กานดา นาคน้อย: แบงก์ชาติและจอมพล ป.

ประชาไททำหน้าที่เป็นเวที เนื้อหาและท่าที ความคิดเห็นของผู้เขียน อาจไม่จำเป็นต้องเหมือนกองบรรณาธิการ

เร็วๆนี้อดีตกรรมการแบงก์ชาติและกรรมการตรวจสอบคนหนึ่งเผยแพร่บทความเกี่ยวกับบทบาทของธนาคารแห่งประเทศไทยหรือ “แบงก์ชาติ”[1] นอกจากแนะนำนโยบายการเงินแล้วก็นำเสนอด้านการบันทึกประวัติศาสตร์ของแบงก์ชาติด้วย กล่าวคือ

“6. ขอให้ธนาคารแห่งประเทศไทยภายใต้ผู้ว่าคนใหม่ได้ฟื้นฟูเกียรติภูมิของ ศ.ดร.ปรีดี พนมยงค์ รัฐบุรุษอาวุโสผู้มีบทบาทสำคัญในการจัดตั้ง สำนักงานธนาคารชาติไทยซึ่งต่อมาก็คือธนาคารแห่งประเทศไทยด้วย เพราะที่ผ่านมาได้มีความพยายามลดบทบาทของรัฐบุรุษผู้นี้ที่มีต่อการจัดตั้งแบงก์ชาติ นอกจากนี้ควรกล่าวยกย่องสามัญชนอีกท่านหนึ่ง คือ พระยาสุริยานุวัตร (เกิด บุนนาค) เจ้าของหนังสือ "ทรัพย์ศาสตร์"  ตำราเศรษฐศาสตร์เล่มแรกและผู้เสนอแนวคิดการจัดตั้งธนาคารกลางตั้งแต่ยุคสมบูรณาญาสิทธิราชย์ก่อนเปลี่ยนแปลงการปกครอง  24 มิ.ย. 2475”

ข้อเสนอนี้มีมูลความจริง  เป็นข้อเสนอเพิ่มเติมจากการเชิดชูภาพวีรบุรุษของ“ป๋วย อึ๊งภากรณ์”ในประวัติศาสตร์แบงก์ชาติในรูปแบบต่างๆ อาทิ  การก่อตั้งสถาบันวิจัยป๋วย การแจกรางวัลป๋วย การอ้างอิงถึงสถานะ“ลูกจีนรักชาติ”โดยเฉพาะเวลาอดีตนักเรียนทุนแบงก์ชาติอยากทำงานให้นายพลหลังรัฐประหาร  เนื่องจากเขาเป็นผู้ว่าการแบงก์ชาติภายใต้เผด็จการทหารนานถึง 12 ปี ตั้งแต่ พศ. 2502 ถึง พศ. 2514

บทความนี้ขอชวนผู้อ่านให้ตามไปดู “พระราชบัญญัติธนาคารแห่งประเทศไทยพศ.2485” ซึ่งเป็นกฎหมายที่ออกเพื่อก่อตั้งแบงก์ชาติ [2]  จะได้เห็นว่าใครเป็นใครในยุคก่อตั้งแบงก์ชาติ มีความจริงสำคัญ 3 ประการใน พ.ร.บ.นี้

  1. หน้าแรกของ พ.ร.บ. : กฎหมายนี้ตราในเดือนเมษายน พศ. 2485 โปรดสังเกตว่าเป็นเวลา 4 เดือนหลังจากที่กองทัพญี่ปุ่นยกพลขึ้นบกในเดือนธันวาคม พศ. 2484
  2. หน้าแรกของ พ.ร.บ. : คณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ลงชื่อว่า “อาทิตย์ทิพอาภา” และ “ปรีดี พนมยงค์”
  3. หน้าสุดท้ายของ พ.ร.บ. : นายกรัฐมนตรีผู้ลงนามในหน้าสุดท้ายชื่อ “จอมพล ป. พิบูลสงคราม”

จอมพล ป. อยู่ที่ไหนในประวัติศาสตร์แบงก์ชาติ?

ในมโนทัศน์ของ“คนรักปรีดี”และ“คนรักป๋วย”  ไม่มีจอมพล ป. ในประวัติศาสตร์แบงก์ชาติ

ในประวัติศาสตร์ที่บันทึกโดยแบงก์ชาติเอง มีการพาดพิงถึง จอมพล ป. สั้นๆเพียงว่า [3]

“ต่อมาเมื่อ 16 ธันวาคม  พ.ศ. 2481  พลตรีหลวงพิบูลสงครามได้รับการแต่งตั้งเป็นนายกรัฐมนตรี และได้แต่งตั้งนายปรีดี พนมยงค์ เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง...”

ส่วนประวัติศาสตร์ตอนก่อตั้งแบงก์ชาตินั้นอ้างอิงถึงพระวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าวิวัฒนไชยซึ่งเป็นผู้ว่าการแบงก์ชาติคนแรกและรัฐบาลไทยโดยรวม ไม่มีการอ้างอิงถึงจอมพล ป.  แบงก์ชาติบันทึกประวัติศาสตร์ช่วงนี้ไว้ว่า [3]

“ญี่ปุ่นนำกำลังทหารเข้ามายังประเทศไทยในวันที่ 8 ธันวาคม พ.ศ.2484 และได้เสนอให้รัฐบาลไทยจัดตั้งธนาคารกลางขึ้น โดยมีที่ปรึกษาและหัวหน้างานต่างๆ เป็นชาวญี่ปุ่น ซึ่งรัฐบาลไทยไม่อาจยอมให้เป็นเช่นนั้นได้ จึงมอบให้พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิวัฒนไชยดำเนินการร่างกฎหมายเพื่อเปลี่ยนฐานะของสำนักงานธนาคารชาติไทยให้เป็นธนาคารกลาง และให้ประกาศใช้โดยเร็วที่สุด  พระราชบัญญัติธนาคารแห่งประเทศไทย จึงได้ประกาศใช้เมื่อวันที่ 16 เมษายน พ.ศ..2485

การไม่มีที่ปรึกษาเป็นชาวญี่ปุ่นทำให้แบงก์ชาติเป็นอิสระได้จริงหรือ?  หลังไทยเข้าร่วมสงครามฝ่ายอักษะเช่นเดียวกับญี่ปุ่น ธนาคารอังกฤษในไทยก็โดนปิด ทำให้ทำธุรกรรมข้ามชาติในสกุลปอนด์และดอลลาร์ไม่ได้   

การผลักดันให้ก่อตั้งแบงก์ชาติหรือธนาคารกลางโดยรัฐบาลญี่ปุ่นไม่ใช่เรื่องใหม่ รัฐบาลญี่ปุ่นทำเช่นนี้ในดินแดนอื่นที่ยึดครองก่อนแล้ว เช่น ธนาคารแห่งโชเซนที่เกาหลี ธนาคารแห่งแมนจูเรีย เมื่อไทยกลายเป็นพันธมิตรและออกกฎหมายเพื่อก่อตั้งแบงก์ชาติ แบงก์ชาติก็ดำเนินนโยบายการเงินแบบร่วมมือกับญี่ปุ่น   มีการพิมพ์ธนบัตรให้กองทัพญี่ปุ่นใช้จ่ายเหมือนกับธนาคารกลางอื่นๆในดินแดนในบังคับของญี่ปุ่นก่อนญี่ปุ่นแพ้สงคราม มูลค่าเงินประมาณ 5-6% ของจีดีพีในขณะนั้น อัตราแลกเปลี่ยนกับเงินเยนก็โดนกำหนดให้คงที่  หลังญี่ปุ่นแพ้สงครามโลกก็ชดเชยด้วยการโอนทองคำให้แบงก์ชาติ [4]

 

ประวัติศาสตร์ที่เพิ่งสร้าง

แบงก์ชาติเพิ่งอายุ 78 ปี ดังนั้นประวัติศาสตร์แบงก์ชาติก็เป็นประวัติศาสตร์ที่เพิ่งสร้าง น่าสนใจว่าตราของแบงก์ชาติคือ “พระสยามเทวาธิราช”  แบงก์ชาติบันทึกไว้ว่า [3]

“ตราธนาคารแห่งประเทศไทย คือ พระสยามเทวาธิราชในเหรียญเสี้ยว อัฐ โสฬส ที่ออกใช้ในรัชกาล​ที่ 5 มาดัดแปลง และเพิ่มถุงเงินในพระหัตถ์เบื้องขวา ซึ่งเป็นเครื่องหมายถึงผู้คุมถุงเงินของชาติ อันเป็นหน้าที่หลักของธนาคารแห่งประเทศไทย พระแสงธารพระกรในพระหัตถ์ซ้าย เพื่อคอยปัดป้องผู้ที่มารุกราน แต่ได้เปลี่ยนตอนปลายจากรูปดอกไม้มาเป็นลายดอกบัว”

ไม่ปรากฎชัดเจนว่าแบงก์ชาติใช้ตรานี้ตั้งแต่ก่อตั้งในปี พศ.2485หรือไม่? กรมพระคลังข้างที่ยุครัชกาลที่ 5 และสำนักงานธนาคารชาติไทยยุครัชกาลที่ 8 ก็ไม่ใช่สถาบันที่ พ.ร.บ.ธนาคารแห่งประเทศไทย พศ. 2485 จัดตั้งขึ้น  

ในอนาคต ประวัติศาสตร์แบงก์ชาติจะจัดวางจอมพล ป. ไว้ตรงไหน?  

 

หมายเหตุ

[1] อดีตกรรมการ ธปท. เสนอแนวนโยบายทางการเงินเร่งด่วนหลังภาคส่งออกทรุดตัวเร็ว

https://prachatai.com/journal/2020/07/88552

[2] พ.ร.บ.ธนาคารแห่งประเทศไทย พศ. 2485

https://www.bot.or.th/Thai/AboutBOT/LawsAndRegulations/Documents/law1-010.PDF

[3] ประวัติธนาคารแห่งประเทศไทย

https://www.bot.or.th/Thai/AboutBOT/RolesAndHistory/Pages/History.aspx

[4] Saito, Makoto (2017) “On wartime money finance in the Japanese occupied territories during the Pacific War: The case of instant reserve banks as bad central banks.” Discussion Papers, Graduate School of Economics, Hitotsubashi University, No. 2017-03.

 

เผยแพร่ครั้งแรกใน: https://www.matichon.co.th/article/news_2264572

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
ข่าวรอบวัน
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท