ศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน เผยคณะทำงานสหประชาชาติว่าด้วยการควบคุมตัวโดยพลการ ชี้การลิดรอนเสรีภาพของอัญชัญด้วยมาตรา 112 นั้นเป็นการคุมขัง “โดยพลการ” และเรียกร้องให้รัฐบาลไทย “ปล่อยตัวเธอทันที” โดยคํานึงถึงอันตรายจากการแพร่ระบาดของ COVID-19 ในเรือนจำและเพื่อ “ยอมรับสิทธิของเธอในการชดเชยและการเยียวยาอื่นๆ”
17 ม.ค.2565 ศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน รายงานว่า เป็นเวลาหนึ่งปีแล้วที่ อัญชัญ ปรีเลิศ อดีตข้าราชการพลเรือนถูกตัดสินจําคุก 87 ปี ในข้อหาหมิ่นประมาทกษัตริย์จำนวน 29 กระทงเนื่องจากคลิปเสียงที่เธออัปโหลดและเผยแพร่บนโซเชียลมีเดีย ซึ่งภายหลังถูกลดโทษให้กึ่งหนึ่งเหลือ 43 ปี 6 เดือนเนื่องจากจำเลยรับสารภาพ
ในหนังสือความเห็นของ คณะทำงานสหประชาชาติว่าด้วยการควบคุมตัวโดยพลการ (WGAD) ที่รับรองเมื่อวันที่ 17 พฤศจิกายน 2564 และเผยแพร่เมื่อวันที่ 20 ธันวาคม 2564 ให้ความเห็นว่า การลิดรอนเสรีภาพของอัญชัญด้วยมาตรา 112 นั้นเป็นการคุมขัง “โดยพลการ” และเรียกร้องให้รัฐบาลไทย “ปล่อยตัวเธอทันที” โดยคํานึงถึงอันตรายจากการแพร่ระบาดของ COVID-19 ในเรือนจำและเพื่อ “ยอมรับสิทธิของเธอในการชดเชยและการเยียวยาอื่นๆ”
WGAD พบว่าการลิดรอนเสรีภาพขออัญชัญขาดหลักการทางกฎหมาย (Legal basis) เพราะมีการจับกุมโดยไม่มีหมายจับที่ถูกต้องซึ่งออกโดยผู้มีอํานาจทางกฎหมายที่อิสระและเป็นกลาง การคุมขังอัญชัญครั้งแรกที่ค่ายทหารโดยไม่นำตัวไปขึ้นศาลได้ละเมิดสิทธิของเธอในการต่อสู้ความชอบธรรมของการควบคุมตัว
WGAD ยังตัดสินว่า อัญชัญถูกควบคุมตัวอันเป็นผลมาจาก “การใช้สิทธิเสรีภาพในการแสดงออกอย่างสันติ” WGAD พิจารณาว่าคลิปเสียงเกี่ยวกับสมาชิกของราชวงศ์ไทยที่อัญชัญอัปโหลดบนโซเชียลมีเดีย “อยู่ในขอบเขตของการใช้สิทธิในเสรีภาพในการแสดงออก” ตามมาตรา 19 ของ UDHR และมาตรา 19 ของ ICCPR
WGAD แสดงความกังวลอย่างลึกซึ้งต่อรูปแบบการคุมขังโดยพลการด้วยมาตรา 112 โดยเฉพาะผู้ที่เกี่ยวข้องกับการแสดงออกออนไลน์และผู้ตกเป็น “อันตรายร้ายแรงต่อสังคม” ที่เกิดจากการบังคับใช้มาตรานี้ และเรียกร้องให้รัฐบาลไทยนําประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112 มาปฏิบัติตามพันธกรณีของประเทศไทยภายใต้กฎหมายสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ มาตรา 112 ระบุโทษจำคุกแก่ผู้ที่หมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงความอาฆาตมาดร้ายพระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท หรือผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ผู้ใดที่ละเมิดมาตรา 112 จะต้องระวางโทษจำคุกตั้งแต่ 3 ปีถึง 15 ปี
อัญชัญเป็นผู้ถูกคุมขังคดีหมิ่นประมาทกษัตริย์ลำดับที่เก้าที่ WGAD ประกาศว่าเป็นไปโดยพลการตั้งแต่เดือนสิงหาคม 2555 แม้จะมีความกังวลจากนานาชาติอย่างต่อเนื่องเกี่ยวกับกฎหมายหมิ่นประมาทกษัตริย์ แต่ทางการไทยยังคงดําเนินคดีและควบคุมตัวบุคคลด้วยมาตรา 112 ตั้งแต่ระหว่างวันที่ 24 พฤศจิกายน 2563 ถึง 20 ธันวาคม 2564 บุคคลรวมทั้งเยาวชนจำนวน 164 คนถูกตั้งข้อหามาตรา 112 โดยนอกจากอัญชัญแล้ว ยังมีอีกห้าคนที่ถูกกักขังด้วยมาตรานี้