หอสมุดกลางจุฬาฯ และสถานทูตเช็ก เตรียมจัดเปิดตัวหนังสือ 'จดหมายเปิดผนึกถึง ดร.ฮุสาก' คุยเรื่อง 'วาตซลัฟ ฮาเวล' รัฐบุรุษเชโกสโลวัก ผู้เคยเป็นนักกิจกรรมทางการเมืองที่ต่อสู้กับระบอบคอมมิวนิสต์จนถูกจองจำและตราหน้าว่าเป็นภัยต่อความมั่งคง สู่การปฏิวัติกำมะหยี่ และการขึ้นเป็นประธานาธิบดีแห่งสหพันธ์สาธารณรัฐเชโกสโลวัก

สำนักงานวิทยทรัพยากร (หอสมุดกลาง) จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ร่วมกับสถานเอกอัครราชทูตสาธารณรัฐเช็คประจำประเทศไทย จะจัดงานเสวนาหัวข้อ “อยู่ในความจริงท่ามกลางความลวง : ชีวิตและแนวคิดของวาตซลัฟ ฮาเวล” ในวันจันทร์ที่ 25 พ.ย.นี้ โดยงานเสวนาเป็นส่วนหนึ่งของพิธีเปิดตัวหนังสือแปลเรื่อง “จดหมายเปิดผนึกถึง ดร. ฮุสาก จากวาตซลัฟ ฮาเวล” และพิธีเปิดนิทรรศการเฉลิมฉลองโอกาสครบรอบ 25 ปีที่วาตซลัฟ ฮาเวล มาเยือนจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

ภาพจากเพจ Vaclav Havel Library

สำหรับ 'วาตซลัฟ ฮาเวล' เขาเป็นกวี นักเขียนบทละคร แฟนวงดนตรีไซเคเดลิกร็อก นักกิจกรรมทางการเมืองผู้ต่อสู้กับระบอบคอมมิวนิสต์จนถูกจองจำและตราหน้าว่าเป็นภัยต่อความมั่งคง อดีตประธานาธิบดีแห่งสหพันธ์สาธารณรัฐเชโกสโลวัก (ดำรงตำแหน่งระหว่างพ.ศ. 2532 – 2535) และอดีตประธานาธิบดีแห่งสาธารณรัฐเช็ก (ดำรงตำแหน่งระหว่างพ.ศ. 2536 – 2546)

ในฐานะผู้นำประเทศคนหนึ่ง เส้นทางชีวิตของฮาเวลอาจเรียกได้ว่าแหวกแนวไปจากรัฐบุรุษส่วนมาก เขาเกิดเมื่อวันที่ 5 ต.ค. 2479 ณ กรุงปราก ในประเทศที่ขณะนั้นมีชื่อว่าสาธารณรัฐเชโกสโลวัก เขาเกิดในครอบครัวนักธุรกิจที่ถูกระบอบนาซีล่าแม่มดในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 และถูกรัฐบาลคอมมิวนิสต์ที่ขึ้นสู่อำนาจหลังพ.ศ. 2491 ยึดทรัพย์สมบัติทั้งหมดไปเป็นของส่วนรวม ในฐานะลูกชายของครอบครัวชนชั้นกลาง ฮาเวลถูกกีดกันไม่ให้เรียนหนังสือ แต่เขาก็พยายามจนเรียนจบชั้นมัธยมปลายและได้เข้าศึกษาต่อในระดับมหาวิทยาลัย โดยเข้าเรียนที่คณะเศรษฐศาสตร์ ที่มหาวิทยาลัย Czech Technical University in Prague ถึงแม้ว่าเขาจะลาออกมาหลังจากเรียนไปได้เพียงสองปี

ฮาเวลได้งานเป็นผู้ควบคุมเวทีละครในวัยเพียงยี่สิบต้น ๆ เขาเริ่มเขียนบทละครเวทีและในพ.ศ. 2511 เขากลายเป็นนักเขียนดาวรุ่งผู้ได้รับตำแหน่งผู้เขียนบทละครหลักแห่งคณะละคร “ณ ซี่กรงราวบันได” (Divadlo Nazábradlí) ฮาเวลเป็นส่วนหนึ่งของขบวนการ “ฤดูใบไม้ผลิแห่งปราก” (Prague Spring) ขบวนการเคลื่อนไหวทางศิลปะ สังคม การเมือง และวัฒนธรรมที่มุ่งจะปฏิรูประบอบคอมมิวนิสต์ให้เป็นเสรีนิยมและเปิดกว้างทางความคิดกว่าเดิม ซึ่งเริ่มขึ้นเมื่ออเล็กซานเดอร์ ดุบเช็ค ได้รับเลือกให้เป็นเลขาธิการพรรคคอมมิวนิสต์แห่งเชโกสโลวาเกียในเดือนมกราคม 2511

อย่างไรก็ตาม ฤดูใบไม้ผลิแห่งปรากเบ่งบานอยู่ได้เพียงช่วงสั้น ๆ เมื่อรัฐบาลระบอบคอมมิวนิสต์ตอบโต้ด้วยการเชิญโซเวียตรัสเซียและกองกำลังฝ่ายกติกาวอร์ซอมาปราบปราบขบวนการปฏิรูปดังกล่าว ในค่ำคืนของวันที่ 20 – 21 สิงหาคม 2511 กำลังทหารกว่าสองแสนห้าหมื่นนายพร้อมรถถังสองพันคันเดินทางเข้าเขตแดนเชโกสโลวาเกีย ระหว่างการรุกรานของกองกำลังฝ่ายกติกาวอร์ซอมีประชาชนชาวเช็กและสโลวักเสียชีวิตถึง 137 คนและบาดเจ็บเป็นจำนวนหลายร้อยคน

หลังการสิ้นสุดของฤดูใบไม้ผลิแห่งปราก บทละครของฮาเวลถูกเซ็นเซอร์ทันที เขาถูกริบหนังสือเดินทาง ถูกจับกุมและถูกคุมขังถึง 4 ปี ตั้งแต่พ.ศ. 2522 – 2526 หลังจากที่เขาเขียนและตีพิมพ์จดหมายเปิดผนึกถึงดร. ฮุสากเพียงไม่กี่ปี เนื่องจากเขาแสดงจุดยืนสนับสนุนสิทธิมนุษยชนในเชโกสโลวาเกีย โดยเฉพาะในรูปแบบของประกาศกฎบัตร 77 ซึ่งเป็นเอกสารที่วิพากษ์วิจารณ์รัฐบาลเชโกสโลวักในขณะนั้น โดยมีผู้ร่วมลงนามกว่าพันคน แต่ถึงอย่างนั้นฮาเวลก็ไม่ได้เลือกที่จะย้ายออกจากประเทศ ต่อมา เขากลายเป็นแกนนำกลุ่ม “ประชาคมพลเมือง” (Civic Forum) อันเป็นการผนึกกำลังของกลุ่มประชาชนผู้ต่อต้านระบอบคอมมิวนิสต์และรณรงค์ให้เกิดการปฏิรูปเพื่อความเป็นประชาธิปไตย

ในวันที่ 17 พ.ย. 2532 นักศึกษาในกรุงปรากรวมตัวกันชุมนุมเนื่องในโอกาสครบรอบ 50 ปีของการปราบปรามการชุมนุมของนักศึกษามหาวิทยาลัยปรากเพื่อต่อต้านการบุกเข้ามหาวิทยาลัยของกองกำลังนาซีในพ.ศ.  2482 ซึ่งมีผู้เสียชีวิต 9 รายและถูกจับกว่า 2000 ราย การชุมนุมในพ.ศ. 2532 ถูกปราบปรามโดยกำลังตำรวจ นำไปสู่เหตุการณ์การประท้วงต่อต้านระบอบคอมมิวนิสต์อีกหลายครั้งจนถึงช่วงกลางเดือนธันวาคม

ในวันที่ 20 พ.ย. 2532 จำนวนผู้ชุมนุมในกรุงปรากเพิ่มจากสองแสนคนเป็นห้าแสนคนเพียงชั่วข้ามคืน วันที่ 24 พ.ย. ผู้นำพรรคคอมมิวนิสต์แห่งเชโกสโลวาเกียประกาศลาออกทั้งหมด และในวันที่ 27 พ.ย. ประชาชนชาวเชโกสโลวักทั้งหมดร่วมกันประท้วงหยุดงานเป็นเวลาสองชั่วโมง

เหตุการณ์การปฏิวัติกำมะหยี่นำไปสู่จุดสิ้นสุดของระบอบการปกครองแบบพรรคเดียวของพรรคคอมมิวนิสต์แห่งเชโกสโลวาเกีย ซึ่งอยู่ในอำนาจมานานถึง 41 ปี ในวันที่ 29 ธ.ค. 2532 ฮาเวลได้รับเลือกให้เป็นรักษาการประธานาธิบดี และในเดือนกรกฎาคม 2533 เขาชนะการเลือกตั้งได้เป็นประธานาธิบดี นับเป็นผู้นำประเทศที่ไม่ใช่คอมมิวนิสต์คนแรกนับตั้งแต่การปฏิวัติคอมมิวนิสต์ในพ.ศ. 2491

ฮาเวลต้องลาออกจากตำแหน่งในพ.ศ. 2535 เนื่องจากเขาคัดค้านการแยกประเทศเชโกสโลวาเกีย แต่ในปีถัดมา เขาก็ได้รับเลือกเป็นประธานาธิบดีแห่งสาธารณรัฐเช็ก ในพ.ศ. 2541 และอีกครั้งในพ.ศ. 2541 ภายใต้การนำของเขา สาธารณรัฐเช็กได้เข้าร่วมเป็นส่วนหนึ่งขององค์การสนธิสัญญาแอตแลนติกเหนือ (NATO) และเพราะแรงผลักดันจากฮาเวล สาธารณรัฐเช็กจึงเข้าร่วมเป็นส่วนหนึ่งของสหภาพยุโรปเมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม 2547 ได้สำเร็จ

ฮาเวลเสียชีวิตเมื่อวันที่ 18 ธ.ค. 2554 นอกจากจะเป็นที่รู้จักในฐานะนักปฏิวัติและรัฐบุรุษแล้ว ฮาเวลยังเป็นที่รู้จักในฐานะนักเขียน งานบทละครเวทีของเขา เช่นเรื่อง “ปาร์ตี้ในสวน” (Zahradní slavnost) และ “บันทึกข้อความ” (Vyrozumění) เป็นงานศิลปะที่เสียดสีความแอบเสิร์ดและความขันขื่นของระบอบการปกครองที่มุ่งแก่งแย่งธำรงอำนาจและลดทอนความเป็นมนุษย์ของประชาชนอย่างแสบ ๆ คัน ๆ นอกจากนี้ เขายังเขียนบทความวิเคราะห์และวิพากษ์วิจารณ์การเมืองอีกมีชื่อเสียงอีกหลายบท เช่น “อำนาจแห่งผู้ไร้อำนาจ” (The Power of the Powerless, ตีพิมพ์ในพ.ศ. 2522) และ “จดหมายเปิดผนึกถึงดร. ฮุสาก” (Letters to Dr Husak, ตีพิมพ์ในพ.ศ. 2518)

เนื่องในโอกาสครบรอบ 25 ที่ฮาเวลมาเยือนจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเพื่อรับพระราชทานปริญญาอักษรศาสตร์ดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์เมื่อวันที่ 12 ก.พ. 2537 สำนักงานวิทยทรัพยากร (หอสมุดกลาง) จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ร่วมกับสถานเอกอัครราชทูตสาธารณรัฐเช็คประจำประเทศไทย จะจัดงานเสวนาหัวข้อ “อยู่ในความจริงท่ามกลางความลวง : ชีวิตและแนวคิดของวาตซลัฟ ฮาเวล” ในวันจันทร์ที่ 25 พ.ย. 2562

งานเสวนาเป็นส่วนหนึ่งของพิธีเปิดตัวหนังสือแปลเรื่อง “จดหมายเปิดผนึกถึง ดร. ฮุสาก จากวาตซลัฟ ฮาเวล” และพิธีเปิดนิทรรศการเฉลิมฉลองโอกาสครบรอบ 25 ปีที่วาตซลัฟ ฮาเวล มาเยือนจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ทั้งนี้ “จดหมายเปิดผนึกถึงดร. ฮุสาก” ฉบับภาษาไทย แปลจากต้นฉบับภาษาอังกฤษและตรวจสอบกับต้นฉบับภาษาเช็ค โดยชยางกูร ธรรมอัน เนติวิทย์ โชติภัทร์ไพศาล และวริตตา ศรีรัตนา พิมพ์โดยสำนักพิมพ์นิสิตสามย่าน และนับเป็นหนังสือแปลงานเขียนของฮาเวลที่ตรวจสอบกับต้นฉบับภาษาเช็คเล่มแรกในประเทศไทย

ในฐานะนักเขียน ฮาเวลตีแผ่สังคมยุคเผด็จการเบ็ดเสร็จที่ประชาชน “อยู่เป็น” ปรับตัวและยอมรับระบบดังกล่าว พร้อมกับมีตำรวจลับคอยลงโทษคนคิดต่างเป็นเพื่อตัวอย่างให้คนอื่นในสังคมได้เห็น ฮาเวลชี้ให้เห็นว่าวิธีที่จะโค่นล้มระบอบอันไม่ปกติดังกล่าวคือการที่ทุกคนจะต้องตระหนักถึง “ความรับผิดชอบของมนุษยบุคคล” ในแต่ละคน ผนวกกับการที่ “ต้องมีชีวิตอยู่ในความจริง” ปฏิเสธคำหลอกลวงของระบบ แล้วความไม่ปกติจะอยู่ไม่ได้และล่มสลายไปในที่สุด

เมื่อมองสภาพการเมืองไทยในปัจจุบันแล้ว นี่อาจเป็นวาระอันดีที่เราจะอ่านงานของฮาเวล และคุยเรื่องฮาเวล จึงขอเชิญสาธารณะชนเข้าร่วมงานเสวนา “อยู่ในความจริงท่ามกลางความลวง : ชีวิตและแนวคิดของวาตซลัฟ ฮาเวล” ในวันจันทร์ที่ 25 พ.ย. 2562 เวลา 14.00 – 16.00 น. ณ สำนักงานวิทยทรัพยากร จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย (หอสมุดกลาง)

สำหรับกำหนดการมีรายละเอียดดังนี้