หลังจากที่ถูกกีดกันมาเป็นเวลาหลายสิบปี ในที่สุดรัฐบาลญี่ปุ่นก็ออกกฎหมายใหม่ที่ระบุยอมรับกลุ่มชาติพันธุ์ 'ชาวไอนุ' เป็น 'ชนพื้นเมือง' เป็นครั้งแรกซึ่งนักกิจกรรมแสดงความยินดีบอกว่าเป็นก้าวแรกไปสู่ความเท่าเทียม

ที่มาภาพประกอบ: munechika tanaka (CC BY 2.0)

ชาวไอนุเป็นกลุ่มชนพื้นเมืองที่อาศัยอยู่ในภูมิภาคฮอกไกโดทางตอนเหนือของญี่ปุ่นมาเป็นเวลาหลายร้อยปีแล้ว พวกเขาต้องเผชิญกับนโยบายถูกบังคับให้หลอมรวมและเสี่ยงต่อการถูกลบเลือนวัฒนธรรมมาตั้งแต่ช่วงยุคสมัยเมจิ (มี 2411-2455) ถึงแม้ว่าการกีดกันเลือกปฏิบัติต่อชาวไอนุจะลดลงเรื่อยๆ แต่ก็ยังคงมีช่องว่างด้านรายได้กับการศึกษาระหว่างชาวไอนุกับประชากรอื่นๆ ของญี่ปุ่นอยู่ แต่เมื่อช่วงสุดสัปดาห์ที่ผ่านมาทางการญี่ปุ่นได้ออกกฎหมายยอมรับว่าชาวไอนุเป็น "ชนพื้นเมือง" เป็นครั้งแรก รวมถึงระบุในกฎหมายเปิดโอกาสให้มีการสนับสนุนชาวไอนุในหลายๆ ด้าน

โยชิฮิเดะ ซุกะ เลขาธิการใหญ่ของคณะรัฐมนตรีญี่ปุ่นให้สัมภาษณ์ต่อสื่อว่ามันเป็นเรื่องสำคัญที่จะปกป้องเกียรติยศและศักดิ์ศรีของชาวไอนุ รวมถึงส่งมอบสิ่งเหล่านั้นให้กับคนรุ่นต่อไปให้พวกเขาเล็งเห็นถึงสังคมที่มีชีวิตชีวาจากคุณค่าของความหลากหลาย ทำให้ทางคณะรัฐมนตรีตัดสินใจออกกฎหมายดำเนินนโยบายเพื่อปกป้องคาวมภาคภูมิใจของชาวไอนุ

กฎหมายล่าสุดของญีปุ่นนนอกจากจะระบุยอมรับชาวไอนุเป็น "ชนพื้นเมือง" แล้วยังระบุให้รัฐบาลมีนโยบาย "มองไปข้างหน้า" ในการส่งเสริมเศรษฐกิจและการท่องเที่ยวของท้องถิ่นชาวไอนุด้วย โดยที่รัฐบาลกลางญี่ปุ่นมีแผนการเปิดพิพิธภัณฑ์แห่งชาติชาวไอนุในเมืองชิราโออิของฮอกไกโดภายในเดือน เม.ย. 2563 นี้ด้วย ทั้งนี้กฎหมายใหม่ฉบับนี้ยังทำให้การขออนุญาตทางการตัดไม้และจับปลาแซลมอนตามประเพณีของพวกเขามีความซับซ้อนน้อยลงด้วย

ชาวไอนุเป็นชนพื้นเมืองที่มีความเชื่อในเชิงนับถือผีและมีประเพณีแบบของตนเองอย่างการที่ผู้ชายไว้เคราหรือผู้หญิงสักใบหน้าก่อนการแต่งงาน แต่พวกเขาก็ต้องเผชิญปัญหาเดียวกับชนพื้นเมืองต่างๆ ทั่วโลกคือการที่วิถีชีวิตและประเพณีของพวกเขาถูกส่งมายังอีกรุ่นหนึ่งได้ากขึ้นหลังจากที่ถูกบีบให้หลอมรวมทางวัฒนธรรมมาเป็นเวลานาน

จากการสำรวจในปี 2560 ระบุว่ามีประชากรชาวไอนุเหลืออยู๋อย่างน้อย 12,300 คน แต่ในตัวเลขนี้ยังไม่ได้นับรวมกลุ่มชาวไอนุที่ถูกหลอมรวมเป็นส่วนหนึ่งของสังคมกระแสหลักไว้ด้วย และมีบางส่วนที่่ปกปิดรากเหง้าวัฒนธรรมตัวเอง โดยที่ช่วงราว 10-20 ปี ก่อนหน้านี้มีจำนวนตัวเลขอยู่ที่ราว 25,000 คน

ก่อนหน้านี้ญี่ปุ่นเคยออกกฎหมายส่งเสริมการรักษาวัฒนธรรมและการันตีสิทธิมนุษยชนแก่ชาวไอนุมาตั้งแต่ปี 2540 แล้ว แต่ในกฎหมายฉบับนั้นยังไม่ได้ระบุยอมรับชาวไอนุเป็นชนพื้นเมืองดั้งเดิมที่อยู่บนฟืนแผ่นดินญีปุ่นมานาน

มิกิโกะ มารุโกะ ตัวแทนของชาวไอนุกล่าวว่านี่ถือเป็นก้าวแรกที่จะการันตีความเท่าเทียมภายใต้กฎหมาย มารุโกะเสนอว่ารัฐบาลยังมีเรื่องอื่นๆ ต้องทำเกี่ยวกับประเด็นนี้เช่นการตั้งทุนการศึกษาให้กับครอบครัวที่ยากลำบากในการส่งลูกเข้าเรียนในโรงเรียนมัธยมฯ ซึ่งเธอหมายถึงคนที่ไม่สามารถเข้าถึงโครงการทุนการศึกษาในฮอกไกโด

ทางด้าน มาซาชิ นากาอุระ ผู้เป็นหัวหอกสำคัญในการเสนอนโยบายสำหรับชนพื้นเมืองกล่าวว่านี่ถือเป็นความก้าวหน้าสำคัญในเรื่องนโยบายต่อชาวไอนุ โดยที่ในปัจจุบันนากาอุระดำรงตำแหน่งเป็นประธานสำนักงานนโยบายชาวไอนุของรัฐบาลจังหวัดฮอกไกโด

เรียบเรียงจาก
Japan to recognise Ainu as 'indigenous people' for first time, Aljazeera, 15-02-2019
https://www.aljazeera.com/news/2019/02/japan-recognise-ainu-indigenous-people-time-190215053116742.html

Japan to recognize indigenous Ainu people for first time, Japan Times, 15-02-2019
https://www.japantimes.co.jp/news/2019/02/15/national/japan-recognize-indigenous-ainu-people-first-time/