คำแนะนำ: อนุสาวรีย์รูปพานรัฐธรรมนูญ ไม่ได้มีแต่ที่ราชดำเนิน โปรดเตรียมมือถือให้พร้อมและเปิดสัญญาณ GPS ประชาไทจะพาคุณเดินทางตามไปดูอนุสาวรีย์รัฐธรรมนูญในจังหวัดต่างๆ ทั่วประเทศ...

หากพูดถึงอนุสาวรีย์ที่มีพานรัฐธรรมนูญอยู่ข้างบน ภาพแรกในหัวของหลายคนคงไม่พ้นอนุสาวรีย์ประชาธิปไตยที่ถนนราชดำเนิน หรืออนุสาวรีย์ปราบกบฎที่หายสาบสูญไปแล้ว แต่ที่จริงแล้ว อนุสาวรีย์รัฐธรรมนูญยังมีอีกหลายแห่งทั่วประเทศ วันนี้ประชาไทชวนทุกท่านออกเดินทางผ่าน Google Maps ตามหาอนุสาวรีย์รัฐธรรมนูญทั่วประเทศ

อนุสาวรีย์ประชาธิปไตยจังหวัดขอนแก่น สร้างปีใดไม่ทราบ แต่คาดว่าสร้างขึ้นหลังเหตุการณ์กบฎบวรเดชใน พ.ศ. 2476 ปัจจุบันยังตั้งอยู่ริมถนนกลางเมืองขอนแก่นและเคยถูกใช้เป็นที่ทำกิจกรรมทางการเมืองของกลุ่มต่างๆ เช่นกิจกรรมต้านรัฐประหารของกลุ่มดาวดิน — ที่ ศาลหลักเมือง ขอนแก่น

อนุสาวรีย์เทอดรัฐธรรมนูญ จังหวัดมหาสารคาม สร้างขึ้นในพ.ศ. 2477 ถือเป็นอนุสาวรีย์ที่มีสัญลักษณ์พานรัฐธรรมนูญปรากฎเป็นแห่งแรกในประเทศไทย เคยตั้งอยู่หน้าศาลากลางจังหวัดมหาสารคามหลังเก่า ส่วนปัจจุบันย้ายมาตั้งอยู่หน้าเทศบาลเมืองมหาสารคาม — ที่ สำนักงานเทศบาลเมืองมหาสารคาม (Maha Sarakham Municipality)

อนุสรณ์รัฐธรรมนูญสุรินทร์ สร้างแล้วเสร็จในพ.ศ. 2479 ตัวอนุสาวรีย์ถูกล้อมด้วยเสาหกต้นแทนหลักหกประการของคณะราษฎร แต่ปัจจุบันเสาที่เคยมีคำว่า "เศรษฐกิจ" ถูกแทนที่ด้วยคำว่า "ความสามัคคี" ที่ฐานของอนุสาวรีย์มีรายชื่อของประชาชนในพื้นที่ที่รวมกันบริจาคเงินเพื่อสร้างอนุสาวรีย์ ปัจจุบันตั้งอยู่ริมรั้วศาลากลางจังหวัดสุรินทร์ แต่สภาพเริ่มไม่ค่อยดีนัก ถึงกับมีต้นโพธิ์ต้นเล็กๆ ไปงอกอยู่บนพานรัฐธรรมนูญด้วย — ที่ ศาลากลางจังหวัดสุรินทร์

อนุสาวรีย์รัฐธรรมนูญจังหวัดร้อยเอ็ด สร้างเมื่อพ.ศ. 2479 ตั้งอยู่บนเกาะกลางบึงพลาญชัย ใกล้ๆ กับศาลหลักเมือง ภาพอนุสาวรีย์รัฐธรรมนูญเคยอยู่บนตราสัญลักษณ์เทศบาลเมืองร้อยเอ็ด แต่เปลี่ยนเป็นภาพศาลหลักเมืองในเวลาต่อมา — ที่ บึงพลาญชัย ( Roi Et )

อนุสาวรีย์ประชาธิปไตย อำเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ เริ่มก่อสร้างในพ.ศ. 2484 โดยเริ่มมาจากความต้องการของข้าราชการในอำเภอที่ต้องการสร้างอนุสาวรีย์ประชาธิปไตยแบบถาวรสำหรับเป็นส่วนหนึ่งของการจัดงานวันชาติ สร้างสำเร็จได้ด้วยเงินทุนที่มาจากการบริจาคของข้าราชการ พ่อค้า และประชาชนในพื้นที่ ถึงแม้ว่าจะมีการคัดค้านจากทางกรุงเทพฯ เนื่องจากจอมพล ป.พิบูลสงครามกล่าวว่าอนุสาวรีย์ประชาธิปไตยควรมีแห่งเดียวและเงินที่จะสร้างอนุสาวรีย์ประชาธิปไตยตามจังหวัดต่างๆ ควรจะเอาไปสร้างสาธารณูปโภคต่างๆ ดีกว่า

อนุสาวรีย์ประชาธิปไตยที่ภูเขียวมีลักษณะเป็นแบบย่อส่วนของอนุสาวรีย์ประชาธิปไตยที่กรุงเทพฯ ได้รับการปรับปรุงภูมิทัศน์อนุสาวรีย์ครั้งสุดท้ายเมื่อ พ.ศ. 2545 โดยเทศบาลตำบลผักปัง ปัจจุบันถือว่ามีสภาพค่อนข้างดี — ที่ อำเภอภูเขียว ชัยภูมิ

ถึงแม้จะมีข้อมูลว่าที่จังหวัดอุบลราชธานีเคยมีอนุสาวรีย์รัฐธรรมนูญ แต่ไม่สามารถตามรอยได้ว่าเคยตั้งอยู่ที่ไหน และหากเคยมี หายไปเมื่อใด อย่างไรก็ตาม อนุสาวรีย์รัฐธรรมนูญในหลายจังหวัดสร้างเพื่อเป็นฉากในงานวันชาติ และอาจไม่ได้สร้างเป็นโครงสร้างถาวร แต่ถึงจะไม่มีอนุสาวรีย์ ที่นี่ก็ยังมีสะพานเสรีประชาธิปไตย 2497 — ที่ สะพานเสรีประชาธิปไตย

อนุสาวรีย์รัฐธรรมนูญ จังหวัดสมุทรสาคร ปัจจุบันมีลักษณะเป็นวงเวียนน้ำพุ แต่เดิมเป็นเพียงตัวเล่มรัฐธรรมนูญบนพานแว่นฟ้า ตั้งบนฐานสี่เหลี่ยม ล้อมด้วยเสา 6 ต้นแทนหลักหกประการ และปืนใหญ่ 4 กระบอก คาดว่าน่าจะสร้างในช่วงเวลาไล่เลี่ยกับอนุสาวรีย์ประชาธิปไตยที่กรุงเทพฯ ก่อนจะเปลี่ยนเป็นน้ำพุในพ.ศ. 2504 — ที่ ตลาดนัดเช้าวงเวียนน้ำพุมหาชัย

อนุสาวรีย์รัฐธรรมนูญ จังหวัดปัตตานี ตั้งอยู่ที่สำนักงานเทศบาลตำบลโคกโพธิ์ ข้อมูลนอกเหนือจากนี้หาไม่พบ หากท่านใดทราบที่มาที่ไปของอนุสาวรีย์แห่งนี้ แจ้งได้ที่ประชาไท — ที่ เขตเทศบาลตำบลโคกโพธิ์

อนุสาวรีย์แห่งนี้ตั้งอยู่ตรงหัวมุมถนนราษฎร์บำรุง หน้าสถาบันการเงินชุมชนบ้านคลองหวะ อ.หาดใหญ่ จ.สงขลา หากผู้อ่านมีข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับความเป็นมาของอนุสาวรีย์แห่งนี้ สามารถแจ้งได้ที่เพจหรือเว็บไซต์ประชาไท — ที่ อำเภอหาดใหญ่ สงขลา

ประชาไทได้รับข้อมูลจากอลงกรณ์ อรรคแสง อาจารย์ประจำวิทยาลัยการเมืองการปกครอง มหาวิทยาลัยมหาสารคามว่าพบอนุสาวรีย์รัฐธรรมนูญ จังหวัดมหาสารคาม จุดที่ 2 ตั้งอยู่ที่หลังเสาธง ที่ว่าการอำเภอโกสุมพิสัย ที่ฐานมีข้อความว่า "สยามรัฐธรรมนูญที่รักและสักการะยิ่ง" มีลักษณะคล้ายกับอนุสาวรีย์รัฐธรรมนูญที่เทศบาลเมืองมหาสารคาม แต่ขนาดย่อมกว่า เป็นไปได้ว่าเป็นการจำลองแบบมา

พบอนุสาวรีย์รัฐธรรมนูญอีกแห่งที่จังหวัดสุรินทร์ โดยข้อมูลจากสุทธิพงษ์ พูนกล้า ระบุว่าตั้งอยู่ด้านหน้าบริเวณร้านค้าชุมชนบ้านพลับ ตำบลสนม อำเภอสนม โดยสร้างจากแท็งค์น้ำขนาดใหญ่และมีพานรัฐธรรมนูญปูนปั้นอยู่ด้านบน จากคำบอกเล่าของ ถัง พรมบุตร อดีตผู้ใหญ่บ้านพลับ และอดีตกำนันตำบลสนม อนุสาวรีย์แห่งนี้สร้างขึ้นราว ๆ พ.ศ. 2531 - 2532 เนื่องจากตนได้ไปเห็นอนุสาวรีย์ประชาธิปไตยที่กรุงเทพฯ จึงอยากสร้างอนุสาวรีย์ไว้เพื่อให้คนในชุมชนได้เห็นสัญลักษณ์ของระบอบประชาธิปไตย หลังการปรึกษากับคณะกรรมการหมู่บ้านก็ได้มีการสร้างอนุสาวรีย์แห่งนี้ขึ้นพร้อมกับหอนาฬิกา แต่ปัจจุบันหอนาฬิกาดังกล่าวไม่มีอยู่แล้ว เหลือเพียงอนุสาวรีย์

ประชาไทได้รับข้อมูลเพิ่มเติมว่ามีอนุสาวรีย์รัฐธรรมนูญอีกแห่งที่จังหวัดสงขลา ตั้งอยู่บนหอนาฬิกาที่หน้าที่ว่าการอำเภอนาทวี ตัวหอนาฬิกามีชื่อ "พระยาสุวรรณคีรีอนุสรณ์" คาดว่าน่าจะสร้างเพื่อรำลึกถึงพระยาสุวรรณคีรีสมบัติ (เหยี่ยง แซ่เฮา) อดีตเจ้าเมืองสงขลา

หาย! อนุสาวรีย์ประชาธิปไตยจังหวัดอุดรธานี เคยตั้งอยู่หน้าสถานีรถไฟอุดรธานี มีความเก๋เพราะเป็นต้นไม้ดัดให้เป็นรูปพานรัฐธรรมนูญ มีปีกล้อมเหมือนอนุสาวรีย์ประชาธิปไตยที่กรุงเทพฯ ปัจจุบันไม่มีเหลืออยู่แล้ว กลับมีเสาธงชาติมาตั้งอยู่แทน — ที่ สถานีรถไฟอุดรธานี

อนุสาวรีย์รัฐธรรมนูญจังหวัดบุรีรัมย์ เดิมตั้งอยู่ตรงวงเวียนสามแยกหน้าศาลากลางจังหวัดเดิม เมื่อแรกสร้างเป็นพานรัฐธรรมนูญตั้งอยู่บนเสาทรงกลม ต่อมามีการเปลี่ยนแปลงเป็นพานรัฐธรรมนูญตั้งอยู่บนฐานลายธงชาติ ในเดือนพฤศจิกายน 2557 ตัววงเวียนอนุสาวรีย์ถูกรื้อออก โดยทางเทศบาลเมืองบุรีรัมย์อ้างว่าเพื่อแก้ปัญหาการจราจร และได้ย้ายอนุสาวรีย์ไปตั้งที่หน้าศาลากลางจังหวัดหลังเก่า แต่ถูกรื้อออกเมื่อมีการสร้างพระเมรุมาศจำลองในช่วงงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพรัชกาลที่ 9 ในช่วงเดือนตุลาคม 2560 และจนถึงปัจจุบันก็ยังไม่มีการสร้างอนุสาวรีย์รัฐธรรมนูญใหม่แต่อย่างใด — ที่ ศาลากลางจังหวัดบุรีรัมย์หลังเดิม

อย่างไรก็ตาม เมื่อ มี.ค. 2565 ผู้สื่อข่าวได้รับเบาะแสจากประชาชนว่ามีการสร้างอนุสาวรีย์รัฐธรรมนูญจังหวัดบุรีรัมย์ขึ้นมาใหม่โดยตั้งอยู่ในอำเภอเมือง อยู่ทางคูเมืองทิศตะวันออก บนถนนซอยคูเมืองและถนนซอยอีสาน ใกล้กับวัดอิสาณ 

หาย! พานรัฐธรรมนูญจำลอง จังหวัดนครราชสีมา เคยตั้งอยู่ใกล้น้ำพุในสวนข้างอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี มีลักษณะเป็นพานรัฐธรรมนูญตั้งอยู่บนเสาสีขาวขนาดเล็ก เห็นได้จากภาพถ่ายเก่าเมื่อพ.ศ. 2515 ปัจจุบันไม่ทราบว่าอยู่ที่ใด — ที่ อนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี (ย่าโม) Thao Suranari Monument

หากพบเจอแจ้งได้ที่ประชาไท

อนุสาวรีย์เหล่านี้ถือเป็นหมุดหมายของความตื่นตัวทางการเมืองของประชาชนในท้องถิ่นที่สำคัญและเป็นสัญลักษณ์ของการก่อตั้งระบอบประชาธิปไตยในประเทศไทย ขอฝากทุกท่านช่วยกันสอดส่องดูแลอย่าให้ใครแอบมาลักเอาไป หากในจังหวัดของท่านมีอนุสาวรีย์พานรัฐธรรมนูญ หรือท่านมีข้อมูลว่าเคยมีอนุสาวรีย์ดังกล่าวในจังหวัดของท่าน ขอความกรุณาแจ้งมาที่ประชาไท  https://www.facebook.com/Prachatai/inbox/