WTO : ฟื้นหรือฝัง?..ภัควดี แปลจากบทความของ Mark Engler

ประชาไททำหน้าที่เป็นเวที เนื้อหาและท่าที ความคิดเห็นของผู้เขียน อาจไม่จำเป็นต้องเหมือนกองบรรณาธิการ

แปลโดย ภัควดี วีระภาสพงษ์

 

 

หลังจากการประชุมองค์การการค้าโลกหรือ WTO รอบโดฮา ล้มเหลวอย่างไม่เป็นท่า เริ่มมีเสียงเรียกร้องต้องการให้การเจรจาการค้าพหุภาคีแบบ WTO ฟื้นความเข้มแข็งขึ้นมาใหม่ โดยมองว่าการเจรจาพหุภาคีก็ยังดีกว่าการเจรจาการค้าทวิภาคีแบบ FTA เพราะอย่างน้อยประเทศโลกที่สามก็สามารถผนึกกำลังต้านประเทศอุตสาหกรรมได้ดีกว่า ถึงขั้นที่คอลัมนิสต์บางคนชี้นิ้วประณามกลุ่มนักเคลื่อนไหวที่ต่อต้าน WTO ดังเช่นบทความในกรุงเทพธุรกิจ "รู้ทันเอฟทีเอ : หลุมฝังศพของ WTO !?!" (11 สิงหาคม 2549) ของวรดุล ตุลารักษ์ ในโครงการ FTAdigest ที่สนับสนุนโดย สกว. (http://bangkokbiznews.com/2006/08/13/w017_128326.php?news_id=128326) เป็นต้น

 

บทความของ Mark Engler ชิ้นนี้ อาจจะช่วยให้เราเห็นประเด็นได้ชัดขึ้นว่า องค์กรอย่าง WTO นั้น ควรฟื้นหรือฝัง? และทำไมเราไม่แสวงหาแนวทางการค้าทางเลือกใหม่ แทนที่จะปลุกองค์กรแฟรงเกนสไตน์อย่าง WTO ขึ้นมา?

 

0 0 0

 

WTO: ฟื้นหรือฝัง?

 

การเจรจาองค์การการค้าโลกที่ล้มเหลวคือชัยชนะของขบวนการความยุติธรรมโลก แต่ชัยชนะนี้ก็สร้างความท้าทายใหม่ ๆ ขึ้นมาด้วย

                                                                      มาร์ค อิงเลอร์

 

เมื่อการเจรจา WTO รอบโดฮาล้มเหลวลงเมื่อปลายเดือนกรกฎาคมที่ผ่านมา ฝ่ายที่ปกป้องโลกาภิวัตน์ของบรรษัทที่ยังมองโลกในแง่ดีบอกว่า องค์การการค้าโลกกำลัง "หยุดพักชั่วคราว" ในขณะที่ผู้สันทัดกรณีส่วนใหญ่กลับเรียกภาวะชะงักงันนี้ว่า "ความล้มเหลว" รัฐมนตรีพาณิชย์ของอินเดีย นายกมล นาถ ตัดสินฟันธงเลยว่า การเจรจา WTO ตอนนี้อยู่ก้ำกึ่ง "ระหว่างห้องไอซียูกับฌาปนสถาน" อนาคตขององค์กรดูจะล่อแหลมมาก

 

คำถามสำหรับฝ่ายก้าวหน้าก็คือ: สภาวะเช่นนี้มีความหมายอย่างไรต่ออนาคตของ "การค้าเสรี"?

 

สำหรับคนจนไม่ว่าประเทศไหนในโลก การที่ WTO เป็นอัมพาตไปเช่นนี้ เป็นเรื่องน่ายินดีไม่น้อย ภาวะชะงักงันโดยไม่มีข้อยุติของการเจรจาการค้า สะท้อนถึงชัยชนะขาวสะอาดของขบวนการความยุติธรรมโลก ซึ่งรณรงค์ต่อต้านการประชุมระดับรัฐมนตรีของ WTO มาอย่างต่อเนื่องตลอดแปดปีที่ผ่านมา นับตั้งแต่ที่ซีแอตเติล, แคนคูนและฮ่องกง นักเคลื่อนไหวให้เหตุผลมานานแล้วว่า การที่ WTO ถือว่า กฎหมายสิ่งแวดล้อม, การคุ้มครองแรงงานและการปกป้องผู้ผลิตรายย่อย เป็นอุปสรรคขวางกั้นการค้า เท่ากับ WTO อุ้มชูระบบการค้าที่เอื้อประโยชน์แก่บรรษัทข้ามชาติแต่ถ่ายเดียว โดยเอาเปรียบประชาชนคนทำงานทั้งในประเทศมั่งคั่งและในซีกโลกใต้

 

กลุ่มนักเคลื่อนไหวอย่าง Public Citizen ซึ่งปฏิบัติตัวเสมือนสุนัขเฝ้าบ้านที่คอยปกป้องผลประโยชน์สาธารณะ มองว่าความล้มเหลวของการเจรจารอบโดฮาเป็นเสมือนแสงสว่างปลายอุโมงค์ โลรี วัลลัช (Lori Wallch) ผู้อำนวยการศูนย์เฝ้าระวังการค้าโลก (Global Trade Watch) (และผู้ร่วมเขียนหนังสือชื่อ Whose Trade Organization?: Corporate Globalization and the Erosion of Democracy, 1999) ออกแถลงการณ์ว่า "ตอนนี้คือเวลาพิเศษที่รัฐบาลและประชาสังคมทั่วโลกกำลังมีโอกาสที่จะสร้างระบบการค้าพหุภาคี ซึ่งจะยังประโยชน์ให้เกิดแก่คนส่วนใหญ่จริง ๆ"

 

โอกาสเปิดช่องให้แล้ว แต่ความจนตรอกของ WTO ก็ทำให้เกิดภาวะหมิ่นเหม่ใหม่ ๆ ขึ้นมาเช่นกัน

 

เรื่องตลกร้ายก็คือ ในขณะที่สถาบันนี้ถูกฝ่ายซ้ายประณามหยามเหยียดมานานว่า เป็นเครื่องมือของจักรวรรดินิยม แต่ใช่ว่าองค์กรนี้เป็นที่ชื่นชมของฝ่ายขวาจัดบางส่วนหรือก็เปล่า รัฐบาลบุชซึ่งโกรธเกรี้ยวจนขนชี้ชันทุกครั้งที่ต้องยอมรับ "บททดสอบระดับโลก" มักจะมองหลักการ "หนึ่งประเทศหนึ่งเสียง" ของ WTO ด้วยความหวาดระแวง ปักใจว่าแนวทางพหุภาคีนี้เป็นการสกัดขัดขวางอภิสิทธิ์พิเศษของสหรัฐฯ และคอยถ่วงดุลมหาอำนาจไว้

 

ทำเนียบขาวนิยมเจรจาการค้าด้วยการยึดถือนโยบายของตนเป็นใหญ่ (unilateralism) มากกว่า สหรัฐฯ จึงไม่เต็มใจประนีประนอมเพื่อให้การเจรจา WTO รอดสันดอนต่อไป การเจรจารอบโดฮาล้มเหลวก็เพราะสหรัฐอเมริกาและสหภาพยุโรปไม่ยอมยุติการอุดหนุนภาคเกษตรกรรมของตน ขณะที่เรียกร้องให้ประเทศยากจนเปิดตลาด รัฐบาลประเทศมหาอำนาจกลับยักย้ายเงินหลายพันล้านดอลลาร์ต่อปีเพื่อสนับสนุนเกษตรกรในประเทศ ทำให้โวหาร "การค้าเสรี" กลายเป็นเรื่องโกหกคำโตไป

 

เมื่อการเจรจารอบโดฮาเริ่มต้นขึ้นในการประชุมระดับรัฐมนตรีที่ประเทศกาตาร์เมื่อ ค.ศ. 2001 การเจรจารอบนี้ได้รับการขนานนามว่าเป็น "รอบพัฒนา" ฝ่ายสนับสนุน "การค้าเสรี" อ้างว่า การค้าเสรีจะนำความเติบโตและความมั่งคั่งมาสู่โลก ประเทศกำลังพัฒนาไม่ค่อยเชื่อน้ำยานี้เท่าไร เมื่อมีการประท้วงของมวลชนคอยหนุนหลังในระยะหลัง ผู้แทนการเจรจาของโลกที่สามจึงเรียกร้องว่า ก่อนที่พวกเขาจะยอมเปิดตลาด สหรัฐฯ และยุโรปจะต้องลดเงินอุดหนุนภาคเกษตรเสียก่อน แต่เมื่อการลดเงินอุดหนุนไม่เกิดขึ้นเสียที บวกกับคำเทศนาของรัฐบาลประเทศร่ำรวยมีแต่ความสับปลับและปากว่าตาขยิบ ผลลัพธ์จึงลงเอยที่ความล้มเหลวของการเจรจา

 

อะไรจะเกิดต่อไป?

ความหวังของโลรี วัลลัชที่จะเห็นระบบการค้าที่ดีกว่านี้อาจเกิดขึ้นจริงก็ได้ แต่มันไม่มีทางได้มาง่าย ๆ รัฐมนตรีต่างประเทศของบราซิล นายเซลโซ อโมริน กล่าวว่า เมื่อ WTO หาข้อยุติไม่ได้ การค้าระหว่างประเทศก็คงต้องดำเนินตาม "กฎของป่าดงดิบ" นั่นคือ ผู้เข้มแข็งย่ำยีผู้อ่อนแอ กฎแบบนี้โดนใจทำเนียบขาวพอดิบพอดี แต่มันอาจทำให้ฝ่ายก้าวหน้าเสียวสันหลังได้เหมือนกัน ก่อนหน้าการประชุม WTO ครั้งล่าสุด นักเขียนฝ่ายก้าวหน้าของอังกฤษอย่าง George Monbiot ถึงขนาดประกาศออกมาโต้ง ๆ ว่า เขาคิดผิดที่เคยเรียกร้องให้ล้มล้างองค์การการค้าโลก เขาเขียนไว้ว่า "สิ่งที่เลวร้ายกว่าโลกที่มีกฎเกณฑ์การค้าระหว่างประเทศผิด ๆ ก็คือโลกที่ไม่มีกฎเกณฑ์การค้าเลย"

 

ในช่วงไม่กี่ปีมานี้ รัฐบาลบุชเมิน WTO และหันมาทุ่มเทให้กับข้อตกลงการค้าเสรีทวิภาคีแบบประเทศต่อประเทศ ในการเจรจา FTA ประเทศยากจนไม่สามารถผนึกกำลังเพื่อสร้างความเข้มแข็ง ไม่สามารถเข้าร่วมกลุ่มในการเจรจาต่อรอง เช่น กลุ่ม G20+ ซึ่งยืนหยัดต้านทานสหรัฐฯ และยุโรปมาแล้วในการประชุมที่แคนคูน การเจรจาทวิภาคีทำให้ทำเนียบขาวทำตัวเป็นนายหน้าให้บรรษัทข้ามชาติ สร้างข้อตกลงที่เอื้ออำนวยบรรษัทยักษ์ใหญ่ โดยบรรลุข้อตกลงกับประเทศต่าง ๆ อาทิ ออสเตรเลีย, ชิลี, โมร็อกโก และสิงคโปร์ และยังมีประเทศที่กำลังเข้าแถวรออีกมาก FTA กับประเทศโอมานเพิ่งผ่านทำเนียบขาวไปได้ในเดือนกรกฎาคม และข้อตกลงกับประเทศเปรูและโคลอมเบียเพิ่งจะสำเร็จไปแล้ว

 

ดังที่ Monbiot เขียนว่า ประธานาธิบดีบุช "กำลังหาทางเจรจารายตัวกับประเทศที่อ่อนแอกว่า เพื่อจะได้ยัดเยียดเงื่อนไขการค้าที่หนักหน่วงกว่าได้ง่าย ๆ บุชต้องการเอาระบบจักรวรรดินิยมมาใช้แทนที่ระบบการค้าพหุภาคี และนี่ทำให้ขบวนการความยุติธรรมโลกตกอยู่ในสถานะที่ล่อแหลม"

 

ความกังวลของ Monbiot เป็นเรื่องที่ถูกต้อง แม้ว่าข้อสรุปของเขายังน่ากังขา การเผชิญหน้ากับ FTA ที่เป็นการเจรจาทวิภาคี ย่อมสร้างความยากลำบากไม่น้อยแก่นักเคลื่อนไหว กระนั้นก็ตาม นี่ไม่ได้หมายความว่า การฟื้น WTO เป็นภารกิจที่คุ้มค่าให้ฝ่ายก้าวหน้ามาลงทุนลงแรง ไม่ว่าอะไรจะเกิดขึ้น การเจรจาทวิภาคีจะเดินหน้าต่อไป ไม่ว่าจะมีองค์การการค้าโลกหรือไม่มีก็ตาม และผู้ที่ไม่เห็นด้วยกับรัฐบาลบุชก็ไม่จำเป็นต้องยอมรับว่า ศัตรูของศัตรูคือมิตรของเรา

 

จนถึงบัดนี้ ความพยายามที่จะปฏิรูป WTO ยังไม่ประสบผลสำเร็จ ความคิดที่จะเปลี่ยนแปลงองค์กรนี้ให้หันมาสนับสนุน "การค้าที่เป็นธรรม" ยังเป็นความฝันไกลโพ้น ในระยะเฉพาะหน้า องค์การการค้าโลกน่าจะพยายามจับแพะชนแกะให้เกิดข้อตกลงการค้าแย่ ๆ ขึ้นมา ซึ่งน่าจะเป็นโทษต่อคนจนมากกว่าเป็นคุณ ยังดีที่เรื่องนี้หลีกเลี่ยงได้

 

อย่างไรก็ตาม ก่อนที่จะแต่งโคลงกำสรวลให้ WTO เราน่าจะตรวจชีพจรของมันให้แน่ใจก่อน การเจรจาการค้าเคยล้มเหลวมาก่อน การเจรจา WTO รอบอุรุกวัยก็เคยชะงักงันในช่วงต้นทศวรรษ1990 แต่ในตอนหลังก็ฟื้นคืนจนเจรจาจบรอบได้เช่นกัน ผู้แทนที่กลับมานั่งโต๊ะเจรจาหลังจากการประชุมที่ซีแอตเติลและแคนคูนอาจมองหน้ากันไม่ติด ข้อเท็จจริงที่อำนาจเจรจาการค้าแบบ "fast track" ของประธานาธิบดีสหรัฐฯ จะหมดอายุในกลางปี ค.ศ. 2007 อาจทำให้สหรัฐฯ ยังไม่ยอมกลับมาหา WTO ในช่วงสองปีข้างหน้า กระนั้นก็ตาม องค์กรนี้อาจถูกรื้อฟื้นอีกครั้งโดยรัฐบาลใหม่ในอนาคตที่ยินดีเจรจาแบบพหุภาคีมากกว่าบุช แต่ก็สนับสนุนโลกาภิวัตน์ของบรรษัทไม่ยิ่งหย่อนกว่ากัน

 

เพื่อป้องกันไม่ให้มันเกิดขึ้น ขบวนการความยุติธรรมโลกไม่เพียงต้องหาทางโจมตีการเจรจา FTA แบบทวิภาคีตามแนวทางพรรครีพับลิกันเท่านั้น แต่ยังต้องระมัดระวังแนวทางแบบเดโมแครตที่โปร "การค้าเสรี" และรีบแสวงหาหนทางเลือกใหม่ที่นอกเหนือจากโลกาภิวัตน์แบบบรรษัท

 

กล่าวโดยสรุป ขบวนการความยุติธรรมโลกยังมีงานรออยู่ข้างหน้าอีกมาก ผู้ที่ต้องการสร้างระบบการค้าและโลกาภิวัตน์ที่เป็นธรรม ยังต้องอาศัยความอดทนและความคิดสร้างสรรค์ อย่างไรก็ตาม มันอาจเป็นแรงบันดาลใจไม่น้อยที่ได้เห็นยักษ์โกไลแอธ ที่ครั้งหนึ่งดูเหมือนไม่รู้จักคำว่าพ่ายแพ้อย่าง WTO ต้องหงายหลังแอ้งแม้งด้วยฝีมือของดาวิดตัวเล็ก ๆ

 

 

 

…………………………………………..

จาก Mark Engler, "WTO: Best Left For Dead?," http://www.tompaine.com/articles/2006/08/08/wto_best_left_for_dead.php

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท