หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ คำ ผกา และชานันท์ ยอดหงษ์ แนะนำบทความของปรามิน เครือทอง เรื่อง “อ่าน ลักษณวงศ์ : สงสัย ฮาวทู “เล่นเพื่อน”?” ที่นำเสนอในวารสารอ่าน มกราคม-มีนาคม 2556 ที่เขียนถึงวรรณกรรมในช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์หลายเรื่องที่แสดงให้เห็นภาพชีวิตของหญิงรักหญิงในสมัยนั้น รวมทั้งการ ‘เล่นเพื่อน’ ของบรรดาหญิงฝ่ายใน

นอกจากงานวรรณกรรมของสุนทรภู่เรื่อง ‘ลักษณวงศ์’ รวมไปถึง ‘พระอภัยมณี’ ที่เขียนถึงหญิงรักหญิงแล้ว พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4ก็เคยมีพระราชหัตถเลขาเพื่อสอนพระธิดาพระองค์หนึ่งว่า "อย่าเล่นเพื่อนกับใครเลย มีผัวมีเถิด แต่อย่าให้ปอกลอกเอาทรัพย์ของเจ้าไปได้นัก"

ขณะที่วังหน้า คือพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวก็เคยเขียนเพลงยาวกล่าวถึงการ ‘เล่นเพื่อน’ ของหญิงฝ่ายในเช่นกันโดยกล่าวถึงเป็นเชิงตำหนิว่า “ทำให้เฟือนราชกิจผิดทุกสิ่ง” แต่ที่บรรยายเป็นฉาก ก็คือเพลงยาวของ “คุณสุวรรณ” กวีหญิงในสมัยต้นรัตนโกสินทร์ที่เล่าเรื่องเล่นเพื่อนของหม่อมขำกับหม่อมสุด

ทั้งนี้มุมมองจากวรรณกรรมช่วงต้นรัตนโกสินทร์ต่อ “หญิงรักหญิง” มีทั้งเชิงห้ามปราม ล้อเลียน และลงโทษ ขณะที่กฎหมายลักษณะอาญา ร.ศ. 127 ที่ประกาศใช้เมื่อ พ.ศ. 2451 ในมาตรา 242 เคยกำหนดความผิดของการรักร่วมเพศเอาไว้ กระทั่ง เมื่อมีการปรับปรุงและประกาศใช้ประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ. 2499 จึงมีการยกเลิกฐานความผิดนี้

ติดตามรายการหมายเหตุประเพทไทยย้อนหลังที่

https://www.facebook.com/maihetpraphetthai [1] หรือ

https://www.youtube.com/playlist?list=PLyjd9jzMpO2Xby4FyxWMwY8auIFY01eVQ [2]