เมื่อวันที่ 15 ตุลาคม 2560 ที่ผ่านมา เราได้เห็นการนำเสนอภาพและคลิปพิธีกรรมการออกถ้ำของครูบาท่านหนึ่ง คือ ครูบาน้อย ญาณวิไชย หรือ พระมหาณัฐวุฒิ ญาณวิชชโย หลังเข้าไปบำเพ็ญอยู่ในถ้ำเชตวัน ต.สันทะ อ.นาน้อย จ.น่าน เป็นเวลา 3 ปี 3 เดือน 3 วัน ฉันเพียงน้ำและผลไม้ ไม่พบปะ พูดคุยกับใคร พิธีกรรมดังกล่าวได้สร้างความฮือฮาและเป็นที่สนใจของคนในสังคม และยิ่งฮือฮามากเมื่อภาพของครูบาน้อยที่เห็นนั้น มีลักษณะผมยาว รวมถึงการแสดงท่าทางต่าง ๆ อย่าง การเสยผมและลูบไล้ผมอยู่ตลอดเวลา จนกลายเป็นกระแสวิพากษ์วิจารณ์ของคนในโลกออนไลน์จำนวนมาก เช่น พระมหาไพรวัลย์ วรวณฺโณ พระนักเทศน์ วัดสร้อยทอง ที่ชี้ว่าวิถีดังกล่าวไม่ใช่วิถีของนักบวชพุทธ พระพยอม กัลยาโณ พระนักเทศน์ชื่อดังอีกรูปหนึ่ง เจ้าอาวาสวัดสวนแก้ว ระบุว่าเป็นลักษณะของการปฏิบัติที่มีความสุดโต่งเกินไป และนางณัฐนันท์ สุดประเสริฐ อาจารย์ประจำคณะพุทธศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย (มหาวิทยาลัยสงฆ์) ได้ออกมาชี้ว่าการปฏิบัติของครูบาน้อยนั้นไม่ได้ปรากฏในพระไตรปิฎก รวมถึงกระแสวิพากษ์วิจารณ์อีกจ้านวนมากในสื่อสังคมออนไลน์ พากันตั้งคำถามกับวิถีดังกล่าว เช่น “ทำได้จริงไหม” “เป็นการหลอกลวงหรือเปล่า” “ผิดพระวินัยหรือไม่” เป็นต้น 

อย่างไรก็ตามบทความนี้ จะไม่มาพิจารณาว่าสิ่งที่ครูบาน้อยกระทำนั้นเป็นสิ่งที่ถูกต้อง หรือไม่ถูกต้อง สมควร หรือไม่สมควรทำอย่างไร เพราะส่วนตัวผู้เขียนก็ไม่ค่อยเชื่ออย่างสนิทใจว่า หลักพระวินัยตามความเข้าใจของชาวพุทธไทยในปัจจุบัน ที่นำไปใช้เป็นกรอบความถูกผิดนั้น มีความถูกต้อง หรือจริงแท้ มากน้อยเพียงใด แต่ในที่นี้ เราจะมองวิถีและพิธีกรรมดังกล่าว ในลักษณะของการสร้างเอกลักษณ์และการสร้างจุดขายของพระสงฆ์กลุ่มหนึ่ง เพื่อสร้างความสนใจหรือความศรัทธาจากผู้คนในสังคมเป็นหลัก

ในหมู่พระสงฆ์ไทยในปัจจุบัน เราปฏิเสธไม่ได้ว่าลักษณะข้อวัตรหรือวิถีปฏิบัติหลายต่อหลายอย่างนั้น มีลักษณะไปในแง่ของการสร้างเอกลักษณ์และการสร้างจุดขาย ไม่ว่าจะเป็นเรื่องการตีความคำสอนพุทธศาสนา อย่างกรณีธรรมกาย สันติอโศก หรือแม้แต่สวนโมกข์เอง เรื่องการจัดพิธีกรรมที่สวยงามอลังการต่าง ๆ ของธรรมกาย หรือแม้แต่ในแง่ของสายปฏิบัติ เช่น สายพระป่า ที่เน้นเรื่องของ “ฌานสมาบัติ” หรือแม้แต่การบรรลุ “อรหันต์” รวมถึงการอ้างอิงสายลูกศิษย์กับครูบาอาจารย์ ผู้เป็นพระสงฆ์ที่มีชื่อเสียงในอดีตอย่าง หลวงปู่มั่น เป็นต้น หรือ สายธรรมยุต ก็เช่นกัน ก็พยายามสร้างเอกลักษณ์และสร้างจุดขายผ่านความเคร่งครัดในแง่ของพระวินัยอย่างสุดโต่ง เช่น การไม่รับเงินหรือปัจจัยอันก่อให้เกิดกิเลส แต่บางวัดก็ยังคงรับเงินในรูปของใบปวารณาซึ่งก็มีค่าไม่ต่างกันมาก หรือแม้แต่การสร้างเอกลักษณ์และจุดขายผ่านการเป็น พระนักเทศน์ อย่าง พระมหาวุฒิชัย วชิรเมธี หรือ พระมหาสมปอง ตาลปุตฺโต ดังนั นสิ่งเหล่านี้ ล้วนแล้วแต่เป็นส่วนหนึ่งของการสร้างเอกลักษณ์และการสร้างจุดขายให้แต่สสำนัก สายปฏิบัติ หรือตนเองแทบทั้งสิ้น

ในกรณีของครูบาน้อยก็เช่นกัน พิธีกรรม หรือวิถีปฏิบัติอย่างการเข้าไปบำเพ็ญเพียรในถ้ำเป็นเวลา 3 ปี 3 เดือน 3 วัน ดังที่กล่าวมาข้างต้น ก็เป็นหนึ่งในการสร้างเอกลักษณ์และจุดขายให้แก่ตนเอง ไม่ต่างไปจากกลุ่มพระสงฆ์ดังที่กล่าวไปข้างต้นไม่ ซึ่งแท้ที่จริง ก่อนหน้าครูบาน้อยจะเข้าถ้ำ ครูบาบุญชุ่ม ครูบาชื่อดังรูปหนึ่งของภาคเหนือได้เข้าถ้ำ 3 ปี 3 เดือน 3 วันเช่นกัน โดยเข้าถ้ำเมื่อปี 2553 ออกถ้ำในปี 2556 แต่ก็ไม่ได้เกิดกระแสวิพากษ์วิจารณ์ใด ๆ

ไม่เพียงเท่านั้นในกลุ่มพระสงฆ์ในภาคเหนือ โดยเฉพาะกลุ่มครูบาคติใหม่จำนวนมากในปัจจุบันก็มีลักษณะการสร้างเอกลักษณ์และจุดขายที่เหมือนและแตกต่างกันออกไปด้วย การกล่าวอ้างว่าเป็นครูบาศรีวิชัยกลับชาติมาเกิด การอ้างว่าได้สืบพิธีกรรมการเข้านิโรธสมาบัติจากพับสาของครูบาศรีวิชัย โดยต้อง อดข้าว ฉันเฉพาะน้ำหนึ่งบาตร นั่งทำสมาธิอยู่ในกระท่อม หรือหลุมดินเป็นเวลา 3 วัน7 วัน 9 วัน มีการจัดพิธีกรรมการเข้าและออกนิโรธฯ อย่างใหญ่โต หรือแม้แต่การแต่งกายให้คล้ายคลึงกับภาพลักษณ์ของครูบาศรีวิชัยที่สามารถพบเห็นได้ทั่วไปในปัจจุบัน อย่างนุ่งผ้าสีกรักแดง กรักน้าตาล ห้อยลูกประคำ ถือไม้เท้า หรือตาลปัตรที่ท้าจากใบลานหรือขนนกยูงด้วย หรือแม้แต่การสร้างวัดวาอารามหรือพุทธสถานของตนเองให้มีความยิ่งใหญ่อลังการในรูปแบบที่เรียกกันเองว่า “ศิลปะล้านนาร่วมสมัย” ให้กลายเป็นแหล่งท่องเที่ยว เป็นต้น

สิ่งเหล่านี้ ก็ล้วนแล้วแต่เป็นการสร้างเอกลักษณ์และสร้างจุดขายให้แก่กลุ่มครูบาเหล่านั้นได้เป็นอย่างดี สร้างแรงดึงดูด สร้างความสนใจจากผู้คน ให้หลั่งไหลมาร่วมทำบุญอย่างไม่ขาดสาย ซึ่งวัตรปฏิบัติ และ พิธีกรรมต่าง ๆ เหล่านี้ ก็มีลักษณะของการสร้างขึ้นมาเพื่อสนองต่อความต้องการของชาวพุทธไทย ในแต่ละกลุ่ม แต่ละรสนิยม แต่ละความชอบในปัจจุบัน ไม่ต่างจากกลุ่มพระสงฆ์กลุ่มอื่น ๆ ในพื้นที่อื่น ๆ ในลักษณะอื่น ๆ เช่นกัน

ส่วนตัวผู้เขียนเห็นว่า ปัจจัยสำคัญที่ทำให้วิถีปฏิบัติและพิธีกรรมของครูบาน้อยมีลักษณะที่ดูเป็นปัญหาเกิดจาก 1. เป็นวิถีปฏิบัติที่มีลักษณะที่แปลกหูแปลกตาที่ไม่สอดคล้องสัมพันธ์กับลักษณะของพระสงฆ์ในอุดมคติของชาวพุทธไทยในปัจจุบันเท่านั้น 2. พิธีกรรมและการออกถ้ำอย่างยิ่งใหญ่ของครูบาน้อยเกิดขึ้นในช่วงเวลาที่สงฆ์ฝ่ายปกครองได้ออกหนังสือ ให้พระสงฆ์ทั่วราชอาณาจักรตรวจสอบพระทำตัวเป็นเกจิอาจารย์หรือครูบา พร้อมทั้งจัดการกับการขึ้นป้ายโฆษณา วัตถุมงคล การประชาสัมพันธ์ชวนเชื่อทุกรูปแบบ ให้สอดส่องพฤติกรรมพระสงฆ์ที่เป็นตุ๊ด พระสงฆ์ที่มีลักษณะไม่เหมาะสมที่จะเป็นที่ติเตียนของประชาชนในลักษณะโลกวัชชะ รวมถึงการตรวจสอบการใช้สื่อสังคมออนไลน์ เครื่องมือสื่อสารที่ไม่เหมาะสมของพระสงฆ์

และ 3. อาจจะถือเป็นปัญหาที่ใหญ่ไม่น้อยคือ ครูบาน้อยถูกดึงไปสัมพันธ์กับปัญหาการเมืองในปัจจุบัน โดยกล่าวอ้างอิงถึงกลุ่มผู้ศรัทธาใหญ่ของครูบาน้อย เช่น นางสาวยิ่งลักษณ์ ชินวัตร อดีตนายกรัฐมนตรีเป็นต้น

ส่วนตัวผู้เขียนจึงคิดว่าปัจจัยทั้ง 3 สิ่งนี้ ต่างหากที่ถือเป็นแรงผลักดันให้พิธีกรรมและวิถีการเข้าถ้ำของครูบาน้อยกลายเป็นปัญหาและกลายเป็นกระแสวิพากษ์วิจารณ์อย่างยิ่งในสังคม และในสื่อสังคมออนไลน์ในเวลานี้

อ้างอิง

ณัฐพงศ์ ดวงแก้ว , “การศึกษากระแส “ครูบาคติใหม่” ในภาคเหนือของไทย พุทธทศวรรษ 2530-2560,”
วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต , สาขาวิชาประวัติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2559.

ค้านนั่งเจ้าคณะใหญ่หนตะวันออกที่ 1/2560 ลงวันที่ 28 กันยายน 2560 , เรื่องให้พระสังฆาธิการตรวจสอบพฤติกรรมและลงโทษพระภิกษุสามเณรในปกครอง.

คำสั่งเจ้าคณะใหญ่หนเหนือที่ 1/2560 ลงวันที่ 1 ตุลาคม 2560 , เรื่องอาจาระพระภิกษุสามเณรและการบริหารวัดในเขตปกครอง .

สาธุชนชื่นชมบารมี'ครูบาบุญชุ่ม'ออกจากถ้า, Komchadluck .

ดึงสติด่วนๆ..โยม!!! "พระมหาไพรวัลย์" เปิดพฤติการณ์ "ครูบาน้อย" หลังจำพรรษาในถ้านานกว่า 3 ปี ไม่ใช่หลักพุทธ!!! , Tnews.

จากพระถึงพระ!!! พระพยอม ชี้ชัด "ครูบาน้อย" สุดโต่ง ไม่ปลงผม-ทรมานตัวเอง ไม่ใช่หนทางบรรลุ วิธีนี้ไม่ใช่ละกิเลส เข้าข่ายผิดวินัย , Tnews.

โอละพ่อ!!! "อาจารย์ คณะพุทธศาสตร์" มจร. ชี้ชัดทำแบบ "ครูบาน้อย" ไม่มีในพระไตรปิฎก เข้านิโรธต้องไม่กิน ถ้ายังกินอย่าอ้าง!!! , Tnews.

เปิดเบื้องลึก!!! "ยิ่งลักษณ์" เขียนจดหมายหา "ครูบาน้อย" อึ ง! มีพระประธานประจำตระกูล "ชินวัตร" อยู่ในโบสถ์!!! , Tnews.

ยิ่งลักษณ์เขียน จม.หาครูบาน้อย สร้างพระ “ตระกูลชิน” ถวาย เจ้าตัวไม่ยุ่งการเมือง เมตตาทุกกลุ่ม , อมรินทร์ทีวี.

ที่มาภาพ: https://newworldss.net