แถลงการณ์จากกลุ่มทําทาง กลุ่มเฟมินิสต์ปลดแอก และกองทุนสนับสนุนการทําแท้งปลอดภัยนานาชาติ

25 มกราคม 2564

เรื่อง : ขอแสดงความสิ้นหวัง และไว้อาลัยแด่กฎหมายทําแท้งฉบับใหม่ที่ยังคงเอาผิดผู้ที่ทําแท้งอายุครรภ์ มากกว่า 12 สัปดาห์

สืบเนื่องจากกรณีที่สภาผู้แทนราษฎรได้ลงมติผ่านร่างแก้ไขประมวลกฎหมายอาญามาตรา 301 และ 305 หมวดว่าด้วยการทําแท้ง เมื่อวันที่ 20 มกราคม 2554 ที่ผ่านมา โดยรับรองร่างแก้ไขมาตรา 301 ที่ผ่านความ เห็นชอบของคณะรัฐมนตรี ซึ่งระบุว่า

“หญิงใดทําให้ตนเองแท้งลูกหรือยอมให้ผู้อื่นทําให้ตนแท้งลูก ขณะมีอายุครรภ์เกินสิบสองสัปดาห์ ต้องระวางโทษจําคุกไม่เกินหกเดือน หรือปรับไม่เกินหนึ่งหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ”

และรับรองร่างแก้ไขมาตรา 305 ที่เสนอโดยคณะกรรมาธิการวิสามัญพิจารณากฎหมายฉบับนี้ ซึ่งระบุ ว่า “มาตรา 305 ถ้าการกระทําความผิดตามมาตรา 301 หรือมาตรา 302 เป็นการกระทําของผู้ประกอบวิชาชีพเวช กรรมและตามหลักเกณฑ์ของแพทยสภาในกรณีดังต่อไปนี้ ผู้กระทําไม่มีความผิด

(1) จําเป็นต้องกระทําเนื่องจากหากหญิงตั้งครรภ์ต่อไปจะเสี่ยงต่อการได้รับอันตราต่อสุขภาพทางกายหรือจิตใจของหญิงนั้น 

(2) จําเป็นต้องกระทําเนื่องจากมีความเสี่ยงอย่างมากหรือมีเหตุผลทางการแพทย์อันควรเชื่อได้ว่าหากทารกคลอดออกมาจะมีความผิดปกติถึงขนาดทุพพลภาพอย่างร้ายแรง 

(3) หญิงยืนยันต่อผู้ประกอบวิชาชีพเวชกรรมว่าตนมีครรภ์เนื่องจากมีการกระทําความผิดเกี่ยวกับเพศ 

(4) หญิงซึ่งมีอายุครรภ์ไม่เกินสิบสองสัปดาห์ยืนยันที่จะยุติการตั้งครรภ์

(5) หญิงซึ่งมีอายุครรภ์เกินสิบสองสัปดาห์ แต่ไม่เกินยี่สิบสัปดาห์ ยืนยันที่จะยุติการตั้งครรภ์ ภายหลังการตรวจและรับคําปรึกษาทางเลือกจากผู้ประกอบวิชาชีพเวชกรรม และผู้ประกอบวิชาชีพอื่นตาม หลักเกณฑ์และวิธีการที่รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุขประกาศกําหนดโดยคําแนะนําของ แพทยสภา และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องตามกฎหมายว่าด้วยการป้องกันและแก้ไขปัญหาการตั้งครรภ์ ในวัยรุ่น

ตลอดระยะเวลาเกือบ 1 ปีที่ผ่านมา หลังศาลรัฐธรรมนูญมีคําวินิจฉัยว่า ประมวลกฎหมายอาญาหมวด ว่าด้วยความผิดฐานทําแท้ง มาตรา 301 ขัดกับรัฐธรรมนูญมาตรา 28 และมาตรา 305 แม้ไม่ขัดกับรัฐธรรมนูญแต่ ก็สมควรให้มีการปรับปรุงแก้ไข โดยระบุว่าคําวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญจะมีผลบังคับใช้ใน 360 วันให้หลังนั้น กลุ่มทําทาง ในฐานะตัวแทนของผู้ที่เคยผ่านประสบการณ์ทําแท้ง และหน่วยงานที่ทําหน้าที่ให้คําปรึกษา ทางเลือกกับผู้ที่ต้องการยุติการตั้งครรภ์อย่างปลอดภัย ได้แสดงความประสงค์ขอเข้าไปมีส่วนร่วมใน กระบวนการพิจารณาแก้ไขกฎหมาย ของหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการแก้ไขกฎหมายต่างๆ ในหลายวาระ แต่ก็ไม่ มีหน่วยงานใดเลยที่เปิดโอกาสให้ตัวแทนประชาชนที่ได้รับผลกระทบโดยตรง ได้เข้าไปมีส่วนร่วมใน กระบวนการแก้ไขกฎหมายอย่างมีความหมาย

อย่างไรก็ตามทางกลุ่มทําทาง และภาคีเครือข่ายในนามตัวแทนจํานวนประชาชนที่เข้าร่วมลงชื่อ สนับสนุนการยกเลิกมาตราดังกล่าว กว่า 37,000 คน ในเว็บไซต์ change.org ก็ได้ใช้ความพยายามอย่างมากจนมี โอกาสได้เข้าไปยื่นหนังสือ นําเสนอรายงาน และข้อเสนอสนับสนุนการยกเลิกมาตรา 301 ในประมวลกฎหมาย อาญาที่กําหนดความผิดและลงโทษผู้ที่ทําแท้งให้กับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการแก้ไขกฎหมายหลายคณะ ได้แก่ คณะกรรมการชุดพิจารณาปรับปรุงแก้ไขประมวลกฎหมายอาญาหมวดว่าด้วยการทําแท้งของสํานักงาน คณะกรรมการกฤษฎีกา, คณะกรรมาธิการกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผู้สูงอายุ ผู้พิการ กลุ่มชาติพันธุ์ และผู้มีความ หลากหลายทางเพศ สภาผู้แทนราษฎร, คณะทํางานปรับปรุงและแก้ไขกฎหมายทําแท้ง และกฎหมายที่เกี่ยวข้อง สํานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ, ตัวแทนของพรรคการเมืองบางพรรค และ คณะกรรมาธิการ วิสามัญพิจารณาปรับปรุงแก้ไขร่างกฎหมาย สภาผู้แทนราษฎร โดยมุ่งหวังว่า ข้อเท็จจริงจากงานวิจัยทาง การแพทย์ และจากข้อมูลตัวเลขจากรายงานการให้บริการของหน่วยงานที่ดําเนินงานยุติการตั้งครรภ์ที่ปลอดภัย รวมถึงหลักฐานด้านสิทธิมนุษยชน และกติการะหว่างประเทศต่าง ๆ ที่รับรองสิทธิการเข้าถึงการทําแท้งที่ ปลอดภัยว่าเป็นสิทธิมนุษยชน และเป็นบริการอนามัยเจริญพันธุ์ที่จําเป็นขั้นพื้นฐานซึ่งอยู่ในเอกสารดังกล่าวจะ ได้รับการรับฟัง และถูกนํามาพิจารณาประกอบการแก้ไขกฎหมายให้สอดคล้องกับหลัก สิทธิมนุษยชนสากล หากแต่ในที่สุดแล้วผลการลงมติรับร่างแก้ไขประมวลกฎหมายอาญาของสภาผู้แทนราษฎรที่ออกมา (ซึ่งคาดว่าในการพิจารณาร่างแก้ไขกฎหมายเดียวกันนี้ในวันที่ 25 มกราคม พ.ศ.2564 ของสมาชิกวุฒิสภา ก็ไม่น่าจะมีผล แตกต่างไปจากนี้มากนัก) ก็ได้สะท้อนให้เห็นว่า ผู้มีอํานาจในการแก้ไขกฎหมายในสังคมไทย ไม่ได้นําเอา หลักการสิทธิมนุษยสากลมาเป็นหลักในการแก้ไขกฎหมายแม้แต่น้อย เนื่องจากตามหลักสิทธิมนุษยชนสากล แล้ว สิทธิในการยุติการตั้งครรภ์ถือเป็นสิทธิของผู้ที่ตั้งครรภ์อย่างชัดเจน และไม่มีหลักการสิทธิมนุษยชนสากล ใดให้การรับรองสิทธิของตัวอ่อนในครรภ์ ดังเช่นที่ หน่วยงานในกระบวนการยุติธรรมไทยกล่าวอ้างว่าจะต้อง คํานึงสิทธิของ"ทารกในครรภ์" นอกจากนี้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในกระบวนการแก้ไขกฎหมายของรัฐไทย ซึ่ง รวมทั้งตัวแทนจากกรมอนามัย และสมาคมผู้ประกอบวิชาชีพทางการแพทย์ยังจงใจที่จะละเลยข้อมูลงานวิจัย ข้อมูลทางการแพทย์ และข้อมูลจากแพทย์ผู้ให้บริการยุติการตั้งครรภ์อย่างปลอดภัยที่ยืนยันว่า การยุติการ ตั้งครรภ์ในอายุครรภ์ 12-24 สัปดาห์ซึ่งดําเนินการโดยแพทย์ มีความปลอดภัยสูง ทั้งนี้แม้ในร่างกฎหมายที่ผ่าน การลงมติในมาตรา 305 (5) จะระบุว่าให้หญิงอายุครรภ์ 12-20 สัปดาห์ยังสามารถขอรับบริการยุติการตั้งครรภ์ จากแพทย์ได้ แต่ก็ยังคงกําหนดเงื่อนไข และข้อจํากัดที่เป็นอุปสรรคต่อการเข้าถึงบริการของผู้ที่ตั้งครรภ์ให้ ยุ่งยากมากขึ้น ซึ่งอาจส่งผลให้การเข้าถึงบริการยุติการตั้งครรภ์อย่างปลอดภัยล่าช้าออกไปโดยไม่เป็นผลดีต่อตัว ผู้รับบริการแต่อย่างใด

จากแนวคิดที่อยู่เบื้องหลัง รวมถึงกระบวนการพิจารณาแก้ไขกฎหมายดังกล่าว สะท้อนให้เห็นถึง มุมมองที่ไม่ยอมรับ และเคารพสิทธิในการตัดสินใจในอนามัยเจริญพันธุ์ของเจ้าของร่างกาย สิทธิในการเข้าถึง บริการสุขภาพ สิทธิที่จะไม่ถูกเลือกปฏิบัติ มีอิสระจากการถูกทรมาน ลงโทษอย่างโหดร้าย และย่ํายีศักดิ์ศรีความ เป็นมนุษย์ตามหลักปฏิญญาและกติการะหว่างประเทศอย่างชัดเจน

เนื่องในวาระที่กฎหมายฉบับใหม่ที่ยังคงความอยุติธรรมต่อผู้ที่ตั้งครรภ์กําลังจะผ่านการพิจารณาใน วาระสุดท้ายในวันที่ 25 มกราคม 2564 นี้ กลุ่มทําทาง และกลุ่มเฟมินิสต์ปลดแอก จึงขอแสดงความสิ้นหวัง และ ไว้อาลัยแด่กฎหมายทําแท้งฉบับใหม่ที่ละเมิดหลักการสิทธิมนุษยชน ด้วยการยังคงเอาผิดผู้ที่ทําแท้งที่อายุครรภ์ เกิน 12 สัปดาห์ ทั้งที่ที่ผ่านมาและภายหลังกฎหมายบังคับใช้ยังไม่มีมาตรการใดในการสื่อสารสาธารณะกับ สังคมให้มีข้อมูลความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับการยุติการตั้งครรภ์ที่ปลอดภัย หรือมีมาตรการที่ชัดเจนเกี่ยวกับการ บังคับใช้กฎหมายให้สถานบริการสาธารณสุขของรัฐทุกแห่งให้บริการยุติการตั้งครรภ์ที่ปลอดภัย หรือ ส่งต่อ ผู้รับบริการ ตามกฎหมายใหม่ที่ออกมา อันจะรับประกันได้ว่าผู้ที่ต้องการยุติการตั้งครรภ์จะได้รับข้อมูลรอบด้าน และเข้าสู่บริการได้ทันภายในกรอบระยะเวลาตามที่กฎหมายใหม่กําหนด

ข้อเรียกร้องต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

ในการแก้ไขประมวลกฎหมายอาญามาตรา 301 และ มาตรา 305

วันที่ 25 ม.ค. 2564

กลุ่มทําทางในนามของตัวแทนผู้ที่เคยผ่านประสบการณ์ทําแท้งโดยตรง และองค์กรที่ให้บริการ คําปรึกษากับผู้ที่ต้องการยุติการตั้งครรภ์อย่างปลอดภัย และกลุ่มเฟมินิสต์ปลดแอก ซึ่งขับเคลื่อนประเด็นสิทธิ ทางเพศ ความเท่าเทียมทางเพศ และประชาธิปไตย ขอเรียกร้องให้

1.สถาบัน หน่วยงาน ตัวแทนผู้มีอํานาจ และมีส่วนเกี่ยวข้องในการออกกฎหมาย ได้ทบทวนตนเอง และยอมรับว่า แนวคิด แนวทางการแก้ไขกฎหมายตามคําวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญ ตลอดจนกระบวนการแก้ไข ประมวลกฎหมายอาญาหมวดว่าด้วยการทําแท้งของประเทศไทย ไม่ได้เป็นไปตามหลักการสิทธิมนุษยชนสากล และพิจารณาหาแนวทางการยกเลิกประมวลกฎหมายอาญามาตรา 301 ที่ลงโทษผู้ที่ทําแท้งอย่างเร่งด่วน

2.กระทรวงสาธารณสุข กําหนดและจัดสรรงบประมาณในการเพิ่มจํานวนโรงพยาบาล และบุคลากรผู้ ประกอบวิชาชีพเวชกรรมที่ให้บริการยุติการตั้งครรภ์อย่างปลอดภัย และเป็นมิตร ให้ครอบคลุมทุกจังหวัดใน ประเทศไทย อย่างน้อย 1 จังหวัด 1 สถานบริการ และทุกหน่วยบริการสุขภาพต้องสามารถให้คําปรึกษาทางเลือก และส่งต่อได้อย่างมีประสิทธิภาพ รวดเร็ว และประชาสัมพันธ์ข้อมูลเกี่ยวกับบริการยุติการตั้งครรภ์ที่ปลอดภัย อย่างกว้างขวาง เพื่อให้ประชาชนทั่วไปได้รับทราบข้อมูล และเข้าถึงบริการยุติการตั้งครรภ์อย่างปลอดภัยตาม กรอบระยะเวลาที่กฎหมายใหม่กําหนดไว้ที่ 12 สัปดาห์

เนื่องจากการทําแท้งด้วยยาเองที่บ้านสามารถทําได้อย่างปลอดภัย แต่รัฐยังขาดการประชาสัมพันธ์เรื่อง นี้อย่างจริงจัง ทั้งในแง่ชนิด ปริมาณ และวิธีการใช้ยา รวมถึงกระบวนการแท้งและอาการแทรกซ้อน ข้อมูล ดังกล่าว จึงจําเป็นที่จะต้องถูกเผยแพร่อย่างเป็นทางการ อย่างเปิดเผย และกว้างขวาง จากหน่วยงานที่ถูกระบุใน กม.นี้ เช่น กระทรวงสาธารณสุข แพทยสภา เป็นต้น

กระทรวงสาธารณสุข และแพทยสภาฯ จําเป็นต้องร่วมมือกันเพื่อพัฒนามาตรฐานการประกอบอาชีพ เวชกรรม เพื่อปรับปรุงให้แพทย์มีทัศนคติที่ถูกต้องต่อการยุติการตั้งครรภ์อย่างปลอดภัย อยู่บนพื้นฐานความเป็น จริงของงานวิจัย ยึดหลักเคารพศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์และเสรีภาพส่วนบุคคล โดยไม่นําความคิดความเชื่อส่วน ตนของแพทย์มาตัดสินใจในการให้บริการ หรือ งดเว้นการบริการ ต้องมีการทําวิจัยเกี่ยวกับทัศนคติของแพทย์ เพื่อเป็นแนวทางในการวางแผนลดอคติของแพทย์ ทั้งในส่วนที่ให้บริการยุติการตั้งครรภ์อยู่ ณ ปัจจุบัน และ แพทย์ที่ปฏิเสธการ ให้บริ

3.กระทรวงสาธารณสุข แพทยสภา และหน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้องตามพระราชบัญญัติป้องกันและ แก้ไขปัญหาการตั้งครรภ์ในวัยรุ่น จะต้องรับประกันว่า กระบวนการ ขั้นตอน วิธีการที่จะกําหนดขึ้นจะไม่ทําให้ การเข้าสู่บริการยุติการตั้งครรภ์ปลอดภัยของผู้ที่มารับบริการในอายุครรภ์ 12-20 สัปดาห์ที่ผ่านการปรึกษา ทางเลือกและยืนยันจะยุติการตั้งครรภ์ต้องล่าช้าออกไปหรือถูกปฏิเสธการให้บริการในภายหลังเนื่องจากอายุ ครรภ์เกินกําหนดซึ่งเป็นผลมาจากขั้นตอนที่ยุ่งยาก

สําหรับผู้ที่เข้าข่ายรับบริการในมาตรา 305 (1) - (4) ซึ่งไม่ได้กําหนดอายุครรภ์ กระบวนการคัดกรองว่า เข้าข่ายหรือไม่ ก็ไม่ควรทําให้เกิดความล่าช้าในการให้บริการเช่นเดียวกัน

4. ในบริการยุติการตั้งครรภ์อย่างปลอดภัย และเป็นมิตร ควรคํานึงเสมอว่า ผู้ที่รับบริการ อาจจะเป็นผู้ที่ ระบุอัตลักษณ์ทางเพศของตัวเองว่าเป็นเพศหญิง หรือ เพศอื่นๆ ก็ได้ ผู้ให้บริการที่เกี่ยวข้องจําเป็นต้องมีความ ละเอียดอ่อนในการให้บริการโดยเคารพต่อศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ของคนทุกเพศ ทุกวัย ตลอดทั้งกระบวนการ

5. กรมอนามัย และ กระทรวงศึกษาธิการ จะต้องทบทวนยุทธศาสตร์การให้การศึกษาเรื่องเพศอย่าง รอบด้าน และบริการคุมกําเนิดที่เข้าถึงได้ เพื่อให้ประชาชนสามารถป้องกันการท้องไม่พร้อมอย่างมี ประสิทธิภาพสูงสุด โดยมีความเข้าใจที่ถูกต้องว่าภาวะท้องไม่พร้อม มิได้เป็นปัญหาของวัยรุ่นเท่านั้น แต่เกิด ขึ้นกับคนทุกวัย กรมอนามัยจะต้องทํางานร่วมกับสํานักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติเพื่อให้ผู้ที่สามารถตั้ง ครรภ์ได้ทุกคนสามารถเข้าถึงบริการคุมกําเนิดทุกประเภทที่รัฐให้บริการอยู่ได้ฟรี โดยเฉพาะยาคุมกําเนิดแบบฝัง ซึ่งมีประสิทธิภาพสูงสุด

6. รัฐบาลต้องตระหนักว่า เป็นหน้าที่ของตนที่พึงพัฒนาให้ประชาชนสามารถเข้าถึงบริการสุขภาพ อย่างถ้วนหน้าและที่มีประสิทธิภาพในประเด็นการยุติการตั้งครรภ์อย่างปลอดภัย ดังที่กําหนดไว้ในรัฐธรรมนูญ ปี 2560 หมวด 5 หน้าที่รัฐ ว่า "รัฐต้องพัฒนาระบบบริการสาธารณสุขให้มีคุณภาพและมีมาตรฐานสูงขึ้นอย่าง ต่อเนื่อง"