ศาลอุทธรณ์เวียดนามตัดสินประหารชีวิตเกษตรกรหลังยิงปืนฆ่าคนงานบริษัทเอกชนที่ใช้กำลังปิดล้อมบ้านและที่ดินทำกิน คำพิพากษาถูกครหาว่าหนักเกินไป ในขณะที่บริษัทมีพฤติกรรมผิดกฎหมายยังคงลอยนวล เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นสะท้อนปัญหาที่ดินที่ประชาชนเป็นเจ้าของที่ดินเพียงในทางทฤษฎีเพราะรัฐบาลท้องถิ่นเป็นคนดีลกับเอกชนเอง

17 ก.ค. 2561 ในเวียดนามมีการฟ้องร้องดำเนินคดีกับ ดังวานเฮียน เกษตรกรที่ต่อสู้กลับเมื่อบริษัทเอกชนให้อันธพาลใช้กำลังบุกยึดที่ดินทำกินของพวกเขา

เหตุการณ์ดังกล่าวเกิดขึ้นตั้งแต่ในเดือน ต.ค. ปี 2559 เมื่อบริษัทเอกชนด้านการลงทุนที่ชื่อ "ลองซัน" ใช้กลุ่มคนงานของพวกเขาติดอาวุธง่ายๆ กับรถไถอีกหลายคันบุกเข้าไปในพื้นที่พิพาทความเป็นเจ้าของระหว่างลองซันกับกลุ่มเกษตรกรในพื้นที่ กลุ่มคนงานทำลายพืชผลจำนวนมากอันเป็นแหล่งรายได้ของเกษตรกร ทั้งยังรวมกลุ่มปิดล้อมบ้านของเกษตรกรทำให้เกษตรกรออกมาโต้ตอบ

โดยในเหตุการณ์นั้น ดังวานเฮียน หนึ่งในเกษตรที่ถูกปิดล้อมได้ยิงอาวุธปืนดัดแปลง (improvised gun) ขึ้นฟ้าด้วยหวังว่าจะสลายฝูงชนได้ แต่กลุ่มคนที่ล้อมบ้านพวกเขากลับไม่ยอมสลายตัวและยิ่งแสดงท่าทีที่รุนแรงมากขึ้นด้วยการขว้างปาก้อนหินและใช้รถไถขับเข้าไปใกล้บ้านพวกเขา ไม่ว่าจะด้วยความกลัวหรือด้วยภาวะเข้าตาจนก็ตาม ดังวานเฮียน และเกษตรกรอีกรายหนึ่งในเหตุการณ์คือ นินห์เวียตบิน ใช้ปืนยิงใส่กลุ่มคนงานโดยไม่ได้เล็งจำนวนหลายนัดแม้คนงานได้แตกตื่นและพากันวิ่งหนีแล้วก็ตาม เป็นเหตุให้มีคนเสียชีวิต 3 ราย และได้รับบาดเจ็บอีก 13 ราย

มีการดำเนินคดีกับเกษตรกรกลุ่มนี้ครั้งแรกเมื่อเดือน ม.ค. ที่ผ่านมา ศาลชั้นต้นตัดสินให้เฮียนรับโทษประหารชีวิตในข้อหาฆาตกรรม คำตัดสินนี้ทำให้ผู้เข้าร่วมรับฟังคำตัดสินพากันแสดงความไม่พอใจ ถึงแม้ว่าจะมีการอุทธรณ์ในเวลาต่อมาแต่ศาลชั้นอุทธรณ์ก็ตัดสินให้คงไว้ซึ่งคำพิพากษาเดิม นั่นทำให้ชาวบ้านจากท้องถิ่นเดียวกับเฮียนแสดงความไม่พอใจอย่างโกรธเกรี้ยวจากความรู้สึกสิ้นหวังที่หน้าบันไดทางขึ้นศาล

คำตัดสินของศาลยังทำให้เกิดคำวิพากษ์วิจารณ์ตามมาจำนวนมากจากนักกฎหมายและจากนักวิชาการอิสระต่างๆ ที่บอกว่าการตัดสินเฮียนถึงขั้นประหารชีวิตนั้นเป็นคำตัดสินที่รุนแรงเกินความจำเป็นในขณะที่ปล่อยให้ลองซันลอยนวลทั้งที่บริษัทกระทำการแบบยุยงส่งเสริมและกระทำการผิดกฎหมายมาตลอด 8 ปีจนทำให้เกษตรกรทนไม่ไหวและออกมาโต้ตอบ

นอกจากนี้ยังมีการวิพากษ์วิจารณ์เรื่องที่ศาลไม่นำปัจจัยต่างๆ ตามกฎหมายอาญามาพิจารณาร่วมเพื่อลดโทษ เช่น การที่เฮียนเข้ามอบตัวเองและการที่เขาและครอบครัวให้การชดเชยเยียวยาครอบครัวของเหยื่อผู้เสียชีวิตแล้ว

ระบบจัดสรรที่ดินเวียดนามมีปัญหา

ในรายงานข่าวของเดอะเวียดนามมิสยังระบุถึงปัญหาระบบการจัดสรรที่ดินที่ย่ำแย่ของสาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนามว่าถึงแม้ว่าชื่อของระบบจะฟังดูดีอย่าง "ประชาชนเป็นเจ้าของที่ดิน" แต่ในความเป็นจริงแล้วไม่ได้ก้าวหน้าแบบที่ชื่อระบุไว้ เพราะมันเป็นระบบที่รัฐบาลท้องถิ่นทำตัวเป็นตัวแทนรับมอบอำนาจหรือส่งเสริมกลุ่มนักลงทุน กลุ่มบรรษัทต่างๆ ด้วยการเอื้อประโยชน์ในการกว้านซื้อที่ดินของพวกเขาจากประชาชนทั่วไป

แม้รัฐจะอ้างว่าระบบนี้จำเป็นต่อการเติบโตทางเศรษฐกิจและทำให้กระบวนการได้มาซึ่งกรรมสิทธิ์รวดเร็วขึ้นแต่ก็ทำให้เกิดการทุจริตคอร์รัปชัน การเล่นพรรคเล่นพวกและการพลัดถิ่นภายในประเทศจำนวนมาก แม้จะผ่านการปฏิรูปมาหลายปีแล้ว แต่จากการสำรวจในปี 2560 ยังระบุว่าร้อยละ 70 ของเรื่องร้องเรียนต่อรัฐบาลระดับประเทศเป็นเรื่องปัญหาที่ดิน

ในกรณีของบริษัทลองซันนั้น ผู้ให้กรรมสิทธิ์ที่ดินแก่พวกเขาคือเจ้าหน้าที่ทางการจังหวัดดักนง เรื่องนี้ทำให้เกิดเป็นข้อพิพาทที่ดินทำกินกับเกษตรกรมานานแล้ว จนกระทั่งบริษัทลองซันตัดสินใจใช้กำลังเข้าโจมตีชาวบ้านทำให้ชาวบ้านพยายามติดต่อกับทางการเพื่อแจ้งปัญหาที่พวกเขาพบเจอ แต่ทางการก็นิ่งเฉยต่อปัญหา ทำให้ชาวบ้านต้องต่อสู้ป้องกันตัวเองจนกระทั่งเกิดเหตุน่าเศร้าดังกล่าว

หลังจากเกิดเหตุคนสังหารกันเองแล้ว เจ้าหน้าที่ในท้องถิ่นก็ไม่ได้แสดงท่าทีใดๆ เดอะเวียดนามมิสมองว่าตัวศาลเองก็ไม่มีความเข้าใจมากพอในประเด็นเรื่องข้อพิพาทที่ดินทำกินที่เป็นปัญหาที่ชาวเวียดนามต้องเผชิญ และคำตัดสินโทษประหารชีวิตเกษตรกรที่สังหารผู้พยายามข้ามาทำร้ายตนจึงมีโอกาสทำให้ประชาชนทั่วไปมองว่าศาลเข้าข้างกลุ่มผลประโยชน์จำพวกที่มีการสมคบคิดกันระหว่างนายทุนกับรัฐบาล

ขณะเดียวกันนักกิจกรรมในเวียดนามก็มองว่าคำตัดสินในครั้งนี้อาจจะเป็นคำขู่ของรัฐบาลก็ได้เพื่อที่จะข่มขวัญกลุ่มเจ้าของที่ดินทำกินและผู้ต่อต้านรัฐบาล ไม่ว่าจะอย่างไรก็ตาม ถ้าหากระบบศาลไม่มีการพิจารณาใหม่หรือการยื่นฎีกาต่อประธานาธิบดีเวียดนามไม่สามารถเปลี่ยนแปลงผลการตัดสินได้ กรณีนี้ก็จะเป็นคดีแรกในเวียดนามที่ชาวนาต้องถูกประหารเพราะปกป้องผืนดินของตัวเอง

เรียบเรียงจาก

Farmer’s Death Sentence Upheld On Appeal: New Climax For Land Dispute In Vietnam?, The Vietnamese, Jul. 16, 2018