นักวิทยาศาสตร์หลายแห่งตั้งข้อกังขา กรณีรัสเซียอ้างพัฒนา 'วัคซีน COVID-19' สำเร็จ

หลังผู้นำรัสเซียอ้างว่าประเทศของพวกเขาสามารถผลิตวัคซีน COVID-19 สำเร็จแล้ว แต่มีการตั้งข้อสังเกตว่าความพยายามแข่งขันทางการเมืองระหว่างประเทศอาจจะกดดันให้มีการรีบเร่งออกวัคซีนมาโดยลัดขั้นตอนคุณภาพกับความปลอดภัย


ที่มาภาพประกอบ: Jernej Furman (CC BY 2.0)

ในช่วงกลางสัปดาห์ที่ผ่านมาประเทศรัสเซียอ้างว่าพวกเขาสามารถพัฒนาวัคซีน COVID-19 ได้สำเร็จถึงแม้ว่าจะผ่านการทดลองกับมนุษย์มาเป็นเวลา 2 เดือนเท่านั้น โดยที่รัฐมนตรีกระทรวงสาธารณสุขของรัสเซีย มิคาอิล มูราชโก กล่าวอ้างกับสื่อเมื่อวันที่ 12 ส.ค. ที่ผ่านมาว่าพวกเขาจะได้รับวัคซีนที่ชื่อ "สปุกนิค V" แพกเกจแรกภายในอีก 2 สัปดาห์ข้างหน้าโดยจะนำไปแจกจ่ายให้กับแพทย์ และมีแผนการจะใช้วัคซีนกับผู้คนภายในเดือน ต.ค. นี้

อย่างไรก็ตามเรื่องนี้สร้างความกังวลให้กับนักวิทยาศาสตร์ในประเทศอื่นๆ ในเรื่องความปลอดภัยของวัคซีนที่เหมือนจะออกมาอย่างเร่งด่วน หนึ่งในข้อกังวลที่สำคัญสำหรับวัคซีนนี้คือถ้าหากวัคซีนของรัสเซียไม่มีประสิทธิภาพมากพอมันอาจจะสร้างภาวะที่เรียกว่า "การเร่งที่อาศัยแอนติบอดี" หรือ Antibody Dependent Enhancement (ADE) ซึ่งอาจจะทำให้ผู้ติดเชื้อซ้ำมีอาการรุนแรงขึ้น

ภาวะ ADE นี่เคยมีการพูดถึงในไข้เลือดออกมาก่อน ในช่วงปี 2520 นักไวรัสวิทยาสก็อตต์ ฮัลสตีด ผู้เคยทดลองนำไวรัสชนิดใกล้เคียงกันที่ก่อไข้เตงกิหรือไข้เลือดออกให้กับสัตว์เพื่อทำให้เกิดการสร้างแอนติบอดีขึ้นมาต้านทานไวรัส แต่แทนที่แอนติบอดีชุดแรกซึ่งมีประสิทธิภาพไม่ดีพอจะทำปฏิกิริยาต่อต้านไวรัสตัวอื่นๆ พวกมันกลับทำให้สภาพร่างกายของสัตว์แย่ลงจากการที่แอนติบอดีขาดประสิทธิภาพเหล่านี้กลับนำไวรัสตัวใหม่เข้าสู่ร่างกาย ทำให้ฮัลสตีดระบุถึงกรณีวัคซีน COVID-19 ผ่านวารสารวิทยาศาสตร์ Nature เมื่อเดือน มิ.ย. ที่ผ่านมาว่า ไม่ควรใจเร็วด่วนได้เกินไปในการรีบแพร่กระจายวัคซีนใหม่ที่อาจจะทำให้เกิดแอนติบอดีที่ไม่มีประสิทธิภาพ

นอกจากนี้ยังมีหลายประเทศที่แสดงความกังวลในเรื่องการประกาศใช้วัคซีนเร็วเกินไป เช่น กระทรวงสาธารณสุขของเยอรมนีแถลงในวันที่ 12 ส.ค. ที่ผ่านมาว่าถ้าหากวัคซีนยังไม่มีการทดสอบอย่างดีพอมันอาจจะก่อให้เกิดอันตรายต่อผู้คนนับล้านคน ไม่เพียงเท่านั้นถ้าหากวัคซีนไม่ได้ผลมันอาจจะยังทำให้ผู้คนกลายเป็นมีทัศนคติไม่ยอมรับในวัคซีนด้วย

อีกคนหนึ่งที่แสดงความกังวลในเรื่องนี้คือ แดนนี อัลต์มานน์ ศาสตราจารย์ด้านภูมิคุ้มกันวิทยาจากมหาวิทยาลัยอิมพีเรียลคอลเลจลอนดอน กล่าวว่าปัญหาของเรื่องวัคซีนรัสเซียคือความไม่โปร่งใสในช่วงที่มีการพัฒนา ทำให้ไม่มีใครรู้ว่าวัคซีนนี้มีประสิทธิภาพหรือปลอดภัยมากพอหรือไม่

อัลด์มานน์กล่าวย้ำว่าเขาไม่คิดว่านักวิจัยรัสเซียทำอะไรผิด แต่สิ่งที่น่ากังวลคือการใจเร็วด่วนได้ด่วนสรุปว่าวัคซีนใช้ได้ผล สิ่งที่น่ากังวลคือเรื่องผลกรัทบจาก ADE ที่เคยส่งผลกับการวิจัยวัคซีนโรคซาร์สมาก่อนเพราะมันทำให้เกิดปฏิกิริยาโต้ตอบของร่างกายเลวร้ายกว่าเดิมในปอดจนเกิดภาวะคล้ายหอบหืด

อัลด์มานน์มองโลกในแง่ดีกว่าวัคซีนป้องกัน COVID-19 อาจจะไม่ได้พัฒนายากแต่สิ่งที่ควรคำนึงถึงคือความโปร่งใสในกระบวนการ เขาเสนอว่าควรจะมีการพิจารณาเปรียบเทียบจากตัวเลือกวัคซีนที่ต่างกัน 150 แบบอย่างโปร่งใส ใช้หลัการวัดผลประเมินผลเดียวกัน เพื่อทำให้โลกได้วัคซีนที่ดีที่สุด ไม่ใช่เพื่อแข่งกันว่าใครจะเป็นคนแรกที่ทำได้

นอกจากเยอรมนีแล้ว แพทย์ประเทศอื่นๆ ทั้งในฝรั่งเศส, สเปน และสหรัฐฯ ต่างก็เตือนให้ระวังเกี่ยวกับวัคซีนนี้

สื่อวารสารไซเอนซ์แม็กกาซีนระบุว่ารัสเซียได้ขึ้นทะเบียนวัคซีนดังกล่าวนี้ทั้งที่มีการทดลองกับคนเพียง 76 คนเท่านั้น ทำให้นักวิทยาศาสตร์ทั่วโลกประณามว่าการจดทะเบียนวัคซีนนี้เร็วเกินไปและไม่เหมาะสม รวมถึงระบุว่าสถาบันวิจัยกามาเลยาในกรุงมอสโกวที่ทำการวิจัยวัคซีนนี้ยังมีการทดสอบที่ไม่ได้แสดงให้เห็นว่ามีความปลอดภัยหรือมีประสิทธิภาพมากพอจะนำมาใช้กับคนกลุ่มใหญ่ได้ แม้กระทั่งนักวิทยาศาสตร์ในรัสเซียก็ประณามในเรื่องนี้

สเว็ตลานา ซาวิโดวา ประธานสมาคมวิจัยทางคลินิคของรัสเซียกล่าวว่าข้ออ้างเรื่องผลิตวัคซีนสำเร็จแล้วของรัสเซียเป็นเรื่อง "เหลวไหล" และทำให้เขารู้สึก "อับอายต่อประเทศตัวเอง" นอกจากนี้ซาวิโดวายังเรียกร้องให้กระทรวงสาธารณสุขของประเทศตัวเองเลื่อนการจดทะเบียนวัคซีนนี้ออกไปจนกว่าการทดสอบประสิทธิภาพจะสำเร็จ

"การเร่งจดทะเบียนวัคซีนนี้จะไม่ทำให้รัสเวียกลายเป็นผู้นำของการแข่งขัน แต่กลับจะทำให้ผู้รับวัคซีน ประชาชนของประเทศรัสเซียเอง ตกอยู่ในอันตรายอย่างไม่จำเป็น" ซาวิโอวากล่าว

มูราชโก ฝ่ายการต่างประเทศรัสเซียแถลงว่าความกังวลเรื่องความปลอดภัยที่แพทย์หลายแห่งแสดงความกังวลนั้น "ไม่มีมูลอย่างสิ้นเชิง มูราชโกกล่าวอีกว่า "ดูเหมือนว่าพรรคพวกประเทศอื่นจะกำลังรู้สึกได้ถึงความได้เปรียบทางการแข่งขันเกี่ยวกับยาของรัสเซียละพยายามจะแสดงความคิดเห็นที่... ไม่มีมูลโดยสิ้นเชิง"

ทางการรัสเซียระบุว่าประเทศของพวกเขามีจำนวนผู้ติดเชื้อเพิ่มสูงขึ้น 5,102 รายในวันเดียวหลังจากที่มีการประกาศส่งเสริมถึงวัคซีนใหม่ ทางองค์การอนามัยโลกระบุเพียงว่าพวกเขายังได้รับข้อมูลไม่มากพอที่จะพิจารณาในเรื่องวัคซีน COVID-19 ของรัสเซีย

อย่างไรก็ตามมีการตั้งข้อสังเกตจากแพทย์ของอ็อกฟอร์ดว่าเรื่องนี้อาจจะเป็นแรงกดดันจากการเมืองระหว่างประเทศในการพยายามเอาชนะคะคานกันด้วยที่ทำให้มีการเร่งวัคซีนนี้ออกมา ปีเตอร์ โดรแบค แพทย์ด้านโรคติดต่อจากมหาวิทยาลัยอ็อกฟอร์ดกล่าวว่า พวกเขายังไม่ทราบแน่ชัดว่าข้ออ้างเรื่องความปลอดภัยและผลกระทบจากการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันต่อไวรัสนั้นเป็นเรื่องจริงหรือไม่ แต่โดรแบคก็มองว่า "ภูมิศาสตร์การเมืองในแง่ความต้องการเอาชนะ อาจจะทำให้เกิดการกดดันต่อประเทศอื่นๆ ที่จะทำการลัดขั้นตอนความปลอดภัยและความมีประสิทธิภาพได้เช่นกัน และสิ่งเหล่านี้อาจจะทำให้พวกเราอยู่ในอันตราย"

เรียบเรียงจาก
'They've jumped the gun': scientists worry about Russia's Covid-19 vaccine, 13-08-2020
Coronavirus: Russia calls international concern over vaccine 'groundless', BBC, 12-08-2020
Russia to roll out coronavirus vaccine within two weeks: Live, 13-08-2020
Sputnik V: What we know about Russia's coronavirus vaccine, 13-08-2020
Russia’s approval of a COVID-19 vaccine is less than meets the press release, Science Mag, 11-08-2020

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
ข่าวรอบวัน
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท