แถลงการณ์เครือข่ายสิทธิของเหยื่ออุบัติเหตุจากการทำงานแห่งเอเชีย

(Asian Network for the Rights of Occupational Accident Victims : ANROAV)

ต่อการเสียชีวิตของแรงงานข้ามชาติ 54 คนในประเทศไทย

ความเป็นมา

เมื่อเย็นวันที่ 9 เมษายน 2551 ที่ภาคใต้ของประเทศไทย แรงงานข้ามชาติจากประเทศพม่าจำนวน 54 คน ได้เสียชีวิตจากการขาดอากาศหายใจ ขณะที่ซ่อนตัวอยู่ในรถบรรทุกห้องเย็นขนาด 6 เมตร X 2.2 เมตร ที่ปกติใช้เป็นรถห้องเย็นขนส่งอาหารทะเลแช่แข็ง  โดยแรงงานเหล่านี้กำลังลักลอบเข้าไปที่เกาะภูเก็ต ในจำนวนแรงงานข้ามชาติที่เสียชีวิต 54 คนนั้นเป็นหญิง 37 คน ซึ่งในจำนวนนี้มีผู้เสียชีวิต 1 คนที่เป็นเด็กหญิงอายุเพียง 8 ขวบ และที่เหลืออีก 17 คนเป็นชาย โดยมีเด็กชาย 1 คนรวมอยู่ด้วย  ส่วนแรงงานข้ามชาติซึ่งถูกลักลอบพาเดินทางมาด้วยพาหนะคันเดียวกันนี้แต่รอดชีวิตมาได้มีจำนวน 67 คน โดยในจำนวนนี้มีแรงงานที่อายุต่ำกว่า 18 ปี(แรงงานเด็ก) อยู่ 14 คน และหญิงตั้งครรภ์อีก 1 คน   แรงงานเด็กจำนวน 14 คนนี้ก็ถูกควบคุมตัวแยกจากกลุ่มผู้ใหญ่ที่รอดชีวิตไว้ที่ห้องกักของด่านตรวจคนเข้าเมืองจังหวัดระนอง  ในขณะที่แรงงานข้ามชาติที่เป็นผู้ใหญ่ 53 คน ถูกนำตัวส่งฟ้องศาลจังหวัดระนองเพื่อดำเนินคดีข้อหาเดินทางเข้าเมืองโดยไม่ได้รับอนุญาต (หลบหนีเข้าเมือง) โดยศาลพิพากษาปรับ 2,000 บาท (คิดประมาณ 63 ดอลลาร์สหรัฐอเมริกา) ซึ่งนอกจากแรงงานผู้ใหญ่ที่ลักลอบ 4 คน ที่เหลือไม่สามารถจ่ายค่าปรับตามคำพิพากษาของศาลได้ก็จะถูกให้จำคุกเป็นเวลา 10 วันแทนค่าปรับ ซึ่งหลังจากจำคุกเป็นเวลา 10 วัน แรงงานลักลอบที่รอดชีวิตทั้งผู้ใหญ่และเด็กได้ถูกกักกันตัวที่ด่านตรวจคนเข้าเมือง ซึ่งแรงงานสามารถเข้าถึงทนายหรือบุคคลทั่วไปได้อย่างจำกัด ในขณะที่แรงงานทั้ง 4 คนที่ได้จ่ายค่าปรับก็ยังไม่ทราบแหล่งที่อยู่ ส่วนการจัดการกับแรงงานลักลอบที่ได้ถูกนำตัวกักกันไว้ที่ด่านตรวจคนเข้าเมืองก็ยังไม่ชัดเจนเช่นกัน  

เครือข่ายสิทธิของเหยื่ออุบัติเหตุจากการทำงานแห่งเอเชีย (Asian Network for the Rights of Occupational Accident Victims: ANROAV) ซึ่งเป็นสมาชิกของคณะกรรมการนานาชาติสวัสดิการสังคม สหประชาชาติ ขอประณามรัฐบาลไทยอย่างรุนแรงที่ได้เกิดเหตุการณ์การเสียชีวิตของกลุ่มแรงงานข้ามชาติชาวพม่าที่พยายามแสวงหาโอกาสการมีงานทำในประเทศไทย ซึ่งเป็นข่าวไปทั่วโลกขณะนี้

พวกเราในฐานะเครือข่ายสิทธิของเหยื่ออุบัติเหตุจากการทำงานแห่งเอเชีย (ANROAV) รู้สึกชิงชังต่อสถาพการทั้งทางเศรษฐกิจ การเมือง และสังคมในประเทศพม่า ซึ่งเป็นสาเหตุให้แรงงานข้ามชาติจำนวนมากต้องลักลอบเดินทางอย่างผิดกฎหมายเพื่อแสวงหาโอกาสการมีงานทำ และการมีชีวิตอยู่รอดได้  ทั้งนี้พวกเรารู้สึกโศกเศร้าต่อการสูญเสียชีวิตของบุคคลในวัยทำงานจำนวนมากเหล่านี้ พร้อมทั้งขอแสดงความเสียใจต่อครอบครัว และญาติพี่น้องของแรงงานเหล่านั้น  พวกเราจะถือเรื่องนี้เป็นเรื่องที่สำคัญสูงสุดเพื่อให้มั่นใจได้ว่า แรงงานข้ามชาติทีเดินมาแสวงหาโอกาสการทำงานและอิสรภาพจากการกดขี่จะสามารถกระทำได้อย่างปลอดภัยและถูกต้อง

พวกเราขอยืนยันให้มีการดำเนินการสอบสวนเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นอย่างโปร่งใส ตรงไปตรงมา และขอเรียกร้องให้สื่อมวลชนทั่วโลกช่วยกันติดตามและรายงานข่าวเหตุการณ์ดังกล่าวในทุกแง่ทุกมุมอย่างต่อเนื่อง ใกล้ชิด  พวกเราขอเรียกร้องให้รัฐบาลไทย และรัฐบาลทหารพม่าสร้างความมั่นใจว่าจะมีการนำตัวผู้กระทำความผิดมาพิจารณาลงโทษตามกระบวนการยุติธรรม  ซึ่งมิใช่แค่เพียงพนักงานขับรถบรรทุกห้องเย็นคันดังกล่าวเท่านั้น แต่ยังหมายรวมถึงบุคคลผู้กระทำความผิดซึ่งส่งผลให้เกิดการเสียชีวิตของแรงงานเหล่านั้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งหัวหน้าแก๊งขบวนการค้ามนุษย์ ซึ่งพวกเราเชื่อมั่นว่าจะเชื่อมโยงไปถึงบุคคลทั้งในส่วนของกลุ่มผลประโยชน์ทางธุรกิจเอกชน และเจ้าหน้าที่รัฐทั้งชาวไทยและพม่า  นอกจากนั้นพวกเราขอเรียกร้องให้ผู้ที่เกี่ยวข้องดำเนินการจัดหาทนายความที่ปฏิบัติวิชาชีพอย่างเป็นอิสระ อาทิ ทนายความจากสภาทนายความเพื่อให้คำแนะนำและช่วยเหลือเหยื่อจากเหตุการณ์ดังกล่าวด้วย

พวกเราเห็นว่า การตั้งข้อหาดำเนินคดีซึ่งนำไปสู่การลงโทษ ทั้งโดยการจำและปรับแรงงานข้ามชาติ ซึ่งตกเป็นผู้ที่เสียหายจากกระบวนการค้ามนุษย์นี้เป็นการกระทำที่ไร้มนุษยธรรมเป็นอย่างมาก อีกทั้งยังขัดกับหลักคำสอนของศาสนาพุทธซึ่งถือเป็นศาสนาประจำชาติของประเทศไทยด้วย การกระทำดังกล่าวเป็นเรื่องที่น่าอับอายของประเทศชาติ และพวกเราหวังว่า ประเทศไทยจะใช้โอกาสนี้ในการกวาดล้างขบวนการค้ามนุษย์ตลอดจนกลุ่มมิจฉาชีพที่หากินกับกระบวนการดังกล่าวให้หมดสิ้นไป

เหตุการณ์การเสียชีวิตของแรงงานข้ามชาติในลักษณะนี้มิใช่เป็นเรื่องที่เกิดขึ้นเป็นครั้งแรก แม้ว่าการรสูญเสียครั้งใหญ่นี้จะเรียกร้องความสนใจของประเทศต่างๆ ทั่วโลกให้จับตามองการดำเนินการของประเทศไทยและประเทศพม่าก็ตาม  แต่ยังเป็นเหตุการณ์หนึ่งที่ยังแสดงถึงความล้มเหลวเป็นอย่างยิ่งในการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่รัฐบาลไทยและพม่า

ที่ผ่านมา รัฐบาลทหารพม่าได้สร้างสถานการณ์ต่างๆ ในประเทศพม่าให้เกิดขึ้น แล้วส่งผลให้ประชากรส่วนใหญ่ในประเทศต้องอพยพหลบหนีภัยความตายทั้งจากภัยต่อบุคคล หรือการแสวงหาโอกาสทางเศรษฐกิจ การมีงานทำเพื่อให้ชีวิตของตนเองและครอบครัวอยู่รอดได้

รัฐบาลทหารพม่ามีประวัติการกระทำที่แสดงออกถึงการขาดความเคารพต่อศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ และสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐานอย่างยาวนาน ซึ่งข้อเท็จจริงดังกล่าวได้รวบรวมอย่างเป็นระบบ ทั้งเอกสาร หลักฐานต่างๆ และได้รับการเผยแพร่ในวงกว้างไปทั่วโลก ที่ผ่านมารัฐบาลทหารพม่ายืนกรานไม่ยอมรับรู้วิกฤติการณ์ความรุนแรงต่างๆ ในประเทศ นอกจากนั้นยังปฏิเสธที่จะจัดการใดๆ กับปัญหาที่พลเมืองจำนวนมากของตนอพยพไปยังประเทศต่างๆ   ที่ผ่านมาเป็นที่รู้กันดีว่า มีเจ้าหน้าทีของรัฐบาลทหารพม่าที่หากินกับกระบวนการค้ามนุษย์ การลักลอบนำพาบุคคล ตลอดจนการขนส่งเหยื่อจากการค้ามนุษย์ซึ่งเป็นพลเมืองของประเทศพม่าไปยังประเทศต่างๆ ทั่วโลก ดังเช่นเหตุโศกนาฎกรรม การเสียชีวิตของกลุ่มแรงงานข้ามชาติชาวพม่าจำนวน 54 คน ในวันที่ 9 เมษายนที่ผ่านมา

ทั้งนี้ รัฐบาลไทยก็สมควรถูกประณามอย่างรุนแรงเช่นกัน เนื่องจากที่ผ่านมาเศรษฐกิจของประเทศไทยได้รับประโยชน์โดยการพึ่งพาแรงงานข้ามชาติจำนวนไม่น้อยกว่า 2 ล้านคน ซึ่งในจำนวนนี้ร้อยละ 85 เป็นแรงงานจากประเทศพม่า  แรงงานข้ามชาติถือครองสัดส่วนการจ้างงานประมาณร้อยละ 5 ของภาวะการณ์ทำงานทั้งหมดของประเทศไทย โดยส่วนใหญ่เป็นแรงงานที่อยู่ในกิจการที่เป็นงานอันตราย งานสกปรก และงานที่ไม่มีแรงงานภายในประเทศต้องทำการ อาทิ แรงงานในภาคธุรกิจอาหารทะเล แรงงานการก่อสร้าง แรงงานเกษตรกรรม และแรงงานอุตสาหกรรมเสื้อผ้าสำเร็จรูป  ประเทศไทยในฐานะประเทศผู้รับแรงงานข้ามชาติ มีข้อผูกพันที่จะต้องส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิของแรงงานเหล่านี้ ทั้งในด้านสภาพการทำงาน ตลอดจนการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งสิทธิในชีวิต

เหตุการณ์การเสียชีวิตของแรงงานชาวพม่าจำนวน 54 คนเมื่อวันที่ 9 เมษายนที่ผ่านมา แสดงให้เห็นว่า รัฐบาลไทยล้มเหลวในการปฏิบัติตามพันธกรณีต่างของตนในการคุ้มครองชีวิตของแรงงานข้ามชาติ รัฐบาลไทยยอมรับว่ามีแรงงานข้ามชาติที่ขึ้นทะเบียนแรงงานเพียงร้อยละ 25 ของแรงงานข้ามชาติทั้งหมดที่อยู่ประเทศไทย แสดงถึงความล้มเหลว และขาดประสิทธิภาพของระบบการขึ้นทะเบียนแรงงานข้ามชาติ อันเนื่องมาจากความซับซ้อนและไม่ยืดหยุ่นในการปฏิบัติ  ในขณะที่ตามข้อเท็จจริงแล้ว เศรษฐกิจไทยยังคงต้องพึ่งพิงการนำเข้าแรงงานข้ามชาติจำนวนมากอย่างต่อเนื่องจากประเทศเพื่อนบ้าน แต่รัฐบาลเองกลับสร้างสถานการณ์ซึ่งเป็นอุปสรรคในการขึ้นทะเบียนแรงงานข้ามชาติ ทำให้แรงงานเหล่านี้ไม่สามารถทำงาน ใช้ชีวิต และเข้าถึงกลไกการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิได้อย่างถูกต้องตามกฎหมาย  สิ่งต่างๆ เหล่านี้ยืนยันถึงความล้มเหลวของชาติในการแก้ไขปัญหาค้ามนุษย์ ซึ่งหมายรวมถึงการปล่อยปละละเลยให้มีการลักลอบ ขนย้ายแรงงานข้ามชาติเข้ามาในประเทศหรือภายในประเทศอย่างผิดกฎหมาย

เครือข่ายสิทธิของเหยื่ออุบัติเหตุจากการทำงานแห่งเอเชีย(ANROAV) มีข้อเสนอแนะต่อรัฐบาลไทยถึงมาตรการการดำเนินการเกี่ยวกับปัญหาดังกล่าวทั้งในระยะสั้น และระยะยาว ซึ่งรัฐบาลไทยต้องพยายามคำนึงถึงต้นตอของปัญหาของสถานการณ์การเสียชีวิตของกลุ่มแรงงานข้ามชาติ 54 คน ในวันที่ 9 เมษายน ที่ผ่านมา ดังนี้

1.รัฐบาลไทยต้องระงับการส่งกลับแรงงานข้ามชาติผู้ตกเป็นเหยือและผู้รอดชีวิตจากเหตุการณ์ดังกล่าวไว้ก่อน จนกว่าการสอบสวนจะเสร็จสมบูรณ์  และเพื่อให้แน่ใจว่าจะสามารถนำตัวผู้กระทำความผิดครั้งนี้มาพิจารณาลงโทษตามกระบวนการยุติธรรมได้

2.รัฐบาลไทยต้องจัดหาทนายความที่มีความเป็นอิสระทางวิชาชีพให้แก่เหยื่อและครอบครัวของผู้เสียชีวิต ตลอดจนการดำเนินการจ่ายค่าชดเชย เยียวยาความเสียหายจากการเสียชีวิตและบาดเจ็บ และดูแลค่าใช้จ่ายอื่นๆ ให้กับแรงงานข้ามชาติผู้รอดชีวิตและผู้ได้รับบาดเจ็บจากเหตุการณ์ดังกล่าว ตลอดจนครอบครัว ทายาท และผู้อยู่ในอุปการะของแรงงานข้ามชาติที่เสียชีวิตโดยเร่งด่วน

3.รัฐบาลไทยจะต้องดำเนินการสอบสวนโดยทันที อย่างเปิดเผยและโปร่งใส โดยเฉพาะจำต้องตรวจสอบเกี่ยวกับการเข้ามาเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์ของบริษัทเอกชนและเจ้าหน้าที่รัฐ ในการค้ามนุษย์ ตลอดจนการลักลอบ ขนส่งแรงงานข้ามชาติทีอย่างผิดกฎหมาย

4. รัฐบาลไทยต้องดำเนินการปรับปรุง ยกเครื่องระบบการขึ้นทะเบียนแรงงานข้ามชาติของรัฐบาลไทยให้มีประสิทธิภาพและมีความโปร่งใสมากยิ่งขึ้น โดยการร่วมมือกับองค์กรภาคประชาสังคม และนายจ้าง  และโดยที่รัฐบาลต้องพยายามสร้างระบบที่เกิดจากการยอมรับว่าแรงงานข้ามชาติมีคุณูปการต่อการสร้างมูลค่าและผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจของประเทศ  รัฐบาลต้องยุติการใช้วิสัยทัศน์แบบตื้นๆที่พิจาณาเรื่องแรงงานข้ามชาติจากมุมมองของความมั่นคงของชาติเท่านั้น นอกจากนั้นยังต้องพยายามจำกัดโอกาสมิให้เกิดการแสวงหาประโยชน์จากแรงงานข้ามชาติทั้งจากกลุ่มเจ้าหน้าที่รัฐ ผู้ประกอบธุรกิจเอกชน และรัฐบาลทหารพม่าที่เข้าไปเกี่ยวข้องกับกระบวนการค้ามนุษย์ ตลอดจนการลักลอบ ขนส่งแรงงานข้ามชาติอย่างผิดกฎหมาย

รัฐบาลไทยและรัฐบาลประเทศเพื่อนบ้านต้องร่วมมือกัน โดยร่วมกับองค์กรภาคประชาสังคม นายจ้าง และองค์กรระหว่างประเทศที่เกี่ยวข้องอย่างใกล้ชิด เพื่อให้ประกันว่า เหตุโศกนาฎกรรมเฉกเช่นการเสียชีวิตของแรงงานข้ามชาติจำนวน 54 คนในวันที่ 9 เมษายนที่ผ่านมา จะไม่เกิดขึ้นซ้ำแล้วซ้ำเล่า  กระบวนการบริหารจัดการแรงงานข้ามชาติที่ดีจะนำมาซึ่งผลประโยชน์มากมายสำหรับเศรษฐกิจของประเทศไทย และในขณะเดียวกันก็นำมาซึ่งการเคารพสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐานของแรงงานข้ามชาติทั้งปวงด้วย

ผู้ที่ร่วมลงนาม