นับถอยหลังแล้วเหลือเวลาอีกประมาณ 3 วัน ชุมนุมบ่อแก้ว อำเภอคอนสาร จังหวัดชัยภูมิ จะถูกไร้รื้อ
การไร้รื้อ ที่อ้างว้างเป็นการดำเนินการตามคำสั่งศาลฎีกา เมื่อวันที่ 29 มกราคม 2562 ที่ผ่านมา
ผมมิได้มีเจตนาจะลบหลู่คำพิพากษาแต่อย่างใด แต่กรณีนี้ ผมขอตั้งข้อสังเกต ดังนี้
ประการที่หนึ่ง: ข้อเท็จจริงที่ตรงกันคือ พื้นที่พิพาทดังกล่าว ชาวบ้านได้ทำการครอบครองและทำประโยชน์มานานแล้ว และที่สำคัญ ยังมีหลักฐาน เป็นเอกสารการเสียภาษีบำรุงท้องที่ (ภ.บท.11) ซึ่งเอกสารระบุว่าออกเมื่อปี 2496 นั่นหมายความว่ามีการครอบครองและทำประโยชน์มาก่อน ปี2496 แล้ว
ประการที่สอง: รัฐบาลได้ประกาศให้พื้นที่บริเวณนั้น รวมถึงพื้นของชุมชนบ่อแก้ว เป็นพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ “ป่าภูซำผักหนาม” ในปี 2516 ซึ่งเป็นการประกาศทับพื้นที่ของชาวบ้าน
ประการที่สาม: องค์การอุตสาหกรรมป่าไม้ (ออป.) ได้ขอเข้าใช้พื้นที่บริเวณนั้น รวมถึงพื้นที่ชุมชนบ่อแก้ว สำหรับทำเป็น “สวนป่าคอนสาร” การขอใช้พื้นที่เพื่อใช้ทำสวนป่า ก็เนื้องจากบริเวณนั้น ไม่ใช่พื้นที่ ที่มีต้นไม้ เป็นพื้นที่ในลักษณะของพื้นที่ป่าเสื่อมโทรม นั่นหมายความว่าเพราะมีการครอบครองและทำประโยชน์ของชาวบ้านมานาน จึงไม่มีป่า ไม่มีต้นไม้
ประการที่สี่: หลักฐาน ภ.บท.11 และสภาพร่องรอยการทำกินของชาวบ้าน ไม่เข้าเงื่อนไขที่จะนำมาเป็นพยานประกอบการพิจารณาคดีของศาล
ดังที่กล่าวมา กรณีการพิพาทที่ดินบ่อแก้ว ระหว่าง ออป.กับชาวบ้าน จึงเป็นในลักษณะของ “ความชอบธรรม กับความชอบของกฎหมาย” แต่ผลลัพธ์ที่ตามมา ความชอบธรรม พ่ายแพ้ต่อกฎหมาย ซึ่งผลลัพธ์นี้ (ในมุมมองของผม) ทุกฝ่ายต่างแพ้ทั้งหมด
ที่ว่าทุกฝ่ายต่างพ่ายแพ้ นั้นเป็นเพราะว่า การดำรงอยู่ร่วมกันในสังคม ซึ่งจำเป็นต้องมีกฎ มีกติกา เพื่อผดุงความเป็นธรรม แต่สำหรับกรณีที่ดินบ่อแก้ว นั้น กฎ กติกา กลับเป็นตัวการ ที่ไปทำลายความเป็นธรรมลง
หากตั้งคำถาม แรง ๆ ว่า เมื่อเราขับไล่ชาวบ้านบ่อแก้ว ออกไปแล้ว แล้วชาวบ้านเหล่านี้ที่เป็นพลเมืองไทย จะให้เขาไปอยู่ที่ใด และเมื่อชาวบ้านเหล่านี้ไร้ที่อยู่ คนเหล่านี้ก็จะต้องเป็นภาระที่รัฐบาล จะต้องรับผิดชอบ อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้
ขณะที่ที่เส้นตายการไร้รื้อบ่อแก้ว ที่กำหนดในวันที่ 27 สิงหาคม 2562 รัฐบาลก็กำลังจัดมหกรรมชายที่ดิน ให้กับนายทุนอย่างอึกทึกครึกโครม (กรณีพื้นที่ EEC) เช่นนี้แล้ว เราจะอธิบายปรากฏการณ์นี้เช่นใด ว่า “แผ่นดินไทย ที่ดินใคร” คนจนๆ อย่างชาวบ้านบ่อแก้วมีสิทธิ์ไหม?