หลังจาอีร์ บอลโซนาโร ประธานาธิบดีคนล่าสุดของบราซิลขึ้นสู่ตำแหน่งตั้งแต่ ม.ค. ปีนี้ สถานการณ์ชนพื้นเมืองในบราซิลเลวร้ายลงเรื่อยๆ ธุรกิจสูบทรัพยากรเข้ารุกป่า ใช้ความรุนแรงกับชนพื้นเมืองในพื้นที่คุ้มครอง สภาพป่าอเมซอนที่ถูกทำลายมีการประเมินว่าอาจจะยิ่งเสื่อมโทรมลงในรัฐบาลนี้ มีการวิเคราะห์ว่าบอลโซนาโรเน้นหาเสียงเอาใจกลุ่มชนชั้นนำในชนบ" ที่ทำธุรกิจในแบบที่ต้องถางป่าอเมซอนอยู่แล้ว

ภาพการสาธิตอุปกรณ์ล่าสัตว์ของชนพื้นเมืองอเมซอน (ที่มา:wikipedia)

21 ก.พ. 2562 จาอีร์ บอลโซนาโร ประธานาธิบดีบราซิลผู้มีแนวทางการเมืองแบบขวาจัด ที่เพิ่งขึ้นสู่ตำแหน่งเมื่อเดือน ม.ค. ปีนี้ เคยแสดงความคิดเห็นไว้ในรัฐสภาเมื่อราว 20 ปีที่แล้ว ชื่นชมการที่กองทหารม้าบราซิลทำการสังหารหมู่ชนพื้นเมืองในประวัติศาสตร์บราซิลโดยเทียบกับสิ่งที่กองทหารม้าอเมริกันเคยทำไว้ และในปัจจุบันบอลโซนาโรก็ดูจะไม่เปลี่ยนแปลงความคิดเห็นในเรื่องนี้ไปเลย ในวิดีโอที่เขากล่าวต่อผู้สนับสนุน บอลโซนาโรให้สัญญาว่าจะถอนสถานะการคุ้มครองสถานที่สงวนของชนพื้นเมืองภายในปี 2562 นี้

สถานะความคุ้มครองดังกล่าวนี้มีการรับรองไว้ในรัฐธรรมนูญของบราซิลเพื่อเป็นการรักษาวัฒนธรรมและสิทธิของกลุ่มชนพื้นเมืองที่ถูกข่มเหงมาหลายร้อยปี ในบราซิลมีประชากรชนพื้นเมืองอยู่ราว 900,000 คนจาก 305 เผ่า ซึ่งส่วนใหญ่ใช้ชีวิตอยู่ในพื้นที่สงวน แต่ยังมีพื้นที่อีกมากกว่าครึ่งหนึ่งที่กลุ่มชนพื้นเมืองอ้างสิทธิเหนือดินแดนเหล่านั้นแต่ยังไม่ได้รับการรับรองจากรัฐบาล

ในขณะเดียวกัน บอลโซนาโรก็เป็นคนที่แสดงจุดยืนต่อต้านชนพื้นเมืองมาโดยตลอดนับตั้งแต่เป็นนักการเมือง เขาเคยให้สัมภาษณ์ทางโทรทัศน์ว่าจะไม่ปักเขตสงวนให้กับกลุ่มชนพื้นเมืองอีกต่อไป สื่อดิอินเตอร์เซปต์ชี้ว่าทัศนคติเช่นว่าคล้ายกับทัศนคติต่อชนพื้นเมืองของเผด็จการทหารที่ครองอำนาจบราซิลในช่วงปี 2507-2528 ในช่วงนั้นมีชนพื้นเมืองจำนวนมากถูกสังหารและถูกไล่ที่ออกจากผืนดินของตัวเองเพื่อสร้างโครงการและไร่ขนาดใหญ่

ทั้งนี้การยกเลิกคุ้มครองผืนดินของชนพื้นเมืองในบราซิลยังจะส่งผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมระดับโลกคือการสูญเสียผืนป่าอเมซอนด้วย จากที่ในตอนนี้เป็นผืนป่าที่มีอุตสาหกรรมเกษตร ปศุสัตว์ และการสกัดทรัพยากร เข้าไปตัดไม้เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว

ในขณะเดียวกันก็มีเหตุการณ์ความรุนแรงเกิดขึ้นกับกลุ่มชนพื้นเมืองเพิ่มมากขึ้น มีกลุ่มที่เรียกว่า "กริเลรอส" ใช้ความรุนแรงแย่งชิงที่ดินของชนพื้นเมือง กลุ่มชนพื้นเมืองให้สัมภาษณ์ต่อสื่อว่าหลังจากที่บอลโซนาโรมีอำนาจแล้วผู้บุกรุกเหล่านี้ก็ย่ามใจมากขึ้นในการที่จะรุกรานพื้นที่คุ้มครองของพวกเขา โดยที่รายงานจากการสืบสวนสอบสวนของเอ็นจีโอรีพอร์เตอร์บราซิลระบุว่ามีที่ดินคุ้มครองของชนพื้นเมืองอย่างน้อย 14 แห่งที่กำลังถูกโจมตี

ในรายงานของ The Intercept ระบุถึงกรณีที่มีกลุ่มคนที่ชนพื้นเมืองเรียกว่าเป็น "ข้ารับใช้" ของผู้มีอำนาจเข้าไปหักล้างถางพงในเขตป่าอเมซอนเพื่อเตรียมยึดกุมพื้นที่ในการหาผลประโยชน์ นอกจากนี้ยังมีการขายทอดที่ดินแบบตลาดมืดทำให้รัฐที่ยากจนในบราซิลไม่ได้ภาษีจากการซื้อขายนี้ นอกจากนี้กลุ่มผู้บุกรุกยังมีอาวุธปืน เข้าไปสู้รบกับคนในพื้นที่และบางครั้งก็ใช้คุกคามชนพื้นเมือง เช่น การยิงป้ายเหล็กที่ระบุว่า "อาณาเขตคุ้มครอง มูลนิธิชนพื้นเมืองแห่งชาติ" จนเป็นรอยกระสุนปรากฏให้เห็น

ทั้งนี้ยังมีเรื่องที่ผู้นำกลุ่มชนพื้นเมือง โรซิวัลโด เฟอร์เรรา ดา ซิลวา หรือ "หัวหน้าบาเบา" ถูกข่มขู่คุกคามเอาชีวิตเขาและครอบครัว ทำให้บาเบา ขอประชุมด่วนร่วมกับเจ้าหน้าที่รัฐและองค์กรสิทธิมนุษยชนในเรื่องนี้ บาเบาเป็นผู้นำชนเผ่าตูปินัมบาที่มีสมาชิกอยู่ 4,600 ราย และอาศัยอยู่ในพื้นที่สงวนทางตอนใต้ของประเทศที่มีกลุ่มธุรกิจการเกษตรพยายามรุกคืบเข้าไปในพื้นที่และทำการตัดไม้ในพื้นที่เหล่านี้

การใช้ความรุนแรงกับกลุ่มชนพื้นเมือง ทำให้กลุ่มชนพื้นเมืองบางกลุ่มพยายามต่อสู้กลับด้วยการจัดกำลัง "ผู้พิทักษ์ป่า" ของตนเองซึ่งมีการคอยเดินตรวจตราและขับไล่ผู้ที่พยายามเข้าไปตัดไม้ในเขตสงวนของพวกเขา เหตุที่พวกเขาต้องทำเช่นนี้เป็นเพราะว่ากลุ่มชนพื้นเมืองไม่ได้รับความช่วยเหลือจากกลุ่มผู้บังคับใช้กฎหมายในบราซิล

นักมานุษยวิทยา ดาเนียลา อลาร์กง กล่าวว่าการแถลงด้วยคำพูดแบบกระตุ้นเร้าของบอลโซนาโรอาจจะเป็นตัวจุดชนวนให้เกิดความรุนแรง เพราะการที่เขาพูดต่อต้านชนพื้นเมืองแบบซ้ำๆ เป็นเสมือนการเปิดไฟเขียวให้กับคนที่ต่อต้านชนพื้นเมืองอยู่แล้วกระทำสิ่งต่างๆ โดยพลการ

สื่อด้านประเด็นสิ่งแวดล้อมมองกาเบย์ระบุว่าบอลโซนาโรเคยหาเสียงเอาใจกลุ่ม "รูรัลลิสตาส์" หรือกลุ่มชนชั้นนำในชนบทของบราซิล ซึ่งต้อนรับบอลโซนาโรในฐานะพันธมิตรทางการเมืองที่ใกล้ชิดกัน ถ้าหากเหตุการณ์ความรุนแรงต่อชนพื้นเมืองและการกดขี่ชนพื้นเมืองในบราซิลยกระดับขึ้น ทั้งกลุ่มชนพื้นเมืองและป่าอเมซอนก็จะได้รับความเสียหายอย่างหนักเพราะการที่บอลโซนาโรเอาใจฐานเสียงทางการเมืองตัวเอง

ในแง่ของความเสียหายต่อป่าอเมซอนนั้น โรเบิร์ต ที วอล์กเกอร์ ศาตราจารย์ด้านละตินอเมริกาศึกษาจากมหาวิทยาลัยฟลอริดาเคยทำการวิจัยในช่วง 25 ปีที่ผ่านมาพบว่าพื้นที่ป่าอเมซอน 1 ใน 4 ถูกถางไปแล้ว และหลังจากที่บอลโซนาโรขึ้นสู่ตำแหน่งอย่างเป็นทางการเมืองเดือน ม.ค. ที่ผ่านมาก็มีการตัดป่าอเมซอนในอัตราที่เพิ่มสูงขึ้นไปอีก จากการที่บอลโซนาโรให้คำมั่นสัญญาในการหาเสียงว่าจะทำ "โครงการพัฒนา" ในพื้นที่ป่าอเมซอน

เรียบเรียงจาก

Brazil sees growing wave of anti-indigenous threats, reserve invasions, Mongabay, Feb. 19, 2019

Jair Bolsanoro Praised the Genocide of Indigenous People. Now He's Emboldening Attackers of Brazil's Amazonian Communities., The Intercept, Feb. 16, 2019

Amazon deforestation, already rising, may spike under Bolsonaro, Robert T. Walker, The Conversation, Jan. 28, 2019