รายงานในนิกเคอิเอเชียนรีวิว ชี้ว่าโครงการพัฒนาในเวียดนามที่มีจีนร่วมทุน ไม่ว่าจะเป็นทางรถไฟ ระบบท่อประปา หรือสนามบิน มักจะดูเหมือนเป็นโครงการราคาถูก แต่จริงๆ แล้วมีราคาที่ต้องจ่ายสูงกว่านั้นหลังพบความไร้ประสิทธิภาพต่างๆ รวมถึงความล่าช้า ไม่ตรงตามสัญญา ทำให้นักเศรษฐศาสตร์เตือนไว้ว่าควรนำมาเป็นบทเรียน

โครงการก่อสร้างรถไฟสาย Cat Linh-Ha Dong ที่กรุงฮานอยเมืองหลวงของเวียดนาม โดยมีระยะทาง 13 กม. รถไฟใช้ความเร็วสูงสุด 80 ม. ต่อชั่วโมงก่อสร้างโดยบริษัทสำนักวิศวกรรถไฟจีนที่ 6 ภาพนี้ถ่ายเดือนเมษายน 2560 (ที่มา: Xinhua [1])

21 ก.ย. 2560 สื่อนิกเคอิเอเชียนรีวิวรายงานถึงเรื่องนี้โดยยกตัวอย่าง การยกเลิกทดสอบเส้นทางโครงการทางรถไฟในฮานอย ประเทศเวียดนาม จากที่ก่อนหน้านี้มีกำหนดการจะทดสอบในเดือน ก.ย. นี้ โดยที่ไม่มีข้อเสนอทางเลือกอื่นจากผู้สร้างทางรถไฟจากจีน

เมื่อวันจันทร์ที่ผ่านมา (18 ก.ย.) ทางการเวียดนามให้สัมภาษณ์ต่อผู้สื่อข่าวว่าพวกเขาไม่สามารถดำเนินโครงการต่อได้จนกว่าทางการจีนจะเบิกจ่ายงบประมาณ 250 ล้านดอลลาร์ในโครงการความช่วยเหลืออย่างเป็นทางการเพื่อการพัฒนา (ODA) ตามที่จีนเคยให้สัญญาไว้ในปีที่แล้ว

โครงการสร้างทางรถไฟในเมืองของเวียดนามเป็นแผนการที่วางไว้ว่าจะสร้างตั้งแต่ปี 2551-2556 ด้วยราคา 552 ล้านเหรียญสหรัฐ โดยได้รับเงินกู้ยืมจากจีน 419 ล้านเหรียญสหรัฐ แต่ก็ไม่มีการดำเนินการจริงจังจนถึงปี 2554 ราคาของโครงการนี้ก็เพิ่มสูงขึ้นเป็น 868 ล้านเหรียญสหรัฐในปี 2559 โดยที่ผู้ให้กู้ยืมจากจีนให้เงินเพิ่ม 250 ล้านเหรียญสหรัฐ แต่ก็มีการเบิกจ่ายล่าช้าเพราะกระบวนการที่ซับซ้อนของธนาคารเพื่อการส่งออกและนำเข้าแห่งประเทศจีน (ไชนาเอ็กซิมแบงก์) ก็ทำให้การเบิกจ่ายล่าช้า

ไม่เพียงดำเนินการล่าช้าออกไปจากกำหนดเดิมเท่านั้น โครงการนี้ยังสร้างปัญหาความไร้ประสิทธิภาพอย่างอุบัติเหตุ สร้างความเสียหายต่อผู้สัญจรไปมาทั้งบาดเจ็บและมีกรณีที่เสียชีวิต นิกเคอิเอเชียนรีวิวระบุว่าการใช้วัสดุมาตรฐานต่ำ การติดตั้งแบบผิดๆ และคนงานที่ไม่ได้รับการฝึกฝีมือ ทำให้เกิดความกังวลเรื่องความปลอดภัย และสร้างความไม่พอใจให้กับประชาชน โดยที่ทางการเวียดนามพยายามสื่อเรื่องนี้กับสถานทูตจีนเพื่อขอให้มีการปรับปรุง

โครงการรถไฟในฮานอยกลายเป็นสิ่งที่นักวิจารณ์ใช้เป็นตัวอย่างสำคัญเวลาพูดถึงปัญหาโครงการที่มีจีนหนุนหลัง โครงการของจีนมักจะมีการประกวดราคาต่ำ ราคาตกลงในการลงทุนดูเหมือนจะถูก แต่นักวิเคราะห์เศรษฐกิจเวียดนามฟามจีลัน บอกว่ามันจะกลายเป็นสิ่งที่มีราคาแพงมากในระยะยาว ราคาจะสูงขึ้นเรื่อยๆ จากผลลัพธ์คุณภาพต่ำ

ความผิดพลาด งานที่ไร้คุณภาพ เครื่องจักรที่ล้าสมัยไปแล้ว และอุบัติเหตุเกิดขึ้นอยู่บ่อยๆ ทำให้ผู้คนสูญเสียความเชื่อมั่นในโครงการที่จีนเกื้อหนุน ทำให้ในเวียดนามมีหลายกรณีที่ดำเนินการประมูลโครงการใหม่หลายกรณี เช่น กรณีของโครงการท่อประปาในฮานอยมีการยกเลิกสัญญากับบริษัทของจีนในปีที่แล้วหลังจากเกิดเหตุท่อประปาแตก 17 แห่ง และโครงการที่ดำเนินการโดยบริษัทจีนที่ทำสำเร็จเพียงร้อยละ 10 จากสัญญา อีกกรณีหนึ่งคือโครงการทางหลวงที่จังหวัดกว๋างนิญ พื้นที่ทางเหนือที่ติดกับชายแดนจีนก็มีการยกเลิกสินเชื่อของ ODA ของจีน 300 ล้านเหรียญสหรัฐเมื่อพบว่าผู้รับเหมาภายในเวียดนามทำได้ดีกว่า

กระนั้นก็ตามยังมีนักลงทุนภายในประเทศเวียดนามบางส่วนที่ไม่สนใจเสียงไม่พอใจของประชาชนพวกเขากระหายทุนจีนจนนำจีนมาเป็นผู้ร่วมลงทุนต่อไปในหลายโครงการรวมถึงโครงการสนามบินนานาชาติที่โฮจิมินซิตี้ที่แม้จะมีข้อเสนอที่ถูกมากแต่ก็มีการถกเถียงกันในเรื่องนี้อย่างหนัก โดยนักเศรษฐศาสตร์ โงตรีหลง บอกว่าเวียดนามควรจะต้องเรียนรู้โดยปราศจากอคติจากกรณีที่ให้จีนร่วมลงทุนก่อนหน้านี้

ไม่เพียงแค่ความเสี่ยงที่เกิดจากความไร้ประสิทธิภาพเท่านั้น เรื่องนี้ยังมีโอกาสกระทบความมั่นคงด้วย จากที่กระทรวงกลาโหมเวียดนามแสดงความกังวลกรณีที่สนามบินสองแห่งรวมถึงเว็บไซต์เวียดนามแอร์ไลน์ถูกแฮ็กโดยเชื่อว่ามาจากแฮ็กเกอร์ในจีน นอกจากนี้ยุทธวิธีแบบบีบบังคับในประเด็นข้อพิพาททะเลจีนใต้ก็ดำเนินไปได้ไม่ดีนัก

เรียบเรียงจาก

China's projects in Vietnam earn reputation for poor quality, delays, Nikkei Asian Review [2], 20-09-2017