อ 10 ปีก่อน ยังมีเรื่องเล่าประเภทคนปีนขึ้นไปบนโถสุขภัณฑ์อยู่เลย

ตามที่เมื่อวันที่ 4 ธ.ค. คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ร่วมกับ บริษัท เคล็ดไทย จำกัด จัดเสวนา "วงศาวิทยาฟูโกต์ไทย" เนื่องในโอกาสเปิดตัวหนังสือ "อ่านวิพากษ์ มิเชล ฟูโกต์" ที่ห้องอเนกประสงค์ริมน้ำ คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ท่าพระจันทร์นั้น

คลิปช่วงตอบคำถามของธเนศ วงศ์ยานนาวา

โดยในการเสวนาช่วงเช้า ธเนศ วงศ์ยานนาวา อาจารย์คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ วิทยากรในช่วงเช้าได้ตอบคำถามผู้ร่วมฟังเสวนา โดยมีผู้ร่วมเสวนาถามต่อวิทยากรถึงวาทะของมิเชล ฟูโกต์ เมื่อครั้งอภิปรายถกเถียงกับนอม ชอมสกี้ว่า "ภาระกิจทางการเมืองที่แท้จริง" ของคนในสังคมปัจจุบันคือต้องวิพากษ์วิจารณ์สถาบันทางสังคมที่เปรียบเสมือนว่าเป็นกลางเป็นอิสระ แต่ซ่อนความรุนแรงของการเมืองไว้อยู่ ภาระกิจก็คือจะต้องกระชากหน้ากาก (unmask) ของสถาบันทางสังคมนั้น (ดู wikiquote) โดยผู้ร่วมเสวนายังถามว่าผู้อภิปรายคิดต่อมุมมองของฟูโกต์นั้นอย่างไร และสามารถที่จะบรรลุผลนั้นภายใต้บรรยากาศทางการเมืองที่เป็นอำนาจนิยมได้มากน้อยแค่ไหน

โดยธเนศ วงศ์ยานนาวา ตอบว่า ในการกล่าวถึงเรื่องเสรีนิยมใหม่ ลองนึกภาพจาก ค.ศ. 1920 สมาคม Mont Pelerin Society ในสวิสเซอร์แลนด์ หัวหอกสำคัญของเสรีนิยมในยุโรป ที่ก่อตั้งโดย Friedrich Hayek ใช้เวลากี่ปีในการสถาปนาอำนาจนำขึ้นมา แล้วในเงื่อนไขของสังคมที่เป็นประชาธิปไตย คำตอบคือใช้เวลายาวนานมาก คนตั้งคำถามว่าทำไมมันประสบความสำเร็จ ยุทธศาสตร์ของคนพวกนี้คือ คนพวกนี้มีสายสัมพันธ์อันดีกับนักข่าว

แล้วมันทำให้ผมคิดถึงคำว่า "วาทกรรม" หรือ "วาทเวร" นะครับ มันเวรจริงๆ เพราะว่าในท้ายที่สุดแล้ว สิ่งพวกนี้มันเริ่มกระจายตัวเมื่อกลุ่มนักวิชาการจำนวนหนึ่งในช่วงขยายตัวของเศรษฐกิจ เอาไปเขียนในหน้าหนังสือพิมพ์ และหลีกเลี่ยงไม่ได้ มันลงไปสู่ผู้คนอย่างรวดเร็ว

หรือในทำนองเดียวกัน เสรีนิยมใหม่ที่เริ่มมาตั้งแต่ยุค พล.อ.เปรม ติณสูลานนท์ หรือก่อนที่คนไทยจะมาเห็นชัดในสมัยรัฐบาลทักษิณ ทุกคนจะไม่เคยคิดเลยว่าคุณเปรม คุณน้าชาติ (พล.อ.ชาติชาย ชุณหะวัณ) กระทั่งคุณประยุทธ์ก็อยู่ในโครงสร้างเศรษฐกิจนี้ หรือ The New Deal ของสหรัฐอเมริกา แนวทาง Keynesian ของอังกฤษ นาซี เยอรมัน ระบอบสตาลิน ระบอบการเมืองไม่เหมือนกัน แต่ไอเดียในโครงสร้างเศรษฐกิจดำเนินไปคล้ายคลึงกัน

เพราะฉะนั้นเวลาเราประเมินสูงไป (overestimate) ว่าระบบเศรษฐกิจกับระบบการเมืองต้องไปด้วยกัน ก็พิสูจน์ให้เห็นแล้วว่ามันไม่จริง แม้กระทั่งจีนก็ยังไม่จริง

กลับมาในคำถามก่อนหน้านี้ ผมคิดว่าสิ่งพวกนี้ในการเปลี่ยนแปลงอะไรบางอย่าง ผมไม่คิดว่าจะเกิดในวันสองวัน 1 ปี 10 ปี หรือ 20 ปี

ผมคิดว่าของพวกนี้ในการทำให้คนเราทุกคนหันมากินช้อนส้อมได้ มานั่งโต๊ะนั่งเก้าอี้ คุณคิดว่าจอมพล ป. ใช้เวลาเท่าไหร่ นี่ขนาดคุณมีอำนาจรัฐสมัยใหม่นะ ของพวกนี้ไม่ได้เกิดวันสองวัน หรือ 10 ปี 20 ปี ผมคิดว่าของพวกนี้มีระยะเวลาที่ยาวนานมาก

แม้กระทั่งในโลกตะวันตกใช้เวลา 40 ปี ต้องการเงื่อนไขต่างๆ จำนวนมาก เช่น มีการขึ้นราคาน้ำมัน โครงสร้างประชากรที่เปลี่ยนแปลงไป มันถึงทำให้เสรีนิยมใหม่ผงาดขึ้นมาได้ ไม่ใช่คุณเก่งอย่างเดียวแล้วจะคุณผงาดขึ้นมาได้

มีนักวิทยาศาสตร์ฟิสิกส์คนหนึ่งที่ได้รับรางวัลโนเบล กล่าวว่าสมการฟิสิกส์ ต้องบวกกับ "a serie of accidents" เช่น อยู่ดีๆ ISIS จะตัดสินใจมาระเบิดตรงนี้ขึ้นมา แล้วทุกคนในห้องนี้ตายหมด นั่นอาจจะเป็นอุบัติเหตุหรือเปล่า เราก็ไม่รู้ อะไรบ้างจะถูกนับเข้ามาในสมการนี้

ไม่ว่าทำอย่างไรก็ตาม ในท้ายที่สุดคุณก็ไม่มีวันจะรู้ว่ามันจะนำไปสู่สิ่งที่คุณคาดหรือเปล่า คนจึงเป็นคนมีผล ไม่ค่อยมีเหตุ คือคนไม่สามารถที่จะรู้อนาคตได้ ถ้าคนทุกคนรู้อนาคตได้ เราไม่ต้องเรียนฟูโกต์เลยครับ เราไปหาโอบามาเดี๋ยวนี้เลย รับรองทุกคนร่ำรวยหมดในห้องนี้ นี่เราไม่มีวันรู้ เพราะฉะนั้นคุณจะ Unmask หรือไม่ Unmask สำหรับผม คุณไม่มีวันรู้อะไรจะเกิดขึ้น

ในท้ายที่สุด สิ่งพวกนี้ในการเปลี่ยนแปลง มันไม่ได้เกิดขึ้นวันสองวัน คุณคิดว่า ค.ศ. 1789 กว่าที่ผู้หญิงจะได้รับเลือกตั้งใช้เวลากี่ปี กว่าที่ผู้ชายชนชั้นต่ำจะได้มีสิทธิเลือกตั้งใช้เวลากี่ปี ในโลกตะวันตก

หรือแม้กระทั่งตะกี้ที่ผมบอกใช้เวลากี่ปี ที่จะเปลี่ยนคนไทยจากการเข้าทุ่งมาเป็นนั่งขี้ด้วยโถแบบที่เราใช้ในปัจจุบัน นึกออกไหมครับ เมื่อ 10 ปีที่แล้ว เรายังเห็นคนปีนขึ้นไปบนโถส้วม แล้วก็ด่ากับฉิบหายวายป่วง เดี๋ยวนี้ก็น้อยลง คิดว่ากี่ปี ไม่ต้องมาก เอาแค่เรื่องขี้ ท่าขี้ของคุณใช้เวลากี่ปีในการเปลี่ยน

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
ข่าวรอบวัน
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท