มันจะสร้างได้จริงหรอ ? “สันติภาพบนสังคมพหุวัฒนธรรม”

เพ้อเจ้อ ขายฝัน หรือเป็นเพียงวาทกรรมสวยหรูหรือเปล่า ?

ประโยคเหล่านี้มักจะได้ยินผ่านการตั้งคำถามของผู้คน ที่บางครั้งก็เหมือนถามขึ้นมาด้วยความใฝ่หาในคำตอบ แต่บ่อยครั้งก็ให้ความรู้สึกเหมือนเป็นประโยคเชิงกระแทกแดกดันคนทำงานประชาสังคมอย่างผม (รวมถึงหลายๆ คนที่เป็นภาคประชาสังคมด้วย) ที่เสียสละและมุ่งมั่นอย่างแรงกล้าในการสร้างสันติภาพหรือสันติสุขให้เกิดขึ้นในพื้นที่ชุมชนบ้านเกิดจริงๆ แต่คำถามเหล่านั้นก็คงไม่ใช่เรื่องผิดหรือแปลกอะไร ที่คนทั่วไปหรือคนทำงานในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ ไม่ว่าจะเป็นภาครัฐ เอกชน หรือประชาสังคมด้วยกันเองจะมีความรู้สึกข้องใจจนเกิดคำถามขึ้นมาในใจ เพราะการแก้ไขปัญหาสถานการณ์ความไม่สงบตลอดระยะเวลากว่า 15 ปีที่ผ่านมา ยังคงขาดความเชื่อมั่นจากประชาชนถึงความจริงใจของภาคส่วนต่างๆ ในการแก้ปัญหาความขัดแย้งที่เกิดขึ้น หนำซ้ำกระบวนการพูดคุยสันติภาพ/สันติสุขที่มีความพยายามจากหลายๆ ฝ่ายมาโดยตลอดในการพูดคุย ยังส่งผลให้เห็นผลลัพธ์ได้เพียงลางๆ เท่านั้น ผนวกกับการทุ่มงบประมาณลงมาของรัฐบาลจำนวนมหาศาลในแต่ละปีนั้น ก็ยังเป็นเพียงการละลายงบประมาณ ที่หาให้ได้เกิดการคลี่คลายสถานการณ์ความรุนแรงลงแต่อย่างใดไม่

แต่ไม่ว่าจะอย่างไรก็ตามแต่ ไม่ว่าคำจำกัดความของคำว่า “สันติภาพ” จะมีความหมายเป็นอย่างไร หรือคำว่า “พหุวัฒนธรรม” จะเป็นเพียงวาทกรรมสวยหรูตามคำถามที่ผมได้ยินมาตลอดหรือไม่ จะมีคนเชื่อมั่นใน 2 คำนี้ว่ามันสามารถสร้างได้และอยู่ด้วยกันได้จริงๆ หรือไม่ วันนี้เรามีตัวอย่างชุมชนที่สามารถสร้างพลังแห่งสันติภาพบนความเป็นพหุวัฒนธรรมของคนในชุมชน ยิ่งไปกว่านั้นคือสันติภาพและสันติสุขที่ถูกแต่งแต้มด้วยสองมือของเยาวชน มาเป็นคำตอบเพื่อตอกย้ำว่า “เราเชื่อในพลังแห่งสันติภาพ” และเรายังเชื่อมั่นว่าความหลากหลายทางวัฒนธรรม ความเชื่อ ศาสนา และความเป็นชาติพันธ์ คือความสวยงามของสังคม

“บ้านไทยสุข” เป็นหมู่บ้านพหุวัฒนธรรมที่มีชาวบ้าน 2 ศาสนา (พุทธ-อิสลาม) อาศัยอยู่ด้วยกันด้วยความรักใคร่กลมเกลียวกัน ตั้งอยู่ที่หมู่ที่ 8 ต.ลาโละ อ.รือเสาะ จ.นราธิวาส มีประชากรประมาณ 176 ครัวเรือน ซึ่งเป็นพี่น้องที่นับถือศาสนาพุทธ 43 ครัวเรือน นอกนั้นก็เป็นมุสลิม เราอยู่ด้วยกันมาตั้งแต่สมัยบรรพบุรุษ ไปมาหาสู่กันโดยที่ไม่เคยมีความขัดแย้งใดๆ เกิดขึ้นเลยแม้แต่น้อย สถานการณ์ความรุนแรงที่ปะทุขึ้นมาในพื้นที่ จชต. ในช่วงแรกๆ อาจจะมีบ้างที่ทำให้เราทั้ง 2 ศาสนาต้องห่างกันในความรู้สึก แต่ด้วยสายสัมพันธ์ที่ผูกแน่นไว้ตั้งแต่อดีต จึงมิอาจทำให้เกิดช่องว่างระหว่างกันของคนในชุมชนจนกลายเป็นหวาดระแวงต่อกันได้

ด้วยความที่ผมเองในฐานะที่เป็นเยาวชนคนหนึ่ง (จริงๆ ก็ผ่านพ้นความเป็นเยาวชนได้สัก 3 ปีแล้ว แต่ก็น่าจะยังถือว่าเป็นคนรุ่นใหม่อยู่) ที่ได้โลดแล่นบนเส้นทางการเป็นคนทำงานเพื่อสังคมมาโดยตลอด จนได้มีโอกาสเป็นผู้นำการขับเคลื่อนงานด้านเด็กและเยาวชนในพื้นที่มาเป็นเวลาก็กว่า 10 ปีแล้ว ผมตระหนักอย่างถ่องแท้อยู่เสมอว่า การจะแก้ปัญหาสังคม โดยเฉพาะสังคมจังหวัดชายแดนภาคใต้ให้หลุดพ้นจากความขัดแย้งและความรุนแรงได้นั้น จำเป็นอย่างยิ่งที่ทุกคนในสังคมต้องยอมรับในความต่างและความหลากหลายในมิติต่างๆ ของพื้นที่ให้ได้ และหากจะนำไปสู่การพัฒนาอย่างยั่งยืนในอนาคตได้ ก็ยิ่งจำเป็นที่จะต้องสร้างการมีส่วนร่วมของการออกแบบชุมชนและสังคมของคนทุกภาคส่วน โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ที่เปรียบประหนึ่งเป็น “อนาคตของชาติ” นั่นก็คือ “เยาวชน” นั่นเอง

ตั้งแต่ปี พ.ศ.2559 ผมได้กำเนิดกลุ่มเยาวชนเล็กๆ ขึ้นมาในชุมชนบ้านเกิดของตนเอง เรียกว่า “กลุ่มเยาวชนบ้านไทยสุข” เพื่อทำหน้าที่เป็นฟั่นเฟือนเล็กๆ ในการพัฒนาศักยภาพเด็กและเยาวชนในชุมชน สร้างชุมชนให้มีความเข้มแข็งและน่าอยู่ เกิดความสันติสุขบนพื้นฐานของความเป็นชุมชน 2 วิถี (พุทธ-มุสลิม) ด้วยพลังของเยาวชน

กลุ่มเยาวชนบ้านไทยสุขดำเนินกิจกรรมด้านเด็กและเยาวชนทุกรูปแบบเพื่อการดูแลและพัฒนาชุมชนบ้านเกิดของตนเอง เรามีความฝันอยากเห็นการอยู่ร่วมกันของคนทุกศาสนาในสังคมสามารถอยู่ร่วมกันได้ด้วยความรัก ความสามัคคีและความเข้าใจ อันจะนำไปสู่ความสงบสุขของชุมชนได้ เราจึงรังสรรค์กิจกรรมต่างๆ มากมายเพื่อสร้างสิ่งเหล่านี้ขึ้นมา ซึ่งในงานเขียนชิ้นนี้อยากจะขอนำตัวอย่างกิจกรรมที่กลุ่มฯ จัดขึ้นเพื่อบอกว่าสิ่งที่เราเชื่อ สิ่งที่เราฝัน สิ่งที่เราพูด และสิ่งที่เราถูกตั้งคำถามนั้นมันสามารถเป็นจริงได้ด้วยการแต่งแต้มจากสองมือของพวกเรา

“ศาสนสานสัมพันธ์ เข้าใจกันและกัน สู่การสร้างสังคมแห่งสันติสุข” คือชื่อโครงการที่ถูกตั้งขึ้นเพื่อจัดกิจกรรมในการหลอมรวมคนในชุมชนทั้ง 2 ศาสนาให้เป็นหนึ่งเดียวด้วยความเข้าใจในกันและกัน สร้างความเป็นพหุสังคมซึ่งมีวัฒนธรรมความเชื่อที่มันหลากหลายให้ทุกคนอยู่ด้วยกันได้แม้จะแตกต่างกัน ที่สำคัญคือไม่เบียดเบียนกัน

งานนี้ผมได้รับงบก้อนเล็กๆ มาก้อนหนึ่งจาก ศอ.บต. ในนามของกลุ่มเยาวชนบ้านไทยสุข เพื่อจัดกิจกรรมสร้างความเข้มแข็งให้พหุชุมชน โดยเฉพาะการส่งเสริมวัฒนธรรมประเพณีของคนทั้ง 2 ศาสนาที่อยู่ร่วมกันในชุมชนนี้ โดยกิจกรรมจัดให้มีการ “กวนขนมอาซูรอ” สำหรับพี่น้องมุสลิมที่มีอยู่ประมาณ 70% ของจำนวนประชากรทั้งหมดในหมู่บ้าน โดยมีชาวบ้านอีก 30% ซึ่งเป็นพี่น้องไทยพุทธมาร่วมด้วยช่วยกันเตรียมวัตถุดิบและกวนอาซูรอ เพื่อร่วมกันสืบสานวัฒนธรรมประเพณีของมุสลิม ในส่วนของการส่งเสริมประเพณีของไทยพุทธ ก็ได้จัดให้มีการมอบข้าวเหนียวพร้อมน้ำมันปาล์ม ให้พี่น้องพุทธในหมู่บ้านทุกครัวเรือน เพื่อใช้ในการทำขนมในงานบุญ “วันสารทเดือนสิบ” อันเป็นการสืบสานวัฒนธรรมประเพณีของชาวบ้านที่นับถือศาสนาพุทธด้วยอีกเช่นกัน

นอกจากนั้นแล้วยังมีกิจกรรมกีฬาสานสัมพันธ์ชุมชน ซึ่งนำเอาเด็ก เยาวชน และชาวบ้านทั้ง 2 ศาสนามาเล่นร่วมกัน เพื่อสร้างความสนุกสนานและเรียกเสียงหัวเราะให้กับทุกคนในชุมชนได้สนุกกันอย่างถ้วนหน้า ต่อด้วยในช่วงท้ายของงานยังได้จัดให้มีการสานเสวนาถึงวัฒนธรรมประเพณีของทั้ง 2 ศาสนา เพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้ซึ่งกันและกัน ตลอดจนการเสวนาจากภาครัฐและภาคประชาสังคม ในเรื่องการเสริมสร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชนบนพื้นฐานของความเป็นชุมชนพหุวัฒนธรรม และภายในงานยังได้มีการรับประทานอาหารเที่ยงแบบบ้านๆ ร่วมกัน ของชาวบ้านทั้ง 2 ศาสนาที่มาร่วมงาน และมีไอศกรีมถังรวมถึงขนมนมเนยแจกเด็กๆ และชาวบ้านได้ทานกันอย่างเอร็ดอร่อยด้วย

งานที่จัดขึ้นดำเนินไปด้วยความเป็นมิตรและรอยยิ้มของชาวบ้านที่มาร่วมงานทั้งพุทธและมุสลิม ซึ่งจริงๆ แล้ว ภาพเหล่านี้อยู่คู่กับหมู่บ้านผมเป็นระยะเวลามาอย่างยาวนานแล้วด้วยซ้ำ จบงานทีมงานทุกคนเหนื่อยก็จริง แต่มีความสุขมากกว่า ทั้งพุทธ-มุสลิมได้กินอาซูรอกันทั้งหมู่บ้าน แถมพี่น้องไทยพุทธยังได้วัตถุดิบกลับไปเตรียมทำขนมในงานบุญส่งตายายอีก

ผมพยายามที่จะสื่อสารเรื่องราวเหล่านี้ต่อสังคมสาธารณะว่า “กวนอาซูรอ-สารทเดือนสิบ” จะเป็นพุทธหรือมุสลิม เราเพียงแค่ “แตกต่างบนความเหมือน” เหมือนกันตรงที่เราล้วนคือ “เพื่อนมนุษย์” ด้วยกัน !

นี่เป็นเพียงตัวอย่างกิจกรรมหนึ่งที่ถูกแต่งแต้มด้วยสองมือของกลุ่มเยาวชนบ้านไทยสุข ที่จะเป็นเครื่องบ่งชี้ว่าพลังแห่งสันติภาพบนสังคมพหุวัฒนธรรมมันยังคงดำเนินอยู่และสัมผัสได้ด้วยตาเปล่า ที่นี่ในทุกวันนี้ มุสลิมสบายใจ พุทธสบายดี ชาวบ้านสุขใจ ชุมชนอยู่ดี ทุกคนต่างเข้าใจกัน ไปมาหาสู่กันได้ ที่สำคัญเราต่างก็ยังรักกันเหมือนเดิม

ท้ายงานเขียนชิ้นนี้ ผมคิดว่า “สันติภาพบนสังคมพหุวัฒนธรรม” สามารถเกิดขึ้นได้ หาใช่เป็นเพียงวาทกรรมสวยหรูเท่านั้นไม่ และด้วยพลังอันบริสุทธิ์ของเยาวชน ผมเชื่อมั่นว่าจะสามารถสร้างสรรค์ชุมชนบ้านเกิดและสังคมจังหวัดชายแดนภาคใต้ให้กลับคืนสู่ความสงบสุขได้ในเร็ววัน ซึ่งวันนี้ผมกล้าป่าวประกาศเลยว่า หากอยากเห็นการอยู่ร่วมกันของคน 2 ศาสนา อยากสัมผัสกับสันติภาพหรือสันติสุขบนความเป็นพหุวัฒนธรรมที่แท้จริง “บ้านไทยสุข” ชุมชนต้นแบบด้านสังคมพหุวัฒนธรรม เรามีให้เห็นอย่างแจ่มแจ้งเป็นที่ประจักษ์แล้ว 

“เราจะอยู่กันอย่างไรก็ได้ แต่เราต้องอยู่ร่วมกันให้ได้”