จำนวนคนหนุ่มสาววัยทำงานที่เป็นเกษตรกรในญี่ปุ่นลดจำนวนลงเรื่อย ๆ ที่เหลือกว่า 2 ใน 3 มีอายุ 65 ปีขึ้นไป ทำให้ผู้ประกอบการด้านการเกษตรต้องหันไปใช้แรงงานต่างชาติที่ผิดกฎหมายเพิ่มขึ้น

เกษตรกรในญี่ปุ่น 2 ใน 3 มีอายุ 65 ปีหรือมากกว่า ทำให้มีการใช้แรงงานต่างชาติผิดกฎหมายเพิ่มขึ้น (ที่มาภาพประกอบ: flickr.com/emrank/CC BY 2.0)

ปลายเดือน ส.ค. 2559 ที่ผ่านมาสำนักข่าว Boomberg รายงานว่าการลดจำนวนลงของเกษตรกรวัยทำงานและคนหนุ่มสาวในภาคการเกษตร ได้เปิดโอกาสให้แรงงานต่างชาติซึ่งรวมทั้งแรงงานเถื่อนผิดกฎหมายที่มีจำนวนเพิ่มขึ้น

จากข้อมูลของกระทรวงเกษตร ป่าไม้ และการประมงของญี่ปุ่นพบว่าจำนวนเกษตรกรลดลงประมาณครึ่งหนึ่งตั้งแต่แต่ปี 2543 และคาดว่าจะมีต่ำกว่า 2 ล้านคนในปีนี้ จากที่เคยมีสูงเกือบ 6 ล้านคนในปี 2528  และที่เหลืออยู่ในปัจจุบันนั้นสัดส่วนถึง 2 ใน 3 ก็เป็นเกษตรกรที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไป

แม้การส่งออกของภาคการเกษตรญี่ปุ่นสูงสุดเป็นประวัติการณ์เมื่อปี 2558 ที่ผ่านมา แต่หากญี่ปุ่นเข้าร่วมข้อตกลงหุ้นส่วนยุทธศาสตร์เศรษฐกิจเอเชีย-แปซิฟิก (Trans-Pacific Partnership: TPP) การแข่งขันในภาคนี้กับประเทศที่เข้าร่วม TPP ทั้ง 12 ประเทศก็จะสูงขึ้น ซึ่งนักเศรษฐศาสตร์จากสถาบันวิจัยด้านการเกษตร Norinchukin ระบุว่าปัญหาการขาดแคลนแรงงานในภาคการเกษตรนั้นย่อมจะส่งผลต่อการส่งออกสินค้าในภาคนี้

โดยทั่วไปแล้วญี่ปุ่นจะกีดกันแรงงานต่างชาติ ซึ่งหากผู้ประกอบการมีความต้องการที่จะใช้แรงงานต่างชาติก็ต้องเข้าร่วมโปรแกรมการใช้แรงงานข้ามชาติแบบฝึกงานผ่านองค์กร IM (Association for International Manpower Development of Medium and Small Enterprises, Japan) และในภาคการเกษตรมีความจำเป็นที่ต้องใช้แรงงานเหล่านี้สูงขึ้นทุกปี ๆ โดยในปี 2556 มีการใช้แรงงานจากโครงการนี้ถึง 7,000 คน ซึ่งเพิ่มขึ้น 2 เท่าจากปี 2550

ผู้ประกอบการด้านการเกษตรจึงหันไปใช้แรงงานต่างชาติผิดกฎหมายมากขึ้นด้วย โดยข้อมูลของกระทรวงยุติธรรมญี่ปุ่นระบุว่ามีแรงงานต่างชาติผิดกฎหมายในภาคการเกษตรที่โดนส่งตัวกลับประเทศเมื่อปี 2558 ที่ผ่านมาถึง 1,744 คน เพิ่มขึ้นจาก 3 ปีก่อนถึง 3 เท่าตัว ทั้งนี้มีการประมาณการว่า ณ วันที่ 1 ม.ค. 2559 มีชาวต่างชาติที่อยู่ในญี่ปุ่นอย่างผิดกฎหมายอยู่ประมาณ 60,000 คน

อนึ่งเมื่อเดือน เม.ย. 2559 ที่ผ่านมาเว็บไซต์ japantimes.co.jp อ้างรายงานของสำนักข่าวเกียวโดว่าจำนวนแรงงานต่างชาติในญี่ปุ่นเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ โดยเมื่อปี 2558 (ณ สิ้นเดือน ต.ค.) มีแรงงานต่างชาติที่เข้ามาทำงานในญี่ปุ่นถึง 910,000 คน เพิ่มขึ้นจากปี 2554 ที่มี 686,000 คน ปี 2555 มี 682,000 คน ปี 2556 มี 718,000 คน และปี 2557 ที่มี 788,000 คน

โดยจากสถิติ ณ สิ้นเดือน ต.ค. 2558 พบว่าจำนวนแรงงานต่างชาติในญี่ปุ่นนั้นมีแรงงานจีนมากที่สุดประมาณร้อยละ 35.5 ของแรงงานต่างชาติทั้งหมดในญี่ปุ่น รองลงมาคือ เวียดนาม, ฟิลิปปินส์ และบราซิลตามลำดับ ทั้งนี้ยังพบว่าแรงงานเนปาลในญี่ปุ่นก็มีอัตราที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วเช่นกัน โดยส่วนใหญ่แล้วแรงงานต่างชาติจะทำงานโรงงานขนาดเล็กและขนาดกลาง แต่ปัจจุบันพบว่าบริษัทขนาดใหญ่ในภาคบริการก็เริ่มใช้แรงงานชาวต่างชาติเพิ่มมากขึ้นแล้วเช่นกัน โดยร้อยละ 30 ของแรงงานต่างชาติทั้งหมด ตามมาด้วยจังหวัดไอจิ เมืองอุตสาหกรรมอันเป็นที่ตั้งของบริษัท โตโยต้า และจังหวัดคานางาวะ ตามลำดับ