เปิดตำนานศัพท์ “พรรคแมลงสาบ”

ความสนใจที่มีต่อคำว่า “พรรคแมลงสาบ” พุ่งสูงขึ้นอย่างมีนัยสำคัญในยอดการค้นหาของเว็บไซต์กูเกิล หลังพรรคประชาธิปัตย์ประกาศเข้าร่วมกับรัฐบาลกับพรรคพลังประชารัฐในช่วงที่ผ่านมา

จากข้อมูลของ Google Trend ซึ่งเป็นเว็บไซต์ประมวลสถิติการค้นหาข้อมูลของผู้ใช้กูเกิล พบว่ายอดความสนใจที่มีต่อคำว่า “พรรคแมลงสาบ” ในช่วงระหว่างวันที่ 2-4 มิถุนายนพุ่งสูงถึง 100 คะแนน ซึ่งเป็นค่าคะแนนความนิยมระดับสูงสุด ตามเกณฑ์มาตรฐานคะแนนที่ออกแบบโดยกูเกิล จากที่ผ่านมาคำว่า “พรรคแมลงสาบ” ได้รับความสนใจเป็นระยะ

ความสนใจที่มีต่อคำว่า “พรรคแมลงสาบ” ในช่วงระหว่างวันที่ 2-4 มิถุนายนพุ่งสูงถึง 100 คะแนน
แหล่งที่มา: Google Trend

ในช่วงเดียวกัน (วันที่ 4 มิถุนายน 2562) พรรคประชาธิปัตย์ภายใต้การนำของ จุรินทร์ ลักษณวิศิษฏ์ได้ประกาศเข้าร่วมรัฐบาลกับพรรคพลังประชารัฐ หลังลงมติพรรค 61-16 เสียง ทั้งที่ อภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ อดีตหัวหน้าพรรคเคยประกาศไว้ก่อนเลือกตั้ง 24 มีนาคม 2562 ว่าจะไม่สนับสนุน พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา เป็นนายกรัฐมนตรี และได้รับเสียงสนับสนุนจากผู้ใช้สิทธิเลือกตั้งกว่า 3 ล้าน 9 แสนเสียง

มีความสนใจที่มีต่อคำว่า “พรรคแมลงสาบ” มาโดยตลอดตั้งแต่ พ.ศ. 2548
แหล่งที่มา: Google Trend 

ทั้งนี้ข้อมูลของ Google Trend ยังชี้ให้เห็นด้วยว่าผู้ใช้มีความสนใจและค้นหาคำว่า “พรรคแมลงสาบ” มาโดยตลอดตั้งแต่ พ.ศ. 2548 อย่างไรก็ตาม คำว่าพรรคแมลงสาบนั้นถูกใช้กับพรรคประชาธิปัตย์ครั้งแรกในปี พ.ศ. 2545 โดย ศาสตราจารย์ กนก วงษ์ตระหง่าน ซึ่งเป็นนักการเมืองอาวุโสของพรรคประชาธิปัตย์เอง

เปิดที่มาของคำว่า “พรรคแมลงสาบ”

หลายคนพยายามยกประวัติศาสตร์ที่ยาวนานกว่า 73 ปี หรือพฤติการณ์ของพรรคประชาธิปัตย์ในยุคการเมืองร่วมสมัยมาใช้เป็นเหตุผลเพื่อให้ความชอบธรรมกับการใช้ชื่อเรียกดังกล่าว ซึ่งก็ไม่ได้ผิดเสียทีเดียว เพราะจากสถิติพบว่ามีนายกรัฐมนตรีจากพรรคประชาธิปัตย์ทั้งหมด 6 คน แต่มาจากการชนะเลือกตั้งเป็นพรรคคะแนนอันดับหนึ่งจริง ๆ เพียง 3 คน

ปี	นายกจากพรรคประชาธิปัตย์	วิธีการขึ้นสู่อำนาจ
2491	นายควง อภัยวงศ์	ได้รับการแต่งตั้งโดยคณะรัฐประหารของจอมพล ผิน ชุณหะวัณ
2518	หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช	ชนะเลือกตั้ง
2519	หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช	ชนะเลือกตั้ง
2535	นายชวน หลีกภัย	ชนะเลือกตั้ง
2540	นายชวน หลีกภัย	ปรากฏการณ์ “งูเห่า” นำโดยนายวัฒนา อัศวเหม
2551	นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ	ปรากฏการณ์ “งูเห่า” นำโดยนายเนวิน ชิดชอบ

นอกจากนี้ หากมองพรรคประชาธิปัตย์ในบริบทของการเมืองร่วมสมัยจะเห็นได้ว่า พรรคประชาธิปัตย์ไม่ชนะเลือกตั้งเลยมาตั้งแต่ พ.ศ. 2535 แต่กลับสามารถจัดตั้งรัฐบาลได้ถึง 2 ครั้งเพราะปรากฏการณ์ ‘งูเห่า’ มิพักว่ารัฐบาลของนายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะยังเป็นผู้นำการสลายชุมนุมซึ่งทำให้มีผู้เสียชีวิตกว่า 93 ศพ นอกจากนี้ พรรคประชาธิปัตย์ยังมีส่วนเกี่ยวข้องกับการชุมนุม กปปส. ซึ่งนำไปสู่การรัฐประหารโดย พล.อ. ประยุทธ์ จันทร์โอชา ใน พ.ศ. 2557

อย่างไรก็ตาม จากการสืบค้นข้อมูลเชิงนิรุกติศาสตร์ ผู้สื่อข่าวพบว่าคำว่า “พรรคแมลงสาบ” เป็นคำเพิ่งถูกใช้ครั้งแรกเมื่อ 17 ปีก่อน โดยมีที่มาจากการประชุมสามัญประจำปีของพรรคประชาธิปัตย์ เมื่อ 7 เมษายน พ.ศ. 2545 ที่โรงแรมมิราเคิล แกรนด์ กทม. ซึ่งเป็นช่วงเวลา 2 ปีหลังที่รัฐบาลชวน หลีกภัยประกาศยุบสภาและ 1 ปีหลังพรรคไทยรักไทยชนะเลือกตั้งจนนายทักษิณ ชินวัตรได้เป็นนายกรัฐมนตรี

ในช่วงดังกล่าวซึ่งเป็นช่วง 4 ปีก่อนการรัฐประหาร 2549 พรรคประชาธิปัตย์ในฐานะแกนนำฝ่ายค้านได้วิพากษ์วิจารณ์พรรคไทยรักไทยด้วยข้อถกเถียงหลายอย่าง เช่น การผูกขาดอุตสาหกรรมโทรคมนาคมโดยนายทุนไม่กี่คน ปัญหาของกองทุนหมู่บ้าน และการใช้งบประมาณสุรุ่ยสุร่ายเป็นกับการประชุม ครม. สัญจรอย่างไม่เกิดประโยชน์ โดยงบประมาณดังกล่าวเป็นเงินที่พรรคประชาธิปัตย์หามาได้อย่างยากลำบาก เนื่องจากรัฐบาลยุคนายชวน หลีกภัยเป็นผู้กอบกู้เศรษฐกิจไทยหลังวิกฤติการต้มยำกุ้งใน พ.ศ. 2540

ศาสตราจารย์ กนก วงษ์ตระหง่าน
แหล่งที่มา: Facebook Page ของศาสตราจารย์ กนก วงษ์ตระหง่าน

เพื่อทวงคืนรัฐบาลจากพรรคไทยรักไทย พรรคประชาธิปัตย์ได้จัดวงอภิปรายเกี่ยวกับการปฏิรูปการเมืองและการเตรียมพร้อมในการเลือกตั้งครั้งต่อไป ในบริบทนี้เองที่ศาสตราจารย์ กนก วงษ์ตระหง่าน กล่าวว่าการเลือกตั้งที่ผ่านมาชนะได้ด้วยการขายฝัน ขณะที่ในการเลือกตั้งครั้งหน้าประชาชนจะดูว่าใครคนไหนที่สามารถเข้ามาแก้ปัญหาได้อย่างแท้จริง เพื่อเตรียมพร้อมในยุคปฏิรูปทางการเมือง ศาสตราจารย์ กนก วงษ์ตระหง่านได้เสนอ ‘ทฤษฎีแมลงสาบ’ เป็นทางออกสำหรับพรรคประชาธิปัตย์:

“การปฏิรูปการเมืองควรใช้ทฤษฎีแมลงสาบ ที่วิเคราะห์มาจากพฤติกรรมของแมลงสาบ คือ ปรับตัวเองได้ดี มีเรดาห์คือหนวดในการตรวจสอบสิ่งต่างๆ มีสมอง และประสาท ไว้คอยประสานงานกับส่วนต่างๆ มีขา 6 ขาไว้เดินมีปีก 2 คู่เอาไว้บินเวลาคับขัน เวลาวิ่งจะวิ่งเร็วแต่วิ่งระยะสั้นๆ วิ่งไปแล้วหยุดแล้ววิ่งต่อ นอกจากนี้ยังมีจุดเด่นคือการแพร่พันธุ์ได้รวดเร็วมาก จึงทำให้แมลงสาบอยู่มาได้เป็นพันล้านปี ไม่สูญพันธุ์ ซึ่งนำมาประยุกต์ใช้กับการปฏิรูปการเมืองได้ 4 ประการ คือ 1.รู้จักฟัง แต่ถ้าฟังแล้วโมโหก็ถือเป็นเรื่องน่าเกลียด 2.รู้จักคิด 3.รู้จักจัดการ คือรู้ว่าจะแก้ ปัญหาและสถานการณ์ได้อย่างไร และ 4.รู้จักทำ คือนำข้อมูลที่ได้มาปฏิบัติให้ถูกทาง นี่คือบทเรียนที่แมลงสาปใช้ซึ่งหากเปรียบเทียบกับไดโนเสาร์ ที่ปรับตัวไม่ได้ก็สูญพันธ์การเมืองในยุคปฏิรูปก็เหมือนกัน” 

จากซ้ายไปขวา: นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ และนายสุรนันท์ เวชชาชีวะ
แหล่งที่มา: 411-11.com

หลังจากเสร็จสิ้นการอภิปรายของคนอื่น ๆ นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ ซึ่งเป็นผู้ดำเนินการอภิปรายได้นำเอาทฤษฎีแมลงสาบของศาสตราจารย์ กนก มาประยุกต์ใช้เพื่อโจมตีพรรคไทยรักไทย ซึ่งเป็นพรรคฝ่ายตรงข้ามในเวลาดังกล่าวอย่างทันควัน และส่งผลให้เกิดปฏิกิริยาจากสมาชิกพรรคไทยรักไทยหลายคน

“ติดใจทฤษฎีแมลงสาบ กลัวว่าพรรคคู่แข่งจะว่า แต่ดูแล้วตอนนี้รัฐบาลชุดนี้ทำตัวเหมือนแมลงสาบเหมือนกัน ในแง่ชอบความสกปรก ความมืด ที่สำคัญคือขยายตัวได้เร็วมาก ปีกว่าๆ ก็แพร่พันธุ์ได้มากมาย ตนคิดว่าหลักการปฏิรูปที่แท้จริงคือทุกคนต้องเข้าใจในสิทธิเสรีภาพ หากนักการเมืองคิดถึงแต่อำนาจก็ไม่มีทางปฏิรูปได้สำเร็จ เพราะการปฏิรูปต้องผ่องถ่ายอำนาจ ไม่ใช่ใช้อำนาจได้ตามใจและกลัวว่าจะมีการตรวจสอบได้ตามขอบเขตที่กฎหมายกำหนด”

แม้ข้อถกเถียงทางการเมืองจะเป็นเรื่องปกติ แต่คงไม่มีใครคาดคิดว่าวันถัดมา 8 เมษายน พ.ศ. 2545 นายสุรนันท์ เวชชาชีวะ ซึ่งเป็นลูกพี่ลูกน้องกับนายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ และเป็นโฆษกพรรคไทยรักไทยในเวลานั้น จะถือกระป๋องยาฆ่าแมลงไบก้อนมาพูดหน้าโพเดียมเพื่อตอบโต้ข้อวิจารณ์ของพรรคประชาธิปัตย์:

“เราได้รับการเลือกตั้งมาจากประชาชน ให้ถือกระป๋องไบกอนเขียวปราบแมลงสาบที่ชอบทำอะไรในมุมมืด ให้แตกออกจากรัง ประชาชนจะได้เห็นว่าทุกมุมมืดมีสิ่งที่ไม่ดี รัฐบาลได้เข้าไปรื้อเพื่อสกัดไม่ให้สัตว์พวกนี้มาเกาะกินประเทศ ในทางกลับกันแมลงสาบเท่านั้นถึงจะเข้าใจพวกสัตว์ ที่เป็นแมลงสาบด้วยกันดี และรู้ว่ามีพฤติกรรมอย่างไรและชอบอยู่แบบไหน ฝ่ายค้านในปัจจุบันเหมือนแมลงสาบที่กำลังแตกรัง เนื่องจากถูกไล่ฆ่า จะเห็นได้ว่าข้อวิจารณ์ต่างๆ ไม่มีข้อเสนอแนะ หรือนโยบายใหม่ๆ ให้ประชาชน”

หลังจากนั้นเป็นต้นมา ก็แทบไม่มีสมาชิกพรรคประชาธิปัตย์คนใดพูดถึงคำว่า “แมลงสาบ” ต่อที่สาธารณะอีกเลย แต่คำว่า “พรรคแมลงสาบ” กลับกลายเป็นชื่อเล่นของประชาธิปัตย์ที่ประชาชนใช้ล้อเลียนเสียดสีมาจนถึงปัจจุบัน