เมื่อวันที่ 16 ก.พ. 51 สถาบันการศึกษาทางเลือกจัด "เวทีรับฟังความคิดเห็น กรณีโรงถลุงเหล็ก" ณ วัดนาผักขวง ต.กำเนิดนพคุณ อ.บางสะพาน จ.ประจวบคีรีขันธ์ จากกรณีความขัดแย้งในชุมชนเกี่ยวกับการก่อสร้างโรงถลุงเหล็กของบริษัทสหวิริยาสตีลอินดัสตรีจำกัด (มหาชน) ในพื้นที่ ต.แม่รำพึง อ.บางสะพาน จ.ประจวบคีรีขันธ์ เพื่อนำเสนอความคิดตามวิถีทางสิทธิชุมชนที่ได้บัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญ

แม้ว่าอุตสาหกรรมเหล็กจะเป็นความหวังในการพัฒนา และถูกใช้เป็นแนวโยบายเพื่อมุงสู่ความเติบโตทางเศรษฐกิจ ของหลายๆ ประเทศ แต่ที่ผ่านมาหลายๆ ประเทศที่ดำเนินกิจกรรมอุสาหกรรมนี้ ต่างประสบกับภาวะมลพิษจากการพัฒนาซึ่งทวีความรุนแรงขึ้นพร้อมกับการขยายตัวของอุตสาหกรรมที่เกิดขึ้นอย่างกว้างขวาง จนกลายเป็น "ภัยพิบัติที่กำลังคุกคามโลก" อยู่ในขณะนี้

"ชัชวาล ปุญปัน" อาจารย์ภาควิชาฟิสิกส์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ บอกเล่าเรื่องราวเหล่านี้ไว้ พร้อมข้อเสนอต่อกรณีการดำเนินกิจการอุตสาหกรรมเหล็กในประเทศไทย

ชัชวาล ปุญปัน

ภาควิชาฟิสิกส์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

00000

อุตสาหกรรมเหล็ก เป็นอุตสาหกรรมที่มีปัญหาก่อมลภาวะในอันดับต้นๆ ของโลก ในแต่ละประเทศที่เป็นผู้ผลิตเหล็ก จะมีปัญหาสิ่งแวดล้อม ปัญหาทางเศรษฐกิจและสังคมมาก แม้ในประเทศที่เจริญมากที่สุด ดังรายงานวิจัยจากสถาบันวิจัยเศรษฐศาสตร์การเมือง (PERI) แห่งมหาวิทยาลัยแมสซาจูเสต ⁽¹⁾ ในสหรัฐอเมริการะบุว่า อุตสาหกรรมเหล็กของบรรษัท US Steel Corporation เป็นผู้ปล่อยมลภาวะทางอากาศสูงเป็นอันดับสองในอเมริกา กล่าวคือในปี 2002 (2545) อุตสาหกรรมของบรรษัทนี้ได้ปล่อยสารพิษถึง 1.26 ล้านกิโลกรัม ประกอบด้วย แอมโมเนีย กรดไฮโดรคลอริค เอธิลีน สารประกอบสังกะสี เมธานอล และเบนซีน รวมทั้ง แมงกานีส ไซยาไนด์และสารประกอบโครเมี่ยม ฯลฯ ⁽²⁾

โดยที่บรรษัทมักละเมิดกฎหมายซ้ำแล้วซ้ำอีก เช่น US Steel ในรัฐอินเดียน่า ต้องยอมจ่ายเงินถึง 30 ล้านเหรียญสหรัฐ ในการทำความสะอาดสารปนเปื้อนจากของเสีย ที่บรรษัทยังคงปล่อยทิ้งลงแม่น้ำและทะเลสาบ ⁽³⁾

ในประเทศจีนซึ่งเป็นผู้ผลิตเหล็กรายใหญ่รายหนึ่งของโลก มีอัตราการผลิตประมาณ 140 ล้านตัน ในปี2000 (2543) และเพิ่มขึ้นเป็น 419 ล้านตัน ในปี 2006 (2549) ⁽⁴⁾ ขณะเดียวกันก็ได้สร้างปัญหาตามมาอย่างอยากที่จะแก้ไข

องค์กรปกป้องคุ้มครองสิ่งแวดล้อมของสาธารณรัฐประชาชนจีน (SEPA) เปิดเผยว่า มีโครงการอุตสาหกรรมถึง 82 โครงการที่ก่อมลภาวะสูง ⁽⁵⁾ โครงการเหล่านี้ใช้เงินลงทุน 112.3 พันล้านหยวน (14,000 ล้านเหรียญสหรัฐ) ประกอบด้วยอุตสาหกรรม 12 ประเภท เช่น อุตสาหกรรมเหล็ก อุตสาหกรรมเคมี และโรงไฟฟ้า ครอบคลุมในหลายจังหวัดของประเทศ

ขณะเดียวกัน ผลจากการทำลายระบบนิเวศ ก่อให้เกิดความเสียหายทางเศรษฐกิจถึง 511.08 พันล้านหยวน ในปี 2004 (2547)  คิดเป็น 3.05% ของ GDP

ในปี 2007 (2550) ธนาคารโลกเตรียมรายงานถึงการเสียชีวิตของประชาชนจีนถึงปีละ 750,000 คน อันเนื่องมาจากโรคภัยไข้เจ็บที่เกี่ยวข้องกับมลพิษ แต่ข้อมูลนี้ได้ถูกตัดออกไป ⁽⁶⁾

SEPA กล่าวว่า ในขณะที่ประเทศจีน เป็นผู้นำในด้านความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ และการลงทุนในต่างประเทศ แต่จีนก็กลายเป็นผู้บริโภคถ่านหิน น้ำมัน เหล็ก สูงที่สุด และกลายเป็นผู้ปล่อย คาร์บอนไดออกไซด์ และทำลายออกซิเจนมากที่สุด

ในประเทศอินเดีย บรรษัท Tata Steel ซึ่งเป็นผู้ผลิตเหล็กรายใหญ่เป็นอับดับ 5 ของโลก ⁽⁷⁾ เป็นผู้ก่อมลภาวะเป็นพิษต่อชีวิตและสังคม อุตสาหกรรมเหล็ก Tata ปล่อยของเสียจากการทำเหมืองโครไมต์ ที่มีสาร hexavalent chromium ที่เป็นอันตรายสูงมากเพราะทำให้เกิดการกลายพันธุ์ได้ เพียงแค่หายใจเข้าไป จนรัฐบาลอินเดียต้องสั่งยกเลิกการทำเหมืองโครไมต์ในรัฐโอริสสา ⁽⁸⁾

ในขณะที่โรงงานอุตสาหกรรมหนัก 250 แห่ง ในรัฐอันธรประเทศ สามารถจ้างงานได้ 25,000 ตำแหน่ง แต่คน 30,000 คน กำลังเผชิญกับความตาย จากน้ำใต้ดินเป็นพิษ อุตสาหกรรมอันตรายนี้ในที่สุดแล้วให้ตำแหน่งความตายมากกว่าตำแหน่งงาน

ข้อเสนอต่อคณะกรรมการรับฟังความคิดเห็น

กรณีการดำเนินกิจการอุตสาหกรรมเหล็กของบริษัทสหวิริยาสตีลอินดัสตรีจำกัด (มหาชน)

1. อุตสาหกรรมเหล็ก เป็นหนึ่งในอุตสาหกรรมที่หิวพลังงาน (Energy hungry) ต้องบริโภคพลังงานมากขึ้นเรื่อยๆไม่มีที่สิ้นสุด พร้อมกับปล่อยมลภาวะไปสู่ดิน น้ำ และอากาศ ที่สูงมากจะเป็นรองก็เฉพาะจากอุตสาหกรรมการขนส่งและยวดยานพาหนะ ด้วยเหตุนี้ต้นทุนที่แท้จริงของอุตสาหกรรมเหล็กจึงสูงกว่าที่กลุ่มอุตสาหกรรมเหล็กประกาศ เพราะไม่ได้รวมค่าเสียหายจากการทำลายทุนทางธรรมชาติเข้าไปด้วย

2. ความพยายามย้ายฐานการผลิตจากประเทศที่ผลิตเหล็กจากทรัพยากรภายในโดยตรง มายังประเทศอื่นๆ ไม่ว่าจะเป็นร่วมลงทุนหรือลงทุนเองก็ตาม มีลักษณะของนโยบายส่งออกมลภาวะ (Pollution Export Policy) ที่ต้องการย้ายอุตสาหกรรมที่มีความเสี่ยงสูงไปยังประเทศอื่น

3. รัฐต้องไม่สนับสนุนการขยายตัวของอุตสาหกรรมหิวพลังงาน ที่ตอบสนองเฉพาะความมั่งคั่งของกลุ่มอุตสาหกรรมบางประเภท แต่ควรสร้างเงื่อนไขที่ดีที่สุด สำหรับการค้าขายในระยะยาวนั่นคือระบบธรรมาภิบาลแบบประชาธิปไตย ที่ตั้งอยู่บนความต้องการของประชาชน ไม่ใช่ความต้องการของภาคธุรกิจ

เราควรให้ความสนใจกับวิธีคิดในเรื่อง ทุนนิยมธรรมชาติ ⁽⁹⁾ ที่เปลี่ยนกระบวนทัศน์จากระบบทุนนิยมอุตสาหกรรม ที่ว่า

'บริษัทต่างๆ สามารถเพิ่มขีดความได้เปรียบในการแข่งขันด้วยการสร้างโรงงานขนาดใหญ่ ที่มีประสิทธิภาพสูงขึ้น ผลิตสินค้าในปริมาณมากกว่าเดิม ส่งไปขายในตลาดที่กำลังขยายตัว'

ซึ่งได้ตระหนักแล้วว่าเป็นวิธีคิดที่ล้มเหลว หากแต่ควรเปลี่ยนไปเป็นกระบวนทัศน์ใหม่ว่า

'สิ่งแวดล้อมไม่ได้เป็นเพียงต้นทุนอันดับรองในการผลิตหากเป็นระบบอันซับซ้อน ที่หุ้มห่อหล่อเลี้ยง และรักษาเศรษฐกิจทั้งโลก ดังนั้นข้อจำกัดที่แท้จริงในการพัฒนาเศรษฐกิจคือความอุดมสมบูรณ์ของทุนธรรมชาติ โดยเฉพาะระบบนิเวศต่างๆ ที่ไม่สามารถทดแทนได้และยังไม่มีมูลค่าตลาด'

เราต้องสนับสนุนให้มีการศึกษาวิจัยอย่างกว้างขวางว่า ทรัพยากรแร่ธาตุทั้งหลายมิใช่มีไว้เพื่อที่จะถูกขุด ดูด เจาะขึ้นมาใช้เท่านั้น แท้ที่จริงแล้วสิ่งนั้นกำลังทำหน้าที่อะไรอยู่ในธรรมชาติ  น้ำมันดิบ ถ่านหิน แร่เหล็ก สารกัมมันตรังสี กระแสน้ำ ตลอดจนก๊าซธรรมชาติ ทั้งหมดทำหน้าที่เอื้อประโยชน์ใต้พื้นพิภพอย่างไร ที่ทำให้โลกดำรงอยู่ได้ยาวนาน และเกื้อกูลแก่สรรพชีวิต

เพราะความรู้เช่นนี้ จะทำให้เราไปพ้นจากภัยพิบัติที่กำลังคุกคามโลกอยู่ ดังภัยพิบัติจากอุตสาหกรรมเหล็ก เป็นต้น

อ้างอิง

⁽¹⁾ Top Corporate Air Polluters Named  By Michael Ash The Political Economy Research    Institute  ⁽²⁾ http://www.rtknet.org/new/tox100/toxic100.php?company1=13659&chemfac=chem&advbasic

=bas

⁽³⁾ http://en.wikipedia.org/wiki/U.S._Steel

⁽⁴⁾ http://en.wikipedia.org/wiki/Special:Search?search=economy+of+the+people+republic +of+china&go=Go

⁽⁵⁾ http://english.sepa.gov.cn/News_service/news_release/200709/t20070930_109798.htm

The State Environmental Protection Administration of China [SEPA]

⁽⁶⁾ http://en.wikipedia.org/wiki/Pollution

⁽⁷⁾ http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_steel_producers

⁽⁸⁾ http://en.wikipedia.org/wiki/Tata_Steel Tata "s environmental record

"Sukinda, Orissa", The World's Worst Polluted Places: The Top Ten (of The Dirty Thirty), Blacksmith Institute (September, 2007), pp. 16, 17

⁽⁹⁾  สฤณี อาชวานันทกุล Paul Hawken หนึ่งในผู้บุกเบิกกระบวนทัศน์ ทุนนิยมธรรมชาติhttp://www.onopen.com/wp-print.php?p=649

ข่าวประชาไทที่เกี่ยวข้อง

แม่รำพึงจัดเวทีใหญ่ รื้อบังเกอร์คลายสถานการณ์, ประชาไท, 17 ก.พ. 51

แถลงการณ์ห้าพันธมิตรสิ่งแวดล้อม จ.ประจวบฯ, ประชาไท, 17 ก.พ. 51