ครม.รับหลักการกฎหมายว่าด้วยเศรษฐกิจแพลตฟอร์ม 10 ข้อ วางมาตรการแข่งขันระหว่างธุรกิจ ควบคุมการทำสัญญาระหว่างผู้ประกอบธุรกิจกับผู้ใช้บริการหรือไรเดอร์ รวมถึงผู้บริโภค โดยให้ สพธอ.มีอำนาจกำกับดูแลตามกฎหมายนี้

24 พ.ค.2565 ที่ประชุมคณะรัฐมนตรีมีมติรับทราบหลักการกฎหมายว่าด้วยเศรษฐกิจแพลตฟอร์ม ตามที่สำนักงานขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ ยุทธศาสตร์ชาติ และการสร้างความสามัคคีปรองดองเสนอ และให้ดำเนินการรับฟังความคิดเห็นตามขั้นตอนของกฎหมายก่อนดำเนินการต่อไป

ทั้งนี้ หลักการกฎหมายว่าด้วยเศรษฐกิจแพลตฟอร์มที่สำนักงานขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ ยุทธศาสตร์ชาติและการสร้างความสามัคคีปรองดองเสนอ เป็นการกำหนดให้มีหลักการกฎหมายว่าด้วยเศรษฐกิจแพลตฟอร์มซึ่งมีหลักการสำคัญ ได้แก่ ให้ผู้ประกอบธุรกิจแพลตฟอร์มอยู่ภายใต้การกำกับดูแลอย่างเหมาะสม ประกอบธุรกิจโดยสามารถแข่งขันได้อย่างเป็นธรรม ผู้ใช้บริการหรือผู้บริโภคได้รับการคุ้มครองสิทธิในการใช้บริการแพลตฟอร์ม ตลอดจนหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการกำกับดูแลมีความร่วมมือและมีแนวทางการกำกับดูแลที่สอดคล้องกัน

เพื่อเป็นกฎหมายกลางในการกำกับดูแลการประกอบธุรกิจแพลตฟอร์มอันจะทำให้ระบบการให้บริการและการใช้บริการบนแพลตฟอร์มดิจิทัลมีความชัดเจนและเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ สอดรับกับบริบทด้านระบบเศรษฐกิจสังคมดิจิทัลของประเทศไทยที่เปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว สร้างโอกาสในการแข่งขันของประเทศ และยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนให้ดียิ่งขึ้น อีกทั้งเป็นการสนับสนุนการขับเคลื่อนการพัฒนาสังคมเศรษฐกิจดิจิทัล เพื่อให้เป็นไปตามยุทธศาสตร์ชาติในด้านการสร้างความสามารถในการแข่งขัน และด้านการปรับสมดุลและพัฒนาระบบการบริหารจัดการภาครัฐ

ในส่วนของสาระสำคัญในกฎหมายนี้มีหลักการอยู่ทั้งหมด 10 ข้อ ได้แก่

หลักการที่ 1 วัตถุประสงค์และขอบเขตของกฎหมาย ให้ผู้ประกอบธุรกิจแพลตฟอร์มอยู่ภายใต้การกำกับดูแลอย่างเหมาะสม ประกอบธุรกิจโดยสามารถแข่งขันกันได้อย่างเป็นธรรม ผู้ใช้บริการหรือผู้บริโภคได้รับการคุ้มครองสิทธิในการใช้บริการแพลตฟอร์ม ตลอดจนหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการกำกับดูแลมีความร่วมมือและมีแนวทางการกำกับดูแลที่สอดคล้องกัน โดยกำหนดผู้ประกอบธุรกิจที่อยู่ภายใต้บังคับของกฎหมายว่าด้วยเศรษฐกิจแพลตฟอร์ม ออกเป็น 5 กลุ่ม คือ

1) ผู้ให้บริการตัวกลาง (Intermediary services)

2) ผู้ให้บริการรับฝากข้อมูล (Hosting services)

3) ผู้ให้บริการแพลตฟอร์ม (Online platform)

4) ผู้ให้บริการแพลตฟอร์มขนาดใหญ่ (Very Large Online Platform)

5) ผู้ให้บริการแพลตฟอร์มที่มีอำนาจควบคุม (Gatekeeping Platform)

ส่วนผู้ประกอบธุรกิจที่ได้รับยกเว้นไม่อยู่ภายใต้บังคับของกฎหมายว่าด้วยเศรษฐกิจแพลตฟอร์ม เช่น ผู้ให้บริการที่มีขนาดเล็กโดยอาจเป็นผู้ให้บริการที่มีจำนวนธุรกรรมน้อยกว่า 10,000 รายการต่อวัน ผู้ให้บริการที่มีขอบเขตการให้บริการอย่างจำกัดโดยไม่เปิดบริการให้บุคคลทั่วไป เช่น ใช้เฉพาะภายในองค์กรหรือเฉพาะกลุ่มเท่านั้น ผู้ให้บริการที่ให้บริการจำกัดเฉพาะสินค้าหรือบริการที่ผู้ให้บริการเป็นผู้แทนจำหน่ายหรือเป็นผู้ผลิตเท่านั้น

หลักการที่ 2 หน้าที่พื้นฐานของผู้ประกอบธุรกิจทุกกลุ่ม กำหนดหน้าที่ที่ต้องปฏิบัติตามหลักการของกฎหมายที่เสนอนี้และหน่วยงานกำกับดูแล เช่น การเปิดเผยรายงานความโปร่งใส และการมีระบบรับแจ้งปัญหาจากผู้ใช้งาน นอกจากนี้ หากผู้ประกอบธุรกิจมาจากต่างประเทศ ควรจัดให้มีตัวแทนในประเทศไทยหรือมีช่องทางทางอิเล็กทรอนิกส์เพื่อติดต่อระหว่างผู้บริหารของผู้ประกอบธุรกิจกับหน่วยงานกำกับดูแล

หลักการที่ 3 หน้าที่เพิ่มเติมของผู้ประกอบธุรกิจทุกกลุ่มยกเว้นผู้ให้บริการตัวกลาง กำหนดให้มีวิธีการหรือระบบที่สามารถรับแจ้งการกระทำความผิดหรือการใช้ข้อมูลที่ผิดกฎหมาย รวมถึงมีหน้าที่ลบและปิดกั้นการเข้าถึงข้อมูลที่ผิดกฎหมายดังกล่าวนั้นได้

หลักการที่ 4 หน้าที่เพิ่มเติมของผู้ประกอบธุรกิจกลุ่มที่เป็นผู้ให้บริการแพลตฟอร์มและผู้ให้บริการแพลตฟอร์มขนาดใหญ่ กำหนดหน้าที่และมาตรการป้องกันการเกิดการกระทำผิดและความเสียหายขึ้นบนแพลตฟอร์มทั้งในส่วนของผู้ให้บริการและผู้ใช้บริการ รวมถึงกำหนดความรับผิดในกรณีที่ละเลยการปฏิบัติหน้าที่จนก่อให้เกิดการกระทำผิดขึ้นบนแพลตฟอร์ม

หลักการที่ 5 หน้าที่เพิ่มเติมของผู้ให้บริการแพลตฟอร์มขนาดใหญ่ กำหนดให้มีผู้เชี่ยวชาญภายนอกประเมินความเสี่ยงของระบบและความเสี่ยงอื่นที่อาจเกิดขึ้นในการใช้บริการแพลตฟอร์ม ตลอดจนมีการเปิดเผยผลการทดสอบระบบเทคโนโลยีของแพลตฟอร์ม และข้อมูลปัจจัยและเหตุผลที่ส่งผลให้นำเสนอโฆษณาให้ผู้ใช้งาน

หลักการที่ 6 การรับรองผู้แจ้งเบาะแสการกระทำความผิด (Accreditation of Trusted Flagger) ให้หน่วยงานกำกับดูแลมีการรับสมัคร ตรวจสอบและรับรองผู้แจ้งเบาะแสการกระทำความผิด ตลอดจนมีหน้าที่ในการปรับปรุงรายชื่อผู้แจ้งเบาะแสการกระทำความผิดเป็นประจำ

หลักการที่ 7 การกำกับดูแลสัญญาระหว่างผู้ให้บริการแพลตฟอร์มและผู้ใช้บริการ กำกับดูแลเนื้อหาสาระของสัญญาหรือข้อตกลง ซึ่งต้องสอดคล้องกับหลักการที่หน่วยงานกำกับดูแลประกาศกำหนด หากมีสัญญาหรือข้อตกลงใดไม่เป็นไปตามประกาศกำหนด ให้ถือว่าสัญญาหรือข้อตกลงนั้นเป็นโมฆะ นอกจากนี้ ในกรณีที่ผู้ให้บริการแพลตฟอร์มซึ่งเป็นบริการด้านการขนส่งและต้องมีผู้ใช้บริการซึ่งเป็นผู้ส่งของ (Rider) จำนวนมากให้ทั้งสองฝ่ายมีการกำกับดูแลสัญญาโดยกำหนดหน้าที่และความรับผิดอย่างชัดเจน

หลักการที่ 8 หน้าที่และอำนาจของหน่วยงานกำกับดูแล กำหนดให้สำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ (สพธอ.) เป็นหน่วยงานที่มีอำนาจกำกับดูแลตามหลักการของกฎหมายที่เสนอนี้

หลักการที่ 9 ความร่วมมือระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง มีหลักการดังนี้

(1) การกำหนดให้หน่วยงานที่มีอำนาจกำกับดูแลตามร่างกฎหมายนี้ มีหน้าที่สนับสนุนการดำเนินงานแก่หน่วยงานกำกับดูแลอื่นในการปฏิบัติตามกฎหมาย

(2) ในกรณีที่หน่วยงานใดมีหน้าที่และอำนาจกำกับดูแลธุรกิจใดตามกฎหมายอื่นอยู่แล้ว แต่ไม่ครอบคลุมมาตรการบางเรื่องตามร่างกฎหมายนี้ หน่วยงานดังกล่าวอาจพิจารณาใช้อำนาจตามหลักการของร่างกฎหมายนี้ได้

(3) หากจำเป็นต้องทดลองแนวทางการกำกับดูแลการประกอบธุรกิจในรูปแบบใหม่หรือต้องการทดลองให้นำเทคโนโลยีหรือนวัตกรรมใหม่เข้ามาใช้ หน่วยงานกำกับดูแลตามหลักการนี้อาจตั้งคณะกรรมการซึ่งมีผู้แทนจากหน่วยงานกำกับดูแลที่เกี่ยวข้องเพื่อกำกับดูแลการทดสอบการดำเนินธุรกิจในวงจำกัด (Sandbox) ได้

หลักการที่ 10 การรักษาความเป็นธรรมในการแข่งขันในระบบเศรษฐกิจแพลตฟอร์ม [ใช้แนวทางการกำกับเชิงการป้องกัน (Ex-ante Approach) โดยการกำหนดพฤติกรรมที่ควรทำและพฤติกรรมที่ห้ามทำ] กำหนดให้คณะกรรมการการแข่งขันทางการค้าเป็นหน่วยงานกำกับดูแลหลักในการพิจารณาประกาศหลักเกณฑ์และรายชื่อผู้ให้บริการแพลตฟอร์มที่มีอำนาจควบคุม (Gatekeeping Platform) โดยดำเนินการภายใต้หลักการที่ 9