เมื่อ 'ผู้หญิง' ก้าวสู่การเป็น 'เจ้านาย' ในโลกของผู้ชาย: บทบันทึกจากผู้ประกอบการหญิงในทาจิกิสถาน

ผู้ก่อตั้ง 'Atlas Taxi, Good Taxi' ธุรกิจแท็กซี่เพียงหนึ่งเดียวที่มีผู้หญิงเป็นเจ้าของในเมืองหลวงของ 'ทาจิกิสถาน' เขียนบทบันทึกว่าด้วยการก้าวสู่การเป็น 'เจ้านาย' ในประเทศที่มีประเพณีและกฎเกณฑ์ไม่เอื้อต่อผู้หญิงมากนัก


'ทักมินา บัคโรโนวา' (Takhmina Bakhronova) ผู้ก่อตั้ง  'Atlas Taxi, Good Taxi' ในประเทศทาจิกิสถาน | ที่มาภาพ: Nozim Kalandarov (อ้างใน ILO Voices)

  • 'ทาจิกิสถาน' ประเทศในเอเชียกลาง ที่มีประเพณีและกฎเกณฑ์ไม่เอื้อต่อผู้หญิงมากนัก รวมทั้งอัตราการมีส่วนร่วมในกำลังแรงงานยังค่อนข้างต่ำ
  • จากข้อมูลของธนาคารโลก (World Bank) พบว่าประมาณร้อยละ 69 ของผู้หญิงวัยทำงานในทาจิกิสถานไม่ได้ทำงานเพื่อรับค่าจ้าง (ส่วนใหญ่ทำงานบ้าน) นอกจากนี้ร้อยละ 49 ของหญิงสาวอายุ 15-24 ปี ไม่ได้รับการศึกษา การจ้างงาน หรือการฝึกอบรม (ตกอยู่ในภาวะ NEETs)
  • 'ทักมินา บัคโรโนวา' (Takhmina Bakhronova) ผู้ประกอบการธุรกิจแท็กซี่ที่เป็นผู้หญิงเพียงหนึ่งเดียวในเมืองหลวงของประเทศ ที่ได้รับการฝึกอบรมจากโครงการ Start and Improve Your Business (SIYB) ของ ILO เล่าถึงโอกาส-อุปสรรคในการทำธุรกิจของเธอ
  • เธออาจเป็นแรงบันดาลใจให้เด็กผู้หญิงในประเทศแห่งนี้ สำหรับการทำธุรกิจมากขึ้น

'ทาจิกิสถาน' ประเทศในเอเชียกลาง ที่ได้รับเอกราชภายหลังจากการล่มสลายของสหภาพโซเวียต ประชาชนในประเทศส่วนใหญ่นับถือศาสนาอิสลามถึงร้อยละ 96.7 แม้ทาจิกิสถานอาจเป็นตลาดขนาดเล็ก มีประชากรเพียง 9 ล้านคน แต่ประเทศแห่งนี้กําลังพยายามวางตำแหน่งตนเองใหม่ให้เป็นหนึ่งในศูนย์กลางทางการค้าและขนส่งในเอเชียกลาง 

แต่จวบจนถึงปัจจุบัน ทาจิกิสถานมีประเพณีและกฎเกณฑ์ไม่เอื้อต่อผู้หญิงมากนัก รวมทั้งอัตราการมีส่วนร่วมในกำลังแรงงานของผู้หญิงก็ค่อนข้างต่ำ และจากข้อมูลของธนาคารโลก (World Bank) พบว่าประมาณร้อยละ 69 ของผู้หญิงวัยทำงานไม่ได้ทำงานเพื่อรับค่าจ้าง นอกจากนี้ร้อยละ 49 ของหญิงสาวในทาจิกิสถานอายุ 15-24 ปี ไม่ได้รับการศึกษา การจ้างงาน หรือการฝึกอบรม (ตกอยู่ในภาวะ NEETs)

แต่ดังที่กล่าวไปแล้วว่าทาจิกิสถานกำลังมุ่งไปสู่การเป็นศูนย์กลางทางการค้าและขนส่งของภูมิภาค ซึ่งการให้บทบาทผู้หญิงในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจให้มากขึ้น ก็อาจจะเป็นสิ่งที่ไม่สามารถปฏิเสธได้


บัคโรโนวา กับงานประจำวันในการตรวจตราการดูแลสภาพรถแท็กซี่ | ที่มาภาพ: Nozim Kalandarov (อ้างใน ILO Voices)

'ILO Voices' อีกหนึ่งช่องทางสื่อขององค์การแรงงานระหว่างประเทศ (ILO) ได้นำเสนอเรื่องราวบทบันทึกของ 'ทักมินา บัคโรโนวา' (Takhmina Bakhronova) ผู้ประกอบการหญิงผู้ก่อตั้ง Atlas Taxi, Good Taxi ในประเทศทาจิกิสถาน

ปัญหามักเกิดขึ้นเมื่อผู้หญิงได้เข้าไปในโลกของผู้ชาย ผู้ชายจะสงสัยว่า "เธอมาทำอะไรที่นี่ ทำไมเธอไม่ทำอาหารหรือเย็บเสื้อผ้า" โดยเฉพาะอย่างยิ่งในทาจิกิสถาน ซึ่งเป็นประเทศที่มีประเพณีและกฎเกณฑ์ของครอบครัวที่ไม่เอื้อให้ผู้หญิงออกมาประกอบอาชีพนอกบ้านมากนัก 

บัคโรโนวา เล่าว่าเมื่อเธอเปิดตัว 'Atlas Taxi, Good Taxi' บริการแท็กซี่แห่งเดียวที่มีผู้หญิงเป็นเจ้าของในดูชานเบ เมืองหลวงของทาจิกิสถาน ผู้คนต่างบอกกับเธอว่า "คุณบ้าไปแล้ว"

บัคโรโนวา จบระดับปริญญาในสาขาเศรษฐศาสตร์ เคยทำงานที่กระทรวงเศรษฐกิจและการพัฒนา และต่อมาได้เป็นผู้จัดการฝ่ายขายอาวุโส จากนั้นก็ได้ทำงานในโครงการที่ธนาคารโลกให้ความช่วยเหลือครัวเรือนที่มีรายได้น้อย

"แม้ว่าฉันจะไม่เคยหยุดทำงานเมื่อแต่งงานและมีลูก แต่การเป็นเจ้าของธุรกิจนั้นคงเป็นไปไม่ได้" เธอกล่าว

แต่เมื่อ 7 ปีที่แล้ว บัคโรโนวาเลิกกับสามี เธอกลายเป็นแม่เลี้ยงเดี่ยวที่ต้องดูแลลูก 3 คน และเธอต้องการพิสูจน์ตัวเองต่อลูกๆ ว่าสามารถบรรลุสิ่งที่ต้องการได้ แม้ว่าจะอยู่ในวงล้อมที่ผู้ชายเป็นใหญ่ก็ตาม 

"ฉันเป็นพ่อและแม่ในคนๆ เดียวกัน นี่อาจเป็นสิ่งที่กระตุ้นให้ฉันลองเสี่ยงดู" 

อุปสรรคแรกเริ่ม

ก่อนหน้านี้บัคโรโนวาเคยทำงานให้กับบริษัทแท็กซี่มาก่อนแล้ว 2-3 แห่ง เธอจึงมีประสบการณ์ในอุตสาหกรรมนี้มาบ้าง แต่เมื่อเริ่มธุรกิจโดยการเป็นเจ้าของกิจการเอง ก็ได้พบว่าเธอกำลังประสบปัญหาในการเดินเข้าไปในโลกของผู้ชาย

"ปัญหาของฉันเริ่มต้น ตั้งแต่ฉันรวมทีมคนขับแท็กซี่เข้าด้วยกัน การที่ผู้ชายขับรถมารับคำสั่งจากผู้หญิงนั้นเป็นเรื่องยาก เมื่อฉันให้คำแนะนำ พวกเขาก็จะประท้วงเสียงดัง หรือเพียงแค่นิ่งเงียบ หรือแสร้งทำเป็นไม่ได้ยินอะไรเลย มันยากสำหรับฉันที่จะจัดการเรื่องแบบนี้ ฉันกลัวว่าจะไม่สามารถจัดการสถานการณ์นี้ หรือสื่อสารแผนการพัฒนาของฉันให้กับทีมได้"

บัคโรโนวาเผชิญกับความเครียดมากมาย ทั้งกลัวการแข่งขันอันดุเดือดในธุรกิจแท็กซี่ เพราะเธอเสี่ยงที่จะเปิดบริษัทแท็กซี่ในขณะที่มีบริษัทดังกล่าวอยู่สิบกว่าแห่งอยู่แล้วในดูชานเบ

ไม่ได้เป็นแค่ผู้หญิง ไม่ใช่แค่ผู้จัดการหญิง แต่ฉันเป็นผู้บังคับบัญชา


บัคโรโนวาให้การอบรมแก่ผู้ขับขี่รายใหม่เกี่ยวกับกฎเกณฑ์และวัฒนธรรมของบริษัทด้วยตัวเอง | ที่มาภาพ: Nozim Kalandarov (อ้างใน ILO Voices) 

เธอได้รับความช่วยเหลือจากหลักสูตร 'Company and Idea' สำหรับผู้ประกอบการหญิง โดยอิงจากโครงการ Start and Improve Your Business (SIYB) ขององค์การแรงงานระหว่างประเทศ (ILO) ซึ่งเป็นโปรแกรมการฝึกอบรมการจัดการธุรกิจที่ใหญ่ที่สุดในโลก ที่ช่วยให้ผู้ประกอบการรายย่อยสามารถเริ่มต้นและขยายธุรกิจของตน เพื่อให้ทั้งหญิงและชายสามารถเข้าถึงการจ้างงานที่ดีได้มากขึ้น 

พี่เลี้ยงจากโครงการ SIYB ได้ให้ให้คำแนะนำเกี่ยวกับการเป็นเจ้านายของธุรกิจที่มีผู้ชายอยู่ภายใต้บังคับบัญชาแก่บัคโรโนวาว่าควรปฏิบัติตนอย่างไร

"พี่เลี้ยงสอนฉันถึงวิธีการดำเนินธุรกิจอย่างถูกต้อง ดังนั้นหลังจากฟังและพูดคุยกับพวกเขา ฉันจึงมั่นใจตัวเองว่าฉันไม่ได้เป็นแค่ผู้หญิง ไม่ใช่แค่ผู้จัดการหญิง แต่ฉันเป็นผู้บังคับบัญชา วิธีนี้จะช่วยเปลี่ยนความคิดของผู้หญิงที่ดูแลงานของผู้ชายในโลกของผู้ชาย มันบังคับให้คุณต้องมีความยุติธรรมและช่วยฝึกฝนคุณให้ซื่อสัตย์ต่อเพื่อนร่วมงาน จากนั้นพวกเขาก็จะรับฟังคุณเอง" บัคโรโนวากล่าว


บางครั้งบัคโรโนวาก็พิจารณาผู้ขับขี่รายใหม่ด้วยตัวเธอเอง | ที่มาภาพ: Nozim Kalandarov (อ้างใน ILO Voices)

ธุรกิจของบัคโรโนวาเริ่มด้วยทีมงาน 5 คน แต่ทุกวันนี้เธอมีพนักงาน 12 คน ที่สำนักงานใหญ่ มีคนขับแท็กซี่กว่า 300 คน และมีแอปพลิเคชั่นในโทรศัพท์มือถือทั้งสำหรับทั้งลูกค้าและผู้ขับขี่

พนักงานของเธอทุกคนมีสัญญาจ้างงานอย่างเป็นทางการ มีเวลาทำงานตามกฎหมายแรงงาน มีสิทธิได้รับวันหยุดประจำปี และสามารถลาป่วยได้ 

"คนขับคือพันธมิตรของเรา เราจัดการแข่งขันทุกเดือนเพื่อกระตุ้นให้พวกเขาให้บริการที่ดีขึ้น ซึ่งช่วยให้พวกเขาพัฒนาทัศนคติที่ดีและเข้าใจว่าพวกเขาเป็นส่วนหนึ่งของทีม" บัคโรโนวากล่าว

คืนกำไรให้แก่สังคม


ธุรกิจของบัคโรโนวามีกิจกรรมคืนกำไรให้แก่สังคมอยู่เสมอ ทั้งช่วยเหลือเด็กๆ ผู้พิการ และครอบครัวที่เปราะบางในทาจิกิสถาน | ที่มาภาพ: Nozim Kalandarov (อ้างใน ILO Voices)

นอกจากนี้ธุรกิจของบัคโรโนวาก็มีกิจกรรมคืนกำไรให้แก่สังคมอยู่เสมอ

"ทำไมถึงมีคำว่า “Good Taxi” ในชื่อบริษัท? ตั้งแต่ฉันยังเป็นเด็ก ฉันต้องการช่วยเหลือเด็กที่ขาดแคลนโดยเฉพาะอย่างยิ่งจากครอบครัวยากจนที่ไม่สามารถจัดหาเสื้อผ้า อาหาร หรือการศึกษาให้พวกเด็กๆ ได้ เมื่อฉันเปิดตัว Atlas Taxi, Good Taxi ฉันตัดสินใจว่าบริษัทของฉันจะยืนเคียงข้างครอบครัวที่เปราะบางอยู่เสมอ" บัคโรโนวากล่าว

โดยธุรกิจของเธอมักจะเชิญชวนลูกค้าเข้าร่วมกิจกรรมการกุศลของบริษัทผ่านทางแอปพลิเคชันมือถือและหน้าโซเชียลมีเดียของบริษัท

ธุรกิจของบัคโรโนวา ได้จัดหาอาหารและช่วยจัดงานเฉลิมฉลองให้กับเด็กๆ ในครอบครัวที่มีรายได้น้อยในวันส่งท้ายปีเก่าและวันเด็ก และยังได้ช่วยครอบครัวเหล่านั้นจัดหาเครื่องแบบ อุปกรณ์เครื่องเขียน และกระเป๋านักเรียน เตรียมบุตรหลานให้พร้อมสำหรับการไปโรงเรียน

ยืนหยัดผ่านวิกฤตที่ยากลำบาก

แม้ธุรกิจของเธอจะได้รับผลกระทบจาก COVID-19 จนเกือบต้องปิดกิจการ แต่บัคโรโนวา ยังกัดฟันดำเนินกิจการต่อ ด้วยการปรับเปลี่ยนรูปแบบการให้บริการส่วนหนึ่งมาเป็นการจัดส่งยา เสื้อผ้า และอาหารให้กับผู้ป่วย COVID-19

"ในปี 2563 เป็นเรื่องยากสำหรับทุกคน เนื่องจากการระบาดของ COVID-19 เราสูญเสียลูกค้าไปกว่า 90% พนักงานของเราต้องลางานโดยไม่ได้รับค่าจ้าง ไม่มีคำพูดใดสามารถอธิบายได้ว่ามันยากแค่ไหน ครั้งหนึ่งฉันคิดว่าทุกอย่างจะพังทลายและฉันคงต้องออกจากธุรกิจนี้ไป"

"แต่จากนั้นเราจึงเปิดให้บริการจัดส่งยา เสื้อผ้า และอาหารให้กับผู้ป่วย COVID-19 บริการจัดส่งช่วยเราได้บ้าง และเรายังร่วมมือกับบริษัทแท็กซี่อื่นๆ ดังนั้นเราจึงสามารถอยู่รอดร่วมกันได้" บัคโรโนวากล่าว

บัคโรโนวา ระบุว่าหากย้อนไปเมื่อ 10 ปีก่อน เธอคงไม่สามารถจินตนาการถึงจุดที่เธอยืนอยู่ในขณะนี้ได้ การมีธุรกิจของตัวเองและการได้เป็น 'นายหญิง' หรือ 'raisa' อย่างที่คนยกย่องในทาจิกิสถาน 

"ฉันรู้ว่าเด็กผู้หญิงสามารถเคลื่อนภูเขาได้ แต่การเหมารวมและความกลัวต่อคำพูดของผู้คนบางครั้งมักจะขวางทางพวกเธอ ดังนั้นผู้หญิงทุกคนควรเชื่อมั่นในตัวเอง" บัคโรโนวากล่าว

 

ILO Voices แพลตฟอร์มการเล่าเรื่องแบบมัลติมีเดียขององค์การแรงงานระหว่างประเทศ (ILO) ที่เน้นเรื่องราวของบุคคลที่เป็นหัวใจของโลกแห่งการทำงาน โดยเป็นเรื่องราวที่เผยให้เห็นคุณค่า ความหลงใหล และศักดิ์ศรีที่งานนำมาสู่ชีวิตของมนุษย์ ซึ่งสะท้อนถึงแนวทางที่มนุษย์เป็นศูนย์กลางจากปฏิญญาครบรอบ 100 ปีของ ILO เพื่ออนาคตของการทำงาน

ที่มา
When a woman becomes boss in a man's world (Takhmina Bakhronova, ILO Voices, 13 January 2022)

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
ข่าวรอบวัน
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท