Published on ประชาไท Prachatai.com (https://prachatai.com)

Home > ข้อตกลงการค้าข้ามชาติที่ไทยเจรจา ทำชาวนาสูญเสียการควบคุมเมล็ดพันธุ์ > ข้อตกลงการค้าข้ามชาติที่ไทยเจรจา ทำชาวนาสูญเสียการควบคุมเมล็ดพันธุ์

ข้อตกลงการค้าข้ามชาติที่ไทยเจรจา ทำชาวนาสูญเสียการควบคุมเมล็ดพันธุ์

Submitted by user8 on Wed, 2018-06-06 15:18

กัลยา จุฬารัฐกร เครือข่ายสตรีชนเผ่าแห่งประเทศไทย

สำหรับผู้หญิง, ชาวนาและชนเผ่าพื้นเมืองในประเทศกำลังพัฒนา เมล็ดพันธุ์มีความหมายเท่ากับอาหาร และอาหารนั้นหมายความถึงชีวิต แต่การเสนอแก้ไข "พ.ร.บ.คุ้มครองพันธุ์พืช" ระลอกล่าสุด ทำให้พวกเขาเกรงว่าจะเป็นการแย่งชิงเมล็ดพันธุ์ไปจากมือของชุมชนผู้เก็บรักษาและพัฒนาองค์ความรู้ท้องถิ่นเรื่องความหลากหลายของพันธุ์พืช เพื่อนำเมล็ดพันธุ์เหล่านั้นไปไว้ในมือของบรรษัทใหญ่

ที่มาของภาพประกอบ: ดัดแปลงจาก APWLD/Neil Palmer-CIAT Wikipedia [1] และ Inhabitat [2]

ทั่วทั้งโลก ผู้หญิงได้เพาะเมล็ดพันธุ์พืชกว่า 7,000 สายพันธุ์เพื่อรสชาติ คุณค่าทางอาหาร ความทนทานต่อศัตรูพืช ความแห้งแล้ง น้ำท่วม และการทนทานต่อความเค็ม ในประเทศไทย สำนักวิจัยและพัฒนาข้าวได้เก็บข้อมูลไว้ตั้งแต่ปี 2480 เป็นต้นมาว่าประเทศไทยมีสายพันธุ์ข้าวแตกต่างกันถึง 5,900 ชนิด แต่ 80% ของข้าวที่มีการปลูกกันทั่วไปนั้นมีเพียง 5 สายพันธุ์ เนื่องจากการผูกขาดเมล็ดพันธุ์ข้าวทำให้ความหลากหลายของเมล็ดพันธุ์ลดลง

ผู้หญิงมีบทบาทสำคัญในการรับประกับความมั่นคงทางอาหาร ทั้งการรักษาความหลากหลายของเมล็ดพันธุ์พืช และการเลี้ยงปากท้องของทั้งครอบครัวและชุมชน ผู้หญิงคิดเป็น 43% ของแรงงานภาคเกษตรกรรมในประเทศกำลังพัฒนา และถือเป็นแรงงานหลักในหลายประเทศ

000

“การแลกเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ถือเป็นเรื่องปกติในกลุ่มชนเผ่าพื้นเมือง พวกเราแลกเปลี่ยนและแบ่งปันเมล็ดพันธุ์เพื่อความมั่นคงทางอาหารและการรักษาเมล็ดพันธุ์ การแลกเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ยังถือเป็นการทดสอบเมล็ดพันธ์ไปในตัว เช่นก่อนที่เราจะตัดสินใจปลูกข้าว เราจะแลกเปลี่ยนพันธุ์ข้าวกับคนอื่นและพยายามหาว่าพันธุ์ข้าวชนิดไหนที่จะเหมาะกับสภาพอากาศ และพันธุ์ข้าวชนิดไหนจะมีรสชาติแบบที่เราชอบ” แน่งน้อย แซ่เซ่ง ประธานเครือข่ายสตรีชนเผ่าแห่งประเทศไทยกล่าว

หากการเสนอแก้ไขพระราชบัญญัติคุ้มครองพันธุ์พืชฉบับใหม่ ผ่านความเห็นชอบจากสภานิติบัญญัติแห่งชาติจะมีผลให้เกษตรกรในประเทศไทยต้องอยู่ภายใต้การกำกับของอนุสัญญาสำนักงานสหภาพเพื่อคุ้มครองพันธุ์พืชฉบับปี 1991 สำหรับชาวนาผู้หญิง นี่หมายความว่าการเก็บและแบ่งปันเมล็ดพันธุ์จะมีโทษทางอาญา และชาวนาอาจจะต้องเสียค่าปรับถึง 400,000 บาทหรือจำคุกถึงสองปี และเมล็ดพันธุ์ที่ชาวนาเก็บรักษาไว้อาจจะโดนทำลายหากการเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์พืชนั้นเป็นการละเมิดสิทธิบัตรของบรรษัท

เสียงจากชุมชนพื้นเมือง: เมล็ดพันธุ์คือชีวิตของพวกเรา

หน่อแอริ ทุ่งเมืองทอง รองประธานเครือข่ายสตรีชนเผ่าพื้นเมืองแห่งประเทศไทย (ที่มา: APWLD)

“เมล็ดพันธุ์คือความมั่นคงทางอาหาร, คืออัตลักษณ์ คือชีวิตของพวกเรา พวกเราชนเผ่าพื้นเมืองมีเมล็ดพันธุุ์และวิธีการเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ของเราเองเพื่อการเพาะปลูกในฤดูกาลหน้า” หน่อแอริ ทุ่งเมืองทอง รองประธานเครือข่ายสตรีชนเผ่าพื้นเมืองแห่งประเทศไทยกล่าว

“พวกเราจะต้องมีส่วนร่วมในการให้ความคิดเห็นหากกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับเมล็ดพันธุ์พืชจะถูกร่างขึ้นมาและบังคับใช้ในประเทศไทย”

แม้ว่าประเทศอินโดนีเซียจะไม่ได้เป็นภาคีในอนุสัญญาสำนักงานสหภาพเพื่อคุ้มครองพันธุ์พืชใหม่ แต่รัฐบาลอินโดนีเซียก็กำลังออกกฎหมายใหม่ที่สอดคล้องกับเนื้อหาของอนุสัญญาดังกล่าว ชาวนาในประเทศอินโดนีเซียต้องเผชิญกับโทษจำคุกสูงสุด 10 เดือนและโทษปรับหนึ่งล้านรูเปียสำหรับการแลกเปลี่ยนและเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ การคัดค้านของนักกิจกรรมและชาวนานำไปสู่คำตัดสินของศาลรัฐธรรมนูญว่ากฎหมายฉบับนี้ขัดรัฐธรรมนูญและมีผลเป็นโมฆะ

ส่วนในอินเดียนั้น ตั้งแต่ปี 2556 เป็นต้นมา มีรายงานการฆ่าตัวตายอย่างน้อย 12,000 รายในภาคอุตสาหกรรมเกษตรทุกปี เพราะเมื่อเมล็ดพันธุ์ที่ของชาวนาถูกแทนที่ด้วยเมล็ดพันธุ์ของบรรษัท ชาวนาจะถูกบังคับให้ซื้อเมล็ดพันธุ์พร้อมกับยาฆ่าแมลงและปุ๋ยจากบรรษัท เนื่องจากเมล็ดพันธุ์จะถูกออกแบบมาให้ทนกับสารเคมีจากยาฆ่าแมลงและปุ๋ยจากบรรษัทที่ซื้อเท่านั้น ทำให้ชาวนาตกอยู่ในวงเวียนของการซื้อแบบผูกขาดและอยู่ในวงจรหนี้สิน และเมื่อราคาผลผลิตตกต่ำลงเนื่องจากนโยบายการค้าเสรี ชาวนาจะยิ่งตกอยู่ในกับดักหนี้จนชาวนาตัดสินใจฆ่าตัวตาย การฆ่าตัวตายของชาวนาในแต่ละครั้งได้ทิ้งผู้หญิงและเด็กในครอบครัวไว้ข้างหลัง และคนเหล่านี้ก็ต้องดิ้นรนในการมีชีวิตอยู่ต่อไป

เมื่อประชาชนถูกยึดกุมอาหารผ่านการยึดเมล็ดพันธุ์ [3], 18 ตุลาคม 2560

(เอกสารประกอบ) RCEP ความตกลงพันธมิตรทางการค้าระดับภูมิภาค ปล้มสะดมจากชุมชนเพื่อผลกำไร [4]

 

ความพยายามแก้ไขกฎหมายคุ้มครองพืชพันธุ์
ภายใต้กรอบเจรจาการค้าข้ามชาติ

นี่ไม่ใช่ครั้งแรกที่มีความพยายามในการออกกฎหมายให้ไทยตกอยู่ภายใต้เงื่อนไขของอนุสัญญาสำนักงานสหภาพเพื่อคุ้มครองพืชพันธุ์ใหม่ แต่ความพยายามครั้งก่อนหน้านั้นถูกคัดค้านอย่างรุนแรงจากกลุ่มชาวนาในประเทศไทย อย่างไรก็ตาม การเสนอแก้ไขกฎหมายครั้งล่าสุดนี้เกิดขึ้นภายใต้บริบทของการเจรจาความตกลงหุ้นส่วนทางเศรษฐกิจระดับภูมิภาค (Regional Comprehensive Economic Partnership หรือ RCEP) ซึ่งเป็นข้อตกลงการค้าเสรีระหว่างสิบชาติในอาเซียนและคู่ค้าอีกหกประเทศ ได้แก่ ออสเตรเลีย จีน อินเดีย ญี่ปุ่น เกาหลีใต้ และนิวซีแลนด์ โดยการเจรจาทั้งหมดผ่านมาแล้ว 2 รอบ รอบล่าสุดในเดือนพฤษภาคมเกิดขึ้นที่สิงคโปร์ และการเจรจาที่ประเทศไทย รอบที่ 24 จะเกิดขึ้นในเดือนกรกฎาคมที่จะถึงนี้

การรวมตัวกันของคู่ค้า 16 ประเทศนี้จะคิดเป็นสัดส่วนจำนวนประชากรเกือบครึ่งโลก การเซ็นสัญญาความตกลงหุ้นส่วนทางเศรษฐกิจระดับภูมิภาคนี้คาดว่าจะเกิดขึ้นในเดือนพฤศจิกายนปี 2561 หลังจากมีการเจรจากันมาอย่างยาวนานตั้งแต่ปี 2556 ตัวข้อตกลงฯ นี้จะมุ่งไปยังการค้าขายสินค้า, บริการ, การลงทุน, การร่วมมือทางเศรษฐกิจ, ทรัพย์สินทางปัญญา, การแข่งขัน, การตกลงข้อพิพาท, อี-คอมเมิร์ซ, และธุรกิจขนาดกลางและขนาดย่อย

หากมีการหาข้อสรุปร่วมกันได้ ทุกชาติจะมีภาระผูกพันตามกฎหมายที่จะต้องแก้ไขกฎหมายและนโยบายภายในของตนเองให้สอดคล้องกับข้อตกลงต่างๆ ซึ่งชาติภาคีพยายามเร่งรัดหาข้อสรุปให้ได้ภายในปีนี้ ประเทศไทยจะกลายเป็นส่วนหนึ่งของข้อตกลงนี้เช่นเดียวกับการอยู่ภายใต้อนุสัญญาของสำนักงานสหภาพเพื่อคุ้มครองพันธุ์พืชใหม่ ผลลัพธ์คือการยึดครองเมล็ดพันธุ์ของบรรษัทและการควบคุมภาคเกษตรกรรมจะเกิดขึ้นอีกครั้ง การประชุมที่กำลังจะเกิดขึ้นในเดือนกรกฎาคมที่จะถึงนี้ในประเทศไทยจึงมีความสำคัญเป็นอย่างมากต่ออนาคตของชาวนาทั้งภูมิภาค

แนวคิดเรื่องทรัพย์สินทางปัญญายังคงเป็นสิ่งแปลกปลอมในหลายประเทศกำลังพัฒนารวมถึงประเทศไทย ซึ่งชุมชนและชาวนายังคงพึ่งพาองค์ความรู้ดั้งเดิมในการเก็บรักษาและแลกเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์อย่างเสรีมาเป็นเวลาหลายศตวรรษ เมล็ดพันธุ์ของชุมชนและชาวนาโดยทั่วไปจะมีราคาถูกกว่าเมล็ดพันธุ์ที่ผ่านการรับรองของบรรษัท ในขณะที่การเพาะเมล็ดพันธุ์ของบรรษัทมักจะมุ่งไปที่การผลิตพืชเศรษฐกิจและพืชอาหารหลัก กระบวนการผลิตเช่นนี้ทำให้เมล็ดพันธุ์ของบรรษัทแทบไม่มีความจำเป็นสำหรับชาวนาหญิงที่มักจะทำการเกษตรที่ใช้ปัจจัยการผลิตแบบลงทุนต่ำและการผลิตเพื่อการยังชีพ

ประเทศไทยเป็นประเทศผู้ส่งออกข้าวหมายเลขหนึ่งในอาเซียนและหมายเลขสี่ในภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก สิ่งนี้เกิดขึ้นได้เนื่องจากพระราชบัญญัติคุ้มครองพันธุ์พืชปี 2542 นั้นมีจุดมุ่งหมายในการสร้างสมดุลระหว่างการปกป้องสิทธิชุมชนและผลประโยชน์ของบรรษัท

ความสมดุลที่ว่านี้ถูกคัดค้านอย่างหนักจากบรรษัทยักษ์ใหญ่ และบรรษัทเหล่านี้คือบรรษัทเดียวกับกลุ่มหกยักษ์ (ได้แก่ บีเอเอสเอฟ, ไบเออร์, ดาว, ดูปองท์, มอนซานโต้, ซินเจนทา) ซึ่งสถิติในปี 2556 บริษัทเหล่านี้ควบคุมส่วนแบ่ง 75% ในตลาดเคมีเกษตร และ 63% ในตลาดเมล็ดพันธ์เชิงพาณิชย์ ทั้งๆ ที่บริษัทเหล่านี้ผลิตอาหารออกมาเพียง 20% ของความต้องการอาหารทั่วโลก การผูกขาดที่ว่าทำให้บรรษัทเหล่านี้สามารถตั้งราคาสินค้าได้ตามต้องการโดยเกษตรกรและผู้บริโภคจำเป็นต้องจ่ายราคาเหล่านั้น ในปัจจุบันกลุ่มหกยักษ์ได้ควบรวมกิจการจนเหลือเพียงสามยักษ์ (ไบเออร์-มอนซานโต, ดาว ดูปองท์, ไชน่าเคม-ซินเจนทา) ซึ่งจะทำให้การขึ้นราคาเมล็ดพันธุ์ ยาฆ่าแมลง และปุ๋ยเป็นเรื่องง่ายยิ่งกว่าเดิม

ในขณะที่อาหาร 80% ในโลกถูกผลิตโดยการเกษตรระดับครอบครัวซึ่งมีผู้หญิงเป็นผู้ทำนาหลัก การเกษตรขนาดเล็กถือเป็นวิถีชีวิตหลักในประเทศกำลังพัฒนาส่วนใหญ่ ตั้งแต่ทศวรรษ 1960 เป็นต้นมา มีการประมาณกันว่าพืชกว่า 2.1 ล้านสายพันธุ์จาก 7,000 ชนิดถูกเพาะปลูกและดูแลโดยระบบที่ชาวนาพัฒนาขึ้นมาในระดับชุมชน

ระบบเกษตรกรรมที่นำโดยชุมชนและชาวนาเป็นรากฐานที่ทำให้ชาวนาในประเทศกำลังพัฒนายังคงเป็นไทแก่ตัว เช่นเดียวกับการมีความมั่นคงทางอาหาร ผู้หญิงและชาวนาได้เลี้ยงปากท้องของครอบครัว ชุมชน และประเทศตั้งแต่ก่อนการมาถึงของธุรกิจเกษตร พวกเธอจะทำแบบนั้นต่อไปตราบเท่าที่จะสามารถควบคุมและเข้าถึงเมล็ดพันธุ์อย่างที่เคยเป็นมาตลอดหลายศตวรรษ

“การแลกเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ไม่ได้เป็นแค่วิถีชีวิตและวัฒนธรรมของเรา มันเป็นการรักษาความหลากหลาย ความมั่นคงทางอาหาร และอธิปไตยทางอาหาร พวกเรากังวลอย่างมากเรื่องการผ่านกฎหมายพันธุ์พืชใหม่ของรัฐบาล” แน่งน้อยกล่าว

“เรากลัวว่านโยบายนี้จะเป็นประโยชน์เฉพาะกับบรรษัทที่ต้องการครอบครองเมล็ดพันธุ์ของชุมชน และไม่เป็นคุณกับชาวบ้าน ซึ่งสำหรับพวกเขาเมล็ดพันธุ์ไม่ใช่เป็นแค่เครื่องแสวงหากำไร เมล็ดพันธุ์คือการแบ่งปันและการดำรงอยู่ของความหลากหลายทางพันธุ์พืชในโลกของเรา”

 

เรื่องที่เกี่ยวข้อง

  • เมื่อประชาชนถูกยึดกุมอาหารผ่านการยึดเมล็ดพันธุ์, 18 ตุลาคม 2560 [3]
  • (เอกสารประกอบ) RCEP ความตกลงพันธมิตรทางการค้าระดับภูมิภาค ปล้มสะดมจากชุมชนเพื่อผลกำไร [4]
ข่าว [5]
เศรษฐกิจ [6]
สังคม [7]
คุณภาพชีวิต [8]
สิ่งแวดล้อม [9]
กลุ่มชาติพันธุ์ [10]
กัลยา จุฬารัฐกร [11]
ความมั่นคงทางอาหาร [12]
ชนเผ่าพื้นเมือง [13]
บรรษัท [14]
พ.ร.บ.คุ้มครองพันธุ์พืช [15]
ร่างพ.ร.บ. คุ้มครองพันธุ์พืชฉบับใหม่ [16]
อาหาร [17]
เกษตร [18]
เกษตรกร [19]
เครือข่ายสตรีชนเผ่าแห่งประเทศไทย [20]
เมล็ดพันธุ์ [21]

Source URL: https://prachatai.com/journal/2018/06/77309

Links
[1] https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Beans_in_hand,_gene_bank.jpg
[2] https://inhabitat.com/researchers-smuggle-ancient-seeds-out-of-syria-to-save-agricultural-heritage/syria-seed-bank-2/
[3] https://prachatai.com/journal/2017/10/73743
[4] http://apwld.org/new-resource-rcep-briefer-in-thai/
[5] https://prachatai.com/category/%E0%B8%82%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%A7
[6] https://prachatai.com/category/%E0%B9%80%E0%B8%A8%E0%B8%A3%E0%B8%A9%E0%B8%90%E0%B8%81%E0%B8%B4%E0%B8%88
[7] https://prachatai.com/category/%E0%B8%AA%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%A1
[8] https://prachatai.com/category/%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0%B8%93%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%9E%E0%B8%8A%E0%B8%B5%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%95
[9] https://prachatai.com/category/%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B9%88%E0%B8%87%E0%B9%81%E0%B8%A7%E0%B8%94%E0%B8%A5%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%A1
[10] https://prachatai.com/category/%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B8%B8%E0%B9%88%E0%B8%A1%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%98%E0%B8%B8%E0%B9%8C
[11] https://prachatai.com/category/%E0%B8%81%E0%B8%B1%E0%B8%A5%E0%B8%A2%E0%B8%B2-%E0%B8%88%E0%B8%B8%E0%B8%AC%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%90%E0%B8%81%E0%B8%A3
[12] https://prachatai.com/category/%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%A1%E0%B8%B1%E0%B9%88%E0%B8%99%E0%B8%84%E0%B8%87%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A3
[13] https://prachatai.com/category/%E0%B8%8A%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%9C%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%9E%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87
[14] https://prachatai.com/category/%E0%B8%9A%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A9%E0%B8%B1%E0%B8%97
[15] https://prachatai.com/category/%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%9A%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0%B9%89%E0%B8%A1%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%98%E0%B8%B8%E0%B9%8C%E0%B8%9E%E0%B8%B7%E0%B8%8A
[16] https://prachatai.com/category/%E0%B8%A3%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%9A-%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0%B9%89%E0%B8%A1%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%98%E0%B8%B8%E0%B9%8C%E0%B8%9E%E0%B8%B7%E0%B8%8A%E0%B8%89%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%9A%E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B9%88
[17] https://prachatai.com/category/%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A3
[18] https://prachatai.com/category/%E0%B9%80%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%95%E0%B8%A3
[19] https://prachatai.com/category/%E0%B9%80%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%81%E0%B8%A3
[20] https://prachatai.com/category/%E0%B9%80%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%82%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%8A%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%9C%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B9%81%E0%B8%AB%E0%B9%88%E0%B8%87%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2
[21] https://prachatai.com/category/%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%A5%E0%B9%87%E0%B8%94%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%98%E0%B8%B8%E0%B9%8C