นิตยสารจาโคแบงกล่าวถึงนโยบายที่นำเสนอโดยรัฐมนตรีสังกัดพรรคฝ่ายซ้ายในสเปน ที่ให้เก็บภาษีคนรวยระดับมหาเศรษฐีในอัตราก้าวหน้า นำมาช่วยเหลือประชาชนที่ได้รับผลกระทบจากโควิด-19 ชนชั้นแรงงานในสเปน ซึ่งเป็นหนึ่งในประเทศที่มีความเหลื่อมล้ำสูงต้องเผชิญกับผลกระทบของโรคระบาดนี้มากที่สุด

ธงชาติสเปน (ที่มา: publicdomainpictures.net)

"การระบาดหนักของโควิด-19 ในครั้งนี้แสดงให้เห็นความสำคัญของระบบสาธารณะในหลายๆ ด้าน ไม่ว่าจะเป็นระบบการสาธารณสุข การศึกษา หรือกระทั่งโครงการด้านการให้ความช่วยเหลือด้านค่าจ้างชั่วคราวให้กับผู้คน ถ้าหากพวกเราจะกู้วิกฤตให้ประเทศ พวกเราก็ต้องการนโยบายภาษีที่จะค้ำจุนโครงการเหล่านี้ได้" คือคำแถลงของโยลันดา ดิแอซ รัฐมนตรีกระทรวงแรงงานของสเปนซึ่งสังกัดพรรคฝ่ายซ้ายโปเดมอส

เธอเสนอให้เก็บภาษีอัตราก้าวหน้าที่เรียกว่า "ภาษีโควิด" โดยมุ่งเน้นการเก็บภาษีจากคนรวยระดับมหาเศรษฐีในสเปนประมาณ 1,000 คน รวมถึงชาวสเปนที่มีทรัพย์สินในต่างประเทศ ถ้าหากมีการเก็บภาษีเหล่านี้ได้สำเร็จก็จะทำให้รัฐบาลสเปนมีงบประมาณเพิ่มขึ้น 11,000 ล้านยูโรต่อปี คิดเป็นร้อยละ 1 ของจีดีพีสเปน

ข้อเสนอภาษีของโปเดมอสคือการเสนอให้เก็บภาษีอัตราก้าวหน้าเริ่มตั้งแต่ร้อยละ 2 กับคนที่มีทรัพย์สินสุทธิ (Net assets) มากกว่า 1 ล้านยูโร เก็บร้อยละ 2.5 กับคนที่มีทรัพย์สินสุทธิ มากกว่า 10 ล้านยูโร ร้อยละ 3 สำหรับคนที่มีมากกว่า 50 ล้านยูโร และร้อยละ 3.5 สำหรับคนที่มีทรัพย์สินสุทธิมากกว่า 100 ล้านยูโร

หัวหน้าพรรคโปเดมอส ปาโบล อิกเลเซียส รักษาการนายกรัฐมนตรีแถลงถึงแผนการภาษีนี้ต่อที่ประชุมสภาว่าขอให้ชนชั้นนำในสเปน "แสดงความรักชาติในเชิงการเงิน" โดยการยอมรับแผนภาษีใหม่นี้ ถึงแม้ว่าจะฟังดูเป็นไปได้ยาก แต่แผนภาษีนี้ก็ได้รับการสนับสนุนจากประชาชนอย่างกว้างขวาง ผลโพลของพับลิโกระบุว่ามีชาวสเปนร้อยละ 65 สนับสนุนแผนภาษีนี้ นอกจากนี้ยังมีท่าทีว่าพรรครัฐบาลหลักของสเปนคือพรรคซ้ายกลางสายสังคมนิยม PSOE ก็สนับสนุนข้อเสนอของโปเดมอสเช่นกัน

แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าร่างภาษีอัตราก้าวหน้าฉบับใหม่นี้จะผ่านได้อย่างฉลุย ฝ่ายของอิกเลเซียสจะต้องอภิปรายโน้มน้าวให้กลุ่มสายกลางที่มีแนวคิดอนุรักษ์นิยมทางเศรษฐศาสตร์ในพรรค PSOE ให้เลิกต่อต้านพวกเขาให้ได้ โดยเฉพาะรัฐมนตรีกระทรวงการคลัง มาเรีย เฮซุส มอนเตโร

นอกจากภาษีโควิดแล้ว ก่อนหน้านี้สเปนเคยมีแผนการปฏิรูปเก็บภาษีแบบก้าวหน้าอื่นๆ ไม่ว่าจะเป็นภาษีโทบินเกี่ยวกับการทำสัญญาทางการเงิน และ "ภาษีกูเกิล" เกี่ยวกับภาษีบรรษัทไอทีใหญ่ๆ รวมถึงการขึ้นภาษีผลได้จากทุน กับภาษีเงินได้ของคนที่มีรายได้สูงด้วย

สื่อจาโคแบงหากภาษีโควิดได้รับการอนุมัติก็จะกลายเป็นความก้าวหน้าแบบก้าวกระโดดที่พอจะให้ความเป็นธรรมกับคนทำงานที่ถูกทับถมจากภาระภาษีมากกว่าคนรวยได้บ้าง ราฟาเอล เมเยอรัล ส.ส. ของโปเดมอสคนหนึ่งกล่าวว่ารายได้จากรัฐในช่วงหลายสิบปีที่ผ่านมาได้มามีสัดส่วนการเก็บคนทำงานอย่างไม่เหมาะสม ในขณะที่อภิชนได้รับการงดเว้นภาษีและส่งเงินไปยังต่างประเทศ

สเปนเป็นประเทศที่พึ่งพาเศรษฐกิจจากการท่องเที่ยวมาก และยังมีความเหลื่อมล้ำสูงมากเทียบกับที่อื่นๆ ในยุโรป ทำให้เมื่อเกิดการระบาดของโควิด-19 ทำให้ชนชั้นแรงงานมีโอกาสได้รับผลกระทบหนักที่สุด ผู้รายงานพิเศษเรื่องความยากจนสุดขีดและสิทธิมนุษยชนจากสหประชาชาติเคยแถลงว่าสเปนมีบริการสาธารณะที่กระจัดกระจายมาตั้งแต่ปี 2551 และไม่เคยมีการฟื้นฟู ระบบสวัสดิการสังคมที่ไม่ดีพอบีบให้คนตกอยู่ในภาวะยากจนจากระบบ ระบบการศึกษาที่มีปัญหาและระบบการเงินที่ให้ผลประโยชน์แก่คนรวยมากกว่าคนจน

โควิด-19 กลายเป็นตัวที่แสดงให้เห็นความเสียหายที่เป็นผลพวงมาจากระบบที่ย่ำแย่เหล่านี้ หลังสเปนยกเลิกการล็อกดาวน์แล้วก็จะทำให้เกิดการแบ่งขั้วทางสังคมครั้งใหม่ ซึ่งส่วนหนึ่งแสดงให้เห็นแล้วจากการที่ชนชั้นแรงงานที่เป็นคนจนจำนวนมากพากันต่อคิวรอรับอาหารจากธนาคารอาหารในมาดริด ในขณะที่คนรวยอนุรักษ์นิยมพากันประท้วงต่อต้านมาตรการล็อกดาวน์แสดงความไม่พอใจต่อพรรคฝ่ายซ้ายและอ้างใช้วาทกรรมเรื่องโลกาวินาศ

ในขณะที่ฝ่ายซ้ายเน้นย้ำว่ามาตรการของพวกเขาจำเป็นในการที่จะทำให้เกิดความแน่นแฟ้นทางสังคม ฝ่ายขวาก็ดูจะสร้างวาทกรรมเอาไว้แล้วว่าพรรครัฐบาลสเปนจะไม่รอดพ้นจากการรับมือวิกฤตเศรษฐกิจภายในปี 2564 โดยในปีนี้มีการประเมินว่าอัตราการว่างงานจะเพิ่มขึ้นสูงสุดร้อยละ 21 และจีดีพีจะลดลงถึงร้อยละ 13 ซึ่งดูเหมือนฝ่ายขวาจะมัวแต่ยุ่งอยู่ในการแย่งอำนาจกันเองจนไม่ใส่ใจที่จะแก้ไขวิกฤตความตึงเครียดนี้

มีนักวิเคราะห์ตั้งข้อสังเกตว่าฝ่ายขวาสเปนทั้งพรรคพีพี กับฝ่ายขวาจัดคือพรรคว็อกซ์ ดูเหมือนจะพยายามเชื่อมโยงตัวเองกับความไม่พอใจทางสังคมที่ก่อให้เกิดกระแสต่อต้านการล็อกดาวน์ ถึงแม้นักวิเคราะห์จะมองว่าวิธีการนี้จะไม่ได้ทำให้ฝ่ายขวาได้รับชัยชนะโดยทันที แต่ก็เป็นเสมือนการเตรียมสนามรบเอาไว้สำหรับสงครามบั่นทอนกำลังที่จะพยายามทำให้ฝ่ายซ้ายหมดกำลังไปเรื่อยๆ ภายในอีก 18 เดือนข้างหน้า แต่ดูเหมือนผู้นำพรรคฝ่ายซ้ายจะไม่มีทางเลือกอื่นนอกจากยอมรับความขัดแย้งนี้

ทั้งนี้ก็ยังดูเหมือนว่ารัฐบาลแนวร่วมพรรคฝ่ายซ้ายก็ยังมีความเห็นไม่ตรงกันในบางเรื่อง เช่น การที่พรรคฝ่ายซ้ายกลางที่เป็นฝ่ายจัดตั้งรัฐบาล ปฏิเสธข้อเสนอของโปเดมอสเรื่องการที่รัฐบาลสั่งให้ระงับการจ่ายค่าเช่าชั่วคราวในช่วงโควิด-19 และหันไปสนับสนุนให้มีการกู้ยืมแบบไม่มีดอกเบี้ยให้สำหรับการจ่ายค่าเช่าแทน แต่ก็มีบางนโยบายที่หัวหน้าพรรคโปเดมอสสามารถทำให้พรรคซ้ายกลางยอมรับได้เช่นโครงการรายได้ขั้นต่ำให้กับครอบครัว 1 ล้านครอบครัวที่เสี่ยงประสบภาวะยากจน ถือเป็นการเดิมพันทางยุทธศาสตร์ของอิกเลเซียสที่ใช้จุดยืนพรรคโปเดมอสในรัฐบาลในการผลักดันให้เกิดการแก้ไขวิกฤตด้วยวิธีที่เอื้อต่อสังคมและเป็นประชาธิปไตย

อีกอุปสรรคหนึ่งที่พวกเขาต้องเผชิญคือการที่คนรวยในสเปนจะยอมให้ภาษีทรัพย์สินของพวกเขาเพิ่มขึ้นหรือไม่ แต่รัฐบาลสเปนจำเป็นต้องใช้ภาษีตรงจุดนี้เพื่อผลักดันโครงการด้านสวัสดิการของประชาชนต่างๆ ให้ได้ โดยที่รัฐบาลสเปนไม่คิดจะตัดงบประมาณสาธารณะและยังคงจะเดินหน้าลงทุนในเรื่องพลังงานสะอาดที่จะลดการปล่อยก๊าซคาร์บอนต่อไป

อีกเรื่องหนึ่งที่รัฐบาลบาลซ้ายสเปนต้องสู้รบปรบมือด้วยคือเจ้าหนี้ยุโรป เนื่องจากในปีนี้มีความเป็นไปได้ที่สเปนจะมีหนี้เพิ่มทำให้ต้องกู้ยืมแบบมีเงื่อนไขจากสหภาพยุโรป (อียู) ซึ่งเงื่อนไขอาจจะเป็นแบบเดียวกับการกู้ยืมครั้งล่าสุดของฝรั่งเศสคือการใช้นโยบายรัดเข็มขัดปรับลดงบประมาณสาธารณะ จากที่สเปนต้องเผชิญกับการถูกสั่งให้ปรับลดงบประมาณมาก่อนหน้านี้แล้ว ทำให้รัฐบาลฝ่ายซ้ายของสเปนต้องพยายามดำรงจุดยืนของตัวเองเอาไว้ให้ได้ในการกระจายความมั่งคั่งและส่งเสริมภาคส่วนสาธารณะโดยไม่ยอมตามมาตรการลดงบประมาณของเจ้าหนี้อียูอีก

เรียบเรียงจาก

Podemos’s COVID Tax Will Make the Millionaires Pay for Spain’s Recovery, Jacobin Magazine, May 24, 2020