ศาลอาญาระหว่างประเทศตัดสิน ผบ.กบฏคองโก อาชญากรสงครามใช้ ‘ข่มขืน’ เป็นเครื่องมือ
25 มี.ค. 2559 เมื่อช่วงต้นสัปดาห์ที่ผ่านมา ศาลอาญาระหว่างประเทศ (ICC) ตัดสินให้ ฌอง-ปิแอร์ เบมบา อดีตรองประธานาธิบดีของสาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโกมีความผิดฐานก่ออาชญากรรมสงครามและอาชญากรรมต่อมนุษยชาติจากการใช้ความรุนแรงทางเพศเป็นเครื่องมือในสงคราม
เบมบา ผู้นำทหารอายุ 53 ปี เคยสั่งการให้ทหารก่อการสังหารหมู่ ข่มขืน และปล้นสะดม ในสงครามภายในสาธารณรัฐแอฟริกากลาง โดยในการพิจารณาคดีในครั้งนี้มีการอนุญาตให้เหยื่อที่ถูกกระทำมากกว่า 5,000 คนเข้ารับฟังการพิจารณาคดีด้วย ถือเป็นการอนุญาตให้มีผู้เข้ารับฟังสูงสุดในประวัติศาสตร์การพิจารณาคดีศาลอาญาระหว่างประเทศ นอกจากนี้ยังถือเป็นครั้งแรกด้วยที่ ICC มีการตัดสินให้จำเลยมีความผิดฐานข่มขืนหรือต้องรับผิดชอบต่อการกระทำของกองทัพตนเอง ซึ่งถือเป็นหลักการทางกฎหมายจากศาลยุติธรรมของสหประชาชาติที่ระบุให้ผู้บังคับบัญชาต้องรับผิดชอบต่ออาชญากรรมของผู้ใต้บังคับบัญชาที่เขามีส่วนรู้เห็นด้วย
ฝ่ายโจทก์ให้การต่อศาลว่า เบมบาซึ่งในขณะนั้นเป็นผู้นำกองกำลังขบวนการปลดปล่อยคองโก (Congolese Liberation Movement หรือ MLC) รู้เรื่องที่กองกำลังของเขาก่ออาชญากรรมแต่ก็ไม่มีการใช้มาตรการใดๆ เพื่อป้องกันหรือควบคุมผู้ใต้บังคับบัญชาของเขาเลย
เบมบาถูกตัดสินจากข้อหาดังกล่าวจากกรณีที่เขานำกองกำลังเข้าโจมตีสาธารณรัฐแอฟริกากลางเพื่อคุ้มครองประธานาธิบดี อังก์ เฟลิกซ์ พาตาเซห์ ช่วงปี 2545-2546 ที่กลัวว่าจะถูกโค่นล้ม โดยที่หัวหน้าผู้พิพากษาชาวบราซิล ซิลเวีย สไตน์เนอร์ กล่าวว่า ทหารกองกำลัง MLC เปิดฉากยิงใส่พลเรือนโดยไม่สนใจว่าจะเป็นเพศไหนหรืออยู่ในวัยใด รวมถึงมีการเจาะจงเป้าหมายโจมตีพลเรือนเป็นหลักโดยไม่ใช่อุบัติเหตุ มีการจงใจใช้อวัยวะเพศของพวกเขาเองสอดใส่กระทำชำเราทวารหนัก ช่องคลอด หรือทวารส่วนอื่นๆ ของเหยื่อโดยใช้ปืนจี้และบางครั้งก็กระทำต่อหน้าสมาชิกครอบครัวของเหยื่อ
เบมบาถูกจับกุมตัวเมื่อปี 2551 ในเบลเยียมและถูกส่งต่อไปยังเรือนจำของ ICC ในกรุงเฮก ประเทศเนเธอร์แลนด์ มีการดำเนินคดีเขาเป็นครั้งแรกในเดือน พ.ย. 2553 มีการรับฟังคำให้การของพยาน 77 คน ในคดีนี้ทนายฝ่ายจำเลยยืนยันว่าเบมบาไม่สามารถควบคุมกองกำลัง 1,500 นายของเขาได้ และไม่มีหลักฐานเป็นลายลักษณ์อักษรว่าเขาสั่งการกองกำลังของตัวเอง
การตัดสินในครั้งนี้ยังได้รับการชื่นชมจากองค์กรสิทธิมนุษยชนหลายองค์กร โดยองค์กรแอมเนสตี้อินเตอร์เนชันแนลเปิดเผยว่าการตัดสินให้เบมบามีความผิดถือเป็นช่วงเวลาประวัติศาสตร์ในการต่อสู้เรียกร้องความยุติธรรมให้กับเหยื่อของความรุนแรงทางเพศในสาธารณรัฐแอฟริกากลางและในที่อื่นๆ มันถือเป็นการส่งสารว่าการใช้ความรุนแรงทางเพศเป็นเครื่องมือในสงครามจะต้องถูกลงโทษ และผู้บัญชาการทหารหรือนักการเมืองผู้สั่งการต้องออกมาป้องกันไม่ให้ผู้ใต้บังคับบัญชาของตนกระทำการโหดร้ายไม่เช่นนั้นก็จะถูกลงโทษด้วย
แอลเจลินา โจลี พิตต์ ดาราและผู้ร่วมก่อตั้งองค์กรริเริ่มป้องกันความรุนแรงทางเพศ กล่าวผ่านแถลงการณ์ว่าเธอรู้สึกชื่นชมผู้รอดจากการข่มขืนและพยานที่มีความกล้าหาญซึ่งมาให้การในคดีนี้และมีส่วนทำให้เกิดการตัดสินคดีที่มีความสำคัญ
ทางด้านการีน บุนโนว ผู้อำนวยการสหพันธ์เพื่อสิทธิมนุษยชนสากล (FIDH) ในกรุงปารีสผู้ให้ความช่วยเหลือเหยื่อในคดีนี้กล่าวว่าเธอยินดีกับคำตัดสิน โดยบอกว่านี่ถือเป็นครั้งแรกที่ ICC ตัดสินคนในระดับผู้บังคับบัญชาให้ต้องรับผิดชอบต่อสิ่งที่เกิดขึ้นด้วย บุนโนวกล่าวอีกว่าหลังจากนี้ศาลจะพิจารณาในเรื่องของการฟื้นฟูและเยียวยาทั้งทางการแพทย์และทางจิตวิทยาให้แก่ผู้ถูกกระทำรวมถึงมีการชดเชยความเสียหาย แต่บุนโนวก็วิจารณ์ว่าคำตัดสินนี้มาช้าไปสองปี
เดการ์ต มปอนจ์ เลขาธิการองค์กรสิทธิคองโก ACADHOSHA กล่าวว่าการตัดสินในครั้งนี้ทำให้ ICC มีความน่าเชื่อถือมากขึ้นจากที่ ICC เคยถูกวิจารณ์มีความลำเอียงและมีความเป็นการเมืองมาก่อน
เรียบเรียงจาก
Congo politician guilty in first ICC trial to focus on rape as a war crime, The Guardian, 21-03-2016