กลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดด่านขุนทดชุมนุมใหญ่ที่โคราช เรียกร้องผู้ว่าสั่งปิดเหมืองแร่โปแตชด่านขุนทดทันทีหลังมีการเปลี่ยนเส้นทางอุโมงค์เหมืองแต่ไม่ทำ EIA ใหม่ หลังเจรจากับผู้ว่าฯ ได้ 5 ข้อตกลง ก่อนยุติชุมนุม

เมื่อวานนี้ (20 มี.ค.67)  องค์กร Protection International รายงานว่านักปกป้องสิทธิมนุษยชนกลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดด่านขุนทดได้นัดชุมนุมที่บริเวณถนน 201 นครราชสีมาเพื่อเรียกร้องให้ผู้ว่าราชการจังหวัดนครราชสีมามีคำสั่งปิดเหมืองโปแตชด่านขุนทดที่ส่งผลกระทบอย่างยาวนานกว่าแปดปีในพื้นที่ทันที

กลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดด่านขุนทดได้เริ่มรวมตัวกันที่วัดสระขี้ตุ่น ต.สระขี้ตุ่น อ.ด่านขุนทด จ.นครราชสีมา  ตั้งแต่เวลา 08.30 ก่อนจะเคลื่อนขบวนไปที่ถนน 201 ปากทางเข้าบ้านหนองไทร บนถนนสายหลักสีคิ้ว-ชัยภูมิ เพื่อเรียกร้องให้ปิดเหมือง ของบริษัทไทยคาลิ จำกัด โดยปักหลักชุมนุมยื่นหนังสือถึงผู้ว่าราชการจังหวัดนครราชสีมา

ทั้งนี้เหมืองดังกล่าวตั้งอยู่ ต.หนองไทร อ.ด่านขุนทด จ.นครราชสีมา คลอบคลุมพื้นที่ไปจนถึง ต.หนองบัวตะเกียด โดยได้ประทานบัตรมาเมื่อปี 2558 จากคำสั่ง คสช.  หลังการทำเหมือง ชาวบ้านพบว่ามีตาน้ำผุดเกิดขึ้นหลายจุดในหมู่บ้านและที่ดินทำกินทำให้พื้นดินชื้นแฉะ บ้านเรือนเกิดการผุกร่อนเสียหายจากความเค็ม พืชผลทางการเกษตรเสียหาย ที่ดินไม่สามารถทำกินได้ บ่อน้ำสาธารณะบ้านหนองไทรได้รับความเค็ม รวมถึงแหล่งน้ำประปาก็ได้รับความเสียหาย ส่งผลให้ชาวบ้านต้องได้แบกรับภาระค่าน้ำประปาที่สูงขึ้นเท่าตัว ซึ่งปัญหาเหล่านี้ไม่ได้รับการแก้ไข แม้ว่าชาวบ้านจะเคยไปร้องเรียนหลายครั้งแล้ว เพื่อขอให้มีการแก้ไขปัญหา

การชุมนุมวันที่ 20 มี.ค.2567

นอกจากนี้ชาวบ้านยังกังวลถึงกระบวนการขุดเจาะอุโมงค์ใหม่ในพื้นที่หนองบัวตะเกียบ ที่จะทำการสำรวจแร่เพิ่มเติม 3 อุโมงค์ โดยจะใช้ระเบิดในการขุดเจาะหลุมละ 500 กิโลกรัม ซึ่งการขุดเจาะอยู่ติดกับพื้นที่เกษตรกรรมของชาวบ้าน และการเปลี่ยนแปลงแผนผังดังกล่าว ไม่ได้ทำ EIA ใหม่ แต่กลับใช้ EIA ฉบับเดิม ที่เคยใช้ ในการขอประทานบัตรเปิดโครงการครั้งแรกที่ตำบลหนองไทร 

ขณะที่ตัวแทนกลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดด่านขุนทดได้ผลัดกันขึ้นปราศรัยระหว่างที่รอผู้ว่าเดินทางมาเจรจา  โดย กมล ประณีตพลกรัง ตัวแทนกลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดด่านขุนทดกล่าวว่า ที่ออกมาชุมนุมในวันนี้เนื่องจากชาวบ้านได้รับความเดือดร้อน และวันนี้มารอผู้ว่าฯ อยากรู้ว่าผู้ว่าจะออกมาหาชาวบ้านหรือไม่ และตอนนี้ต้องการเรียกร้องให้ปิดเหมืองทันที เนื่องจากผลกระทบเกิดขึ้นหนัก ทำมาหากินไม่ได้ อีกทั้งตลอดเวลาที่ผ่านมามีหลายหน่วยงานนำดินและน้ำในพื้นที่ไปตรวจ ก็พบว่าค่าดินและน้ำที่นี่มีเกลือโปแทสเซียมคลอไลด์ปนเปื้อนสูงกว่ามาตรฐานมาก แต่ก็ไม่เคยดูแลเราเลย ดูแลแต่เหมือง ที่สำคัญการทำเหมืองแร่ในครั้งนี้ยังไม่ได้รับอนุญาต

สภาพพื้นที่บริเวณเหมืองเมื่อพฤษภาคม 2565

นโยบายรัฐบาลเร่งผลักดันสร้างเหมืองเมินผลกระทบ ชี้เหมืองขุดเจาะก่อนได้รับอนุญาต

ด้านเลิศศักดิ์ คำคงศักดิ์ ตัวแทนเครือข่ายประชาชนผู้เป็นเจ้าของแร่ ปราศรัยว่าเศรษฐา ทวีสิน นายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง ประกาศว่าให้กระทรวงอุตสาหกรรมเร่งรัดเรื่องโครงการเหมืองแร่โปแตชในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือให้เร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้  ซึ่งก่อนจะมีคำสั่ง นายกเศรษฐาฯ ได้ไปประเทศจีนมาเพื่อเชื่อมทะเลอันดามันทำอุโมงค์ขนส่งสินค้า เมื่อกลับมาได้ประกาศเร่งทำเหมืองทันที สนใจแต่ว่าจะการสร้างเหมืองจะสร้างเม็ดเงินอย่างไรให้ประเทศ ไม่สนใจชีวิตคนที่ได้รับผลกระทบ

ตัวแทนเครือข่ายฯ กล่าวต่อว่า ฝ่ายเหมืองเองก็ได้บอกกับชาวบ้านว่าตั้งแต่ได้ประทานบัตรมาก็ยังไม่ได้ขุดเจาะอะไร ในขณะที่เหมืองแร่แห่งนี้ได้มีการขุดเจาะเหมืองมาโดยตลอดจนเกิดผลกระทบ ซึ่งขัดกับสิ่งที่นายกฯ และเหมืองได้กล่าวไว้ ชาวบ้านที่นี่หลายคนรู้ดีเพราะชาวบ้านบางส่วนที่นี่เคยทำงานในเหมือง

กลุ่มผู้ชุมนุมทำการแสดงละครในการชุมนุมวันที่ 20 มี.ค.2567

คำปราศรัยของเลิศศักดิ์ เป็นการกล่าวถึงเศรษฐาที่กล่าวเมื่อวันที่ 7 พ.ย. 2566 กรณีมีคำสั่งให้เร่งรัดการทำเหมือง โดยมี 3 บริษัทที่ได้รับสัมปทาน ได้แก่ บริษัทเอเชียแปซิฟิค โปแตช โคเปอร์เรชั่น จำกัด จ.อุดรธานี บริษัทอาเซียนโปแตชชัยภูมิ จำกัด (มหาชน)​ จ.ชัยภูมิ และบริษัทไทยคาลิ จำกัด จ.นครราชสีมา ซึ่งบริษัทนี้คือบริษัทเหมืองที่ชาวบ้านออกมาคัดค้านครั้งนี้

ต่อมาเวลา 10.40 น. สุรพันธ์ ศิลปะสุวรรณ รองผู้ว่าราชการจังหวัดนครราชสีมา ซึ่งได้รับแต่งตั้งจากผู้ว่าราชการจังหวัดให้เข้าร่วมเจรจากับกลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดด่านขุนทด โดยทันทีที่รองผู้ว่ามาถึง ตัวแทนกลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดได้สอบถามกับผู้ว่าว่าการเข้าร่วมเจรจาในครั้งนี้รองผู้ว่ามีอำนาจในการสั่งการให้ปิดเหมืองทันทีได้เลยหรือไม่ รองผู้ว่าฯตอบว่า จังหวัดไม่มีอำนาจหรือมีคำสั่งให้ปิดเหมืองได้วันนี้จะมารับฟังเรื่องความเดือดร้อนของกลุ่มก่อน ทำให้กลุ่มผู้ชุมนุมซึ่งได้รับผลกระทบมาหลายปีเกิดความไม่พอใจและเรียกร้องให้ผู้ว่าราชการจังหวัดที่มีอำนาจในการสั่งการมาเจรจากับกลุ่มเท่านั้น

อนุสรา ประณีตพลกรัง กลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดด่านขุนทดได้ตั้งคำถามกลับว่าก่อนหน้านี้เคยยื่นหนังสือถึงผู้ว่าฯ แล้วและผู้ว่ามีคำสั่งให้ชะลอการขุดเจาะ แต่ในความเป็นจริงบริษัททำงานอยู่ตลอดเวลา นอกจากนี้ตัวแทนเครือข่ายฯ ยังได้บอกกับกรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร่ (กพร.) ที่มาลงพื้นที่กับรองผู้ว่าฯ ในวันนี้ว่า

“เราต้องการให้ปิดเหมืองอย่างเดียว ไม่มีข้อเสนออื่น และไม่เจรจาใดๆ บ้านเราต้องการกินข้าว ไม่อยากกินเกลือ ไม่เอาแผ่นเกลือ ไม่เอาเหมืองแร่โปแตช และอยากให้นายกฯ ลงมาดูผลกระทบในพื้นที่จริง” อนุสารากล่าวก่อนจะเทผลึกเกลือที่เก็บมาจากพื้นที่ออกจากกระสอบ

แผ่นดินมีผลึกเกลือที่ชาวบ้านรวบรวมมาในการชุมนุมเมื่อ 26 ม.ค. 2567  ภาพโดย ชนากานต์ เหล่าสารคาม / Thai News Pix

ขณะที่เดือนรุ่ง มูลขุนทด ผู้หญิงนักปกป้องสิทธิมนุษยชนกลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดด่านขุนทด ปราศรัยว่า กพร.บอกว่าเรามีทรัพย์สมบัติมากมหาศาล แต่ตอนนี้ ตรงนี้ ชีวิตชาวบ้านมีค่ามากกว่า อยากให้นายกฯ ลงมาดูพื้นที่บ้าง ถ้าเหมืองแร่เกิดแล้วไม่มีผลกระทบ เราคงไม่เสียเวลาทำมาหากินมานั่นคัดค้านอยู่ตรงนี้ พอต้นไม้ในเหมืองยืนต้นตาย เหมืองมักจะให้เหตุผลว่าชาวบ้านจนจึงตัดต้นไม้ไปให้ชาวบ้านเผาถ่านขาย และสิ่งที่น่าแปลกใจคือ ฝนไม่ตกแต่น้ำท่วมบ้านหนองไทร น้ำก็ใช้ไม่ได้ และวันนี้ยืนยันว่าต้องการปิดเหมืองเท่านั้น

ผู้ว่าร่วมเจรจากับกลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดด่านขุนทด

13.45 น. สยาม ศิริมงคล ผู้ว่าราชการจังหวัดนครราชสีมา ได้เข้าร่วมเจรจาพูดคุยกับชาวบ้านที่จุดทำกิจกรรม โดยใช้เวลาหารือชั่วโมงกว่าก่อนที่จะได้ข้อตกลงร่วมกันกับกลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดด่านขุนทด และได้เปิดเผยรายละเอียดการหารือว่า เรื่องเหมืองแร่โปแตชเราทราบว่าก็ได้สร้างผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและเราก็ได้รับรู้เรื่องราวตลอดมาผ่านกลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดด่านขุนทดที่คอยยื่นเรื่องตลอด ซึ่งโดยส่วนตัวมีความเป็นห่วงไม่ว่าจะผลกระทบมากหรือน้อย และก่อนหน้านี้ก็เคยได้ลงพื้นที่และพบว่าหน้าดินเป็นเกลือ แต่เนื่องจากมีข้อมูลจากหลายฝ่ายจึงต้องเช็คข้อมูลจากทุกฝ่าย และแม้ว่าผู้ว่าจะย้ายไปรับหน้าที่ที่อื่น แต่เอกสารเรื่องราวผลกระทบยังคงอยู่ที่นี่

สยาม ศิริมงคล ถ่ายเมื่อ 20 มี.ค.2567

ขณะที่เลิศศักดิ์ กล่าวหลังเข้าไปเจรจากับผู้ว่าฯ รองผู้ว่าฯ กพร. และตัวแทนเครือข่ายกลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดด่านขุนทด โดยได้สรุปเนื้อหาว่าเจ้าหน้าที่รัฐกำลังประชุมหารือกันเพื่อหาทางออก สะท้อนให้เห็นว่าหน่วยงานราชการที่มาในวันนี้ยังไม่เข้าใจและไม่ใส่ใจชาวบ้าน ไม่เข้าใจข้อเรียกร้องของเราในวันนี้ หากผู้ว่าฯ เพิกเฉยต่อปัญหาเท่ากับว่ากำลังละเลยการปฏิบัติหน้าที่เพราะมีหน้าที่เกี่ยวข้องโดยตรง แต่ผู้ว่าฯ กลับไปฟังแค่เสียงของชาวบ้านที่เอากับเหมืองเพียงอย่างเดียวเท่านั้น เป็นความจงใจที่จะไม่รับฟังเสียงของชาวบ้านที่คัดค้านเหมือง

15.50 น. ภายหลังจากที่ผู้ว่าฯ ยอมลงนามข้อตกลงกับชาวบ้านแล้วทางกลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดด่านขุนทดได้ประกาศยุติการชุมนุมและแจ้งว่าจะจับตาต่อไปจนกว่าเหมืองแร่จะหยุดดำนเนิการตามข้อตกลง

เนื้อหาบันทึกข้อตกลง 

ทั้งนี้บันทึกข้อตกลงระหว่างผู้ว่าราชการจังหวัดนครราชสีมาและนักปกป้องสิทธิมนุษยชนกลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดด่านขุนทดมีดังนี้

1. ขอให้กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร่ ( กพร.) ไม่พิจารณาอนุญาตให้เปลี่ยนแปลงแผนผังโครงการทำเหมือง จนกว่าจะได้มารับฟังข้อเรียกร้อง ความห่วงใย ผลกระทบที่จะเกิดขึ้นในพื้นที่จากกลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดด่านขุนทด
2. แก้ไขผลกระทบสิ่งแวดล้อมที่เกิดจากการอุโมงค์เดิม และสภาพที่เกิดจากการทำเหมืองเดิม ให้กลับคืนสู่สภาพที่ดี ทั้งมิติของสิ่งแวดล้อมและวิถีชีวิต
3. การดำเนินการของ กพร.ต่อเรื่องนี้ที่ผ่านมา ทางกลุ่มยังไม่มีโอกาสให้ความเห็น ดังนั้น จึงขอให้ทางกลุ่มได้มีโอกาสแสดงความคิดเห็นและให้ทางกลุ่มได้มีโอกาสเข้าถึงข้อมูลข่าวสารสำคัญที่ กพร.ใช้ในการพิจารณา
4. ให้ผู้ว่าฯ เจรจากับทางบริษัท ยับยั้งการดำเนินการที่เกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนผังก่อนที่จะได้รับอนุญาตจากทาง กพร. (ดอนหนองโพธิ์)
5. ผู้ว่าฯ กำชับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องไม่ข่มขู่ คุกคาม นักปกป้องสิทธิมนุษยชนกลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดด่านขุนทด