การเดินทางเยือนรัสเซียของประธานาธิบดี 'สีจิ้นผิง' ของจีนเพิ่งจะสิ้นสุดลง สื่อต่างประเทศหลายแห่งวิเคราะห์เจตนาของผู้นำจีนว่า การที่ผู้นำจีนเดินทางไปรัสเซียเข้าพบ 'ปูติน' นั้น ทำไปเพื่อสันติภาพจริงหรือ ขณะที่นายกรัฐมนตรีของญี่ปุ่นก็เดินทางเยือนยูเครนในช่วงเวลาเดียวกัน 

24 มี.ค. 2566 ประธานาธิบดี ‘สีจิ้นผิง’ ของจีนเพิ่งจะเดินทางออกจากกรุงมอสโกว ประเทศรัสเซีย เมื่อวันที่ 22 มี.ค. ที่ผ่านมา หลังเข้าพบกับประธานาธิบดีวลาดิเมียร์ ปูติน ของรัสเซีย เรื่องนี้ทำให้สื่อตะวันตกวิเคราะห์กันไปต่างๆ นานา ถึงการที่ประเทศจีนซึ่งเคยแสดงออกเรียกร้องให้เกิดสันติภาพในสงครามยูเครน ทำไมถึงเลือกไปเยือนรัสเซีย

สื่อยูโรนิวส์ระบุว่า การที่สีจิ้นผิงไปเยือนรัสเซียนั้นส่งผลบวกต่อทางการเมืองของปูติน จากการที่ทั้งสองประเทศให้คำมั่นต่อกันว่าจะส่งเสริมความสัมพันธ์เชิงยุทธศาสตร์และต่อต้านชาติตะวันตก แต่ก็ไม่ได้มีการพูดถึงว่าจะส่งอาวุธให้กับรัสเซีย

ที่กรุงมอสโกว สีจิ้นผิงได้กล่าวส่งเสริมแผนการสันติภาพสำหรับยูเครน จากการที่ยูเครนต้องเผชิญสงครามการรุกรานจากรัสเซียมาเป็นเวลา 1 ปีกว่าแล้ว โดยที่ปูตินผู้นำรัสเซียแสดงออกสนับสนุนแผนการสันติภาพของจีนด้วยท่าทีระมัดระวัง โดยเมื่อวันที่ 21 มี.ค. ที่ผ่านมา สีจิ้นผิงได้แถลงว่าเขาจะเสนอเกณฑ์พื้นฐานในการยุติการสู้รบของทั้งสองประเทศ

เมื่อไม่นานนี้จีนเคยนำเสนอแผนสันติภาพ 12 ข้อ ซึ่งมีการระบุกว้างๆ ในหลายเรื่อง ไม่ได้เจาะจงประณามฝ่ายใดเป็นพิเศษ ซึ่งแผนการสันติภาพของจีนนั้นถูกวิจารณ์จากยูเครนและจากชาติตะวันตกว่าไม่ได้พูดถึงปัญหากรณีพื้นที่เขตแดนของยูเครนที่ถูกยึดครองโดยรัสเซีย ซึ่งทั้งชาติตะวันตกและยูเครนต่างก็ปฏิเสธแผนการสันติภาพของจีนฉบับนี้

หลังจากที่มีการหารือกันเสร็จสิ้นแล้ว สีจิ้นผิงและปูติน ได้ออกแถลงการณ์ร่วมกันให้สัญญาว่าจะส่งเสริม "ความร่วมมือเชิงยุทธศาสตร์" ไปพร้อมๆ กับการประสานความร่วมมือในพลังงาน อุตสาหกรรมเทคโนโลยี และการค้าร่วมกันมากขึ้นเพื่อลดการพึ่งพาชาติตะวันตก

ก่อนหน้านี้ผู้นำรัสเซียเคยเปิดเผยว่า การค้าขายระหว่างรัสเซีย-จีน มีมูลค่าเพิ่มสูงขึ้นร้อยละ 30 ในปีที่แล้ว คิดเป็น 185,000 ล้านดอลลาร์ ผู้นำรัสเซียคาดการณ์ว่ามูลค่าการค้าระหว่างรัสเซียกับจีนจะเพิ่มขึ้นเป็น 200,000 ล้านดอลลาร์ในปีนี้

นอกจากนี้ทั้งจีนและรัสเซียยังให้คำมั่นว่าจะมีการพัฒนาความร่วมมือทางการทหารระหว่างสองประเทศ และมีการซ้อมรบทางน้ำและทางอากาศร่วมกัน แต่ก็ไม่ได้มีการพูดถึงว่าจีนจะส่งอาวุธให้รัสเซียแบบที่ชาติตะวันตกกังวลแต่อย่างใด

การพบปะกระชับมิตรครั้งนี้เกิดขึ้นในช่วงที่ยังคงมีสงครามที่รัสเซียรุกรานยูเครน และจีนก็เริ่มขยายอิทธิพลในภูมิภาคจนเกิดการสร้างความตีงเครียดให้กับสหรัฐฯ และประเทศพันธมิตร

จีนกับรัสเซียออกแถลงการณ์ร่วมกันในเชิงอ้างว่านาโตพยายามแผ่ขยายอำนาจอิทธิพลทำให้รัสเซียต้องคอยยับยั้งรวมถึงเสริมความร่วมมือกับจีน นอกจากนี้ยังกล่าวโจมตีชาติตะวันตกว่าสหรัฐฯ พยายาม "บ่อนทำลาย" ความมั่นคงนานาชาติในการรักษา "ความได้เปรียบทางการทหาร" ของตนเอง ซึ่งมีการตั้งข้อสังเกตจากสื่อยูโรนิวส์ว่า เป็นแถลงการณ์ที่มีน้ำเสียงฟังดูราวกับยุคสงครามเย็น

การที่รัสเซียเผชิญกับการคว่ำบาตรจากชาติตะวันตกนั้น ทำให้พวกเขาพยายามปรับเปลี่ยนทิศทางทางเศรษฐกิจไปยังชาติตะวันออกแทน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องการปล่อยขายอุปทานพลังงาน โดยที่เมื่อวันที่ 21 มี.ค. ที่ผ่านมา ปูตินประกาศว่ามีการตกลงกับสีจิ้นผิงในการทำโครงการท่อส่งก๊าซ ไซบีเรียนฟอร์ซ 2 ที่จะทำให้รัสเซียสามารถส่งออกก๊าซผลผลิตส่วนเกิน 50,000 ล้านลูกบาศก์เมตรได้ทุกปี

นายกรัฐมนตรีญี่ปุ่นเดินทางเยือนยูเครน โดยไม่ได้ประกาศล่วงหน้า

การพบปะกันระหว่างสีจิ้นผิงและปูตินยังเกิดขึ้นในช่วงเดียวกับที่นายกรัฐมนตรีญี่ปุ่น ฟุมิโอะ คิชิดะ เดินทางเยือนยูเครนโดยไม่ได้ประกาศล่วงหน้าเมื่อวันที่ 21 มี.ค. ที่ผ่านมาด้วยเช่นกัน ซึ่งสื่อยูโรนิวส์ระบุว่า เป็นการที่คิชิดะสามารถแย่งความสนใจจากชาวโลกที่มีต่อการเยือนรัสเซียของสีจิ้นผิงได้

ก่อนหน้าที่คิชิดะจะไปเยือนยูเครน กระทรวงต่างประเทศของญี่ปุ่นก็ได้แสดงการชื่นชม "ความกล้าหาญและความอดทน" ของประชาชนชาวยูเครนในการต่อสู้เพื่อปกป้องบ้านเกิดตัวเองภายใต้การนำของประธานาธิบดี โวโลดิเมียร์ เซเลนสกี อีกทั้งยังแสดงการสนับสนุนยูเครนในฐานะที่ญี่ปุ่นเป็นประธานของกลุ่ม G-7 ด้วย

คิชิดะยังได้ไปเยือนโบสถ์ที่เมืองบูชาของยูเครนที่เป็นสัญลักษณ์ของความโหดร้ายของสงครามจากรัสเซียที่มีต่อประชาชนชาวยูเครน และมีการวางดอกไม้ที่โบสถ์ของที่นั่น รวมถึงแสดงความเคารพต่อเหยื่อที่จากไป

"ผมรู้สึกโกรธต่อความโหดร้ายที่เกิดขึ้น ในฐานะที่ผมเป็นตัวแทนของประชาชนชาวญี่ปุ่น ผมขอแสดงความเสียใจต่อการสูญเสียของผู้คนเหล่านี้" นายกรัฐมนตรีญี่ปุ่น กล่าว

หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ญี่ปุ่นเป็นประเทศที่ไม่ข้องเกี่ยวกับสงคราม แต่ในครั้งนี้ได้ให้การสนับสนุนยูเครนในแบบที่จำกัด คือให้หมวกกันกระสุน, เสื้อกันกระสุน, โดรน และวัสดุให้ความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรมแก่ยูเครนเช่นเครื่องผลิตไฟฟ้า นอกจากนี้ยังมีการบริจาคให้ยูเครนมากกว่า 7,000 ล้านดอลลาร์ และรับผู้อพยพจากยูเครนมากกว่า 2,000 รายด้วย

ราล์ม เอ็มมานูเอล ทูตสหรัฐฯ ประจำญี่ปุ่นระบุถึงเรื่องนี้ผ่านทางทวิตเตอร์ว่า แสดงให้เห็นถึงว่า "คิชิดะยืนหยัดเคียงข้างเสรีภาพ และสีจิ้นผิงยืนหยัดเคียงข้างอาชญากรสงคราม" เนื่องจากเมื่อสัปดาห์ที่แล้ว ศาลอาญาระหว่างประเทศเพิ่งจะออกหมายจับปูตินในข้อหาที่กองทัพรัสเซียก่อเหตุลักพาตัวเด็กหลายพันคนจากยูเครน

นักวิเคราะห์ตั้งคำถามว่า ‘จีนต้องการรักษาสันติภาพอย่างที่อ้างไว้จริงหรือ’

เรื่องการเยือนรัสเซียของสีจิ้นผิงยังทำให้นักวิชาการแสดงความคิดเห็นไว้ว่า จีนให้ความสนใจกับสันติภาพอย่างที่เคยกล่าวอ้างไว้จริงหรือ Jingdong Yuan ผู้ช่วยศาสตราจารย์ด้านความมั่นคงเอเชีย-แปซิฟิก มหาวิทยาลัยแห่งซิดนีย์ระบุว่า การที่สีจิ้นผิงเดินทางเยือนมอสโกวเป็นการเน้นย้ำเรื่องผลประโยชน์ระหว่างจีนกับรัสเซียมากกว่าจะเป็นเรื่องการพยายามนำไปสู่หนทางในการสิ้นสุดสงครามยูเครน

Yuan ระบุว่าถึงแม้ในแถลงการณ์ร่วมกันของจีน-รัสเซียจะระบุถึงการที่รัสเซียพยายามจะทำให้กลับมามีการเจรจาสันติภาพให้เร็วที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ แต่ปูตินก็บอกว่าการยุติข้อพิพาทจะเกิดขึ้นได้ก็ต่อเมื่อ "ชาติตะวันตกและยูเครนพร้อมสำหรับมัน" เท่านั้น

ขณะเดียวกัน Yuan ก็ตั้งข้อสังเกตว่ามีการใช้คำอย่าง "เสริมสร้างความร่วมมือเชิงยุทธศาสตร์" และมีการเน้นเรื่องความร่วมมือทางเศรษฐกิจมากกว่า ในแบบที่จะทำให้จีนได้ประโยชน์ในช่วงที่รัสเซียกำลังเผชิญกับการคว่ำบาตรและต้องการความช่วยเหลือ ทำให้มีการต้อนรับธุรกิจจีนมาแทนที่ธุรกิจของชาติตะวันตกที่พากันออกจากรัสเซียเพราะการคว่ำบาตร

ทั้งนี้การไปเยือนรัสเซียของสีจิ้นผิงยังนับว่ามีความสำคัญในเชิงสัญลักษณ์ด้วย ในแง่ที่ว่ามันเป็นวาระครบรอบ 10 ปีการเดินทางเยือนรัสเซียเป็นครั้งแรกของสีจิ้นผิงหลังจากที่เขาได้รับตำแหน่งประธานาธิบดีจีนเป็นสมัยแรกในปี 2556 และนับเป็นการเยือนรัสเซียครั้งแรกหลังจากที่เขาได้รับตำแหน่งประธานาธิบดีจีนเป็นสมัยที่ 3

Yuan ตั้งข้อสังเกตอีกว่าคำแถลงของรัสเซียและจีนในครั้งนี้มีท่าทีต่อต้านสหรัฐฯ ในแง่ที่สหรัฐฯ ทำตัวเป็นมหาอำนาจเชิงเดี่ยวอย่างชัดเจน โดยที่ Yuan มองว่าสองประเทศนี้มีความร่วมมือกันมานานแล้ว ทั้งสองประเทศต่างก็มีการแทรกแซงด้านมนุษยธรรม และการร่วมกันต่อต้านการคว่ำบาตรประเทศเผด็จการเบ็ดเสร็จอย่างเกาหลีเหนือ ในอดีตที่ผ่านมารัสเซียก็เป็นผู้จัดหารายใหญ่ในด้านอาวุธและเทคโนโลยีทางการทหารให้กับจีน

ในแง่ที่ทั้งสองประเทศนี้มีมูลค่าการซื้อขายแลกเปลี่ยนเพิ่มสูงขึ้นในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมานั้น Yuan วิเคราะห์ว่ามาจากหลายปัจจัย ส่วนหนึ่งมาจากการที่ชาติตะวันตกคว่ำบาตรรัสเซียตั้งแต่กรณีที่รัสเซียบุกยึดไครเมียเมื่อปี 2557 และเพิ่มการคว่ำบาตรหนักขึ้นเมื่อปีที่แล้วจากที่รัสเซียรุกรานยูเครน ทำให้รัสเซียหันไปซบจีน อีกทั้งยังมีปัจจัยเรื่องที่สองประเทศนี้แลกเปลี่ยนสินค้า-ทรัพยากรกันอยู่แล้ว จากที่จีนนำเข้าเชื้อเพลิงและก๊าซธรรมชาติจากรัสเซีย ในขณะที่รัสเซียนำเข้าสินค้าอุปโภคบริโภคจำนวนมากจากจีน

อย่างไรก็ตาม Yuan ประเมินว่าความสัมพันธ์เช่นนี้ทำให้จีนอยู่ในภาวะ "หนีเสือปะจระเข้" ในขณะที่จีนแสดงออกแบบเดียวกับรัสเซียในเชิงไม่ชอบใจที่สหรัฐฯ มีอำนาจนำในฐานะมหาอำนาจของโลก แต่จีนไม่ค่อยอยากที่จะถึงขั้นทำให้ระบบโลกชะงักงัน จีนหลอมรวมตัวเองเป็นส่วนหนึ่งของการค้าโลกและโครงสร้างการเงินโลกมากกว่า ถ้าหากจีนแสดงออกสนับสนุนทางเศรษฐกิจหรือทางการทหารแก่รัสเซียอย่างโจ่งแจ้ง จีนก็เสี่ยงที่จะถูกคว่ำบาตรได้

ในขณะเดียวกันจีนก็ไม่กล้าที่จะประณามรัสเซียอย่างเปิดเผยในเรื่องที่รัสเซียรุกรานยูเครน และไม่อยากตัดสัมพันธ์กับรัสเซียในช่วงที่พวกเขามีความเป็นปฏิปักษ์เชิงยุทธศาสตร์กับสหรัฐฯ มากขึ้น จากการที่ เมื่อไม่นานนี้สหรัฐฯ เพิ่งจะขยายการคว่ำบาตรการส่งออกเทคโนโลยีไปยังจีน และมีการสร้างความร่วมมือด้านความมั่นคงกับออสเตรเลีย, อินเดีย และญี่ปุ่น ทำให้จีนมีความต้องการผูกมิตรกับรัสเซียเอาไว้เพราะไม่อยากเผชิญกับกลุ่มพันธมิตรชาติตะวันตกเพียงลำพัง

ถึงแม้ว่าสีจิ้นผิงอาจจะมีการหารือกับประธานาธิบดี โวโลดิเมียร์ เซเลนสกี ของยูเครนหลังจากนี้ ซึ่งอาจจะเป็นโอกาสทำให้จีนสามารถแสดงบทเป็นตัวกลางเจรจาสันติภาพได้ แบบที่จีนทำกับกรณีความขัดแย้งระหว่างอิหร่านกับซาอุดีอาระเบียเมื่อไม่นานนี้ แต่ Yuan ก็มองว่ากรณีของยูเครนมีความแตกต่างจากกรณีอิหร่าน-ซาอุฯ อย่างมากและมีความยากที่จะหาทางออกอย่างรวดเร็วได้ ทำให้ไม่มีอะไรรับรองว่าจีนจะสามารถแสดงให้เห็นว่าพวกเขาเป็นตัวกลางเจรจาสันติภาพที่น่าเชื่อถือได้ในครั้งนี้

เรียบเรียงจาก

China's Xi leaves Moscow with anti-Western sign-off, Euro News, 22-03-2023

https://www.euronews.com/2023/03/21/putin-accuses-ukraine-of-not-wanting-chinese-peace-plan

Xi’s Moscow trip shows peace in Ukraine isn’t China’s main concern, The Conversation, 22-03-2023

https://theconversation.com/xis-moscow-trip-shows-peace-in-ukraine-isnt-chinas-main-concern-202149