ในโลกของศิลปะภาพถ่ายและการจัดวาง มีการพยายามสะท้อนความรู้สึกและมุมมองเรื่องสิทธิความเป็นส่วนตัวและการสอดแนมผ่านทางนิทรรศการ มีผลงานอาทิ การเซ็นเซอร์ภาพถ่ายดาวเทียมกูเกิล ภาพถ่ายจากโดรน ภาพถ่ายห้องทำงานของผู้นำเผด็จการกัดดาฟี

16 ธ.ค. 2557 โครงการภาพถ่ายสารคดีขององค์กรมูลนิธิโอเพ่นโซไซตี้ซึ่งเป็นมูลนิธิเพื่อการส่งเสริมประชาธิปไตยและการพัฒนาภาคประชาสังคมจัดแสดงนิทรรศการศิลปะ 'Moving Walls' ครั้งที่ 22 ในหัวข้อ 'ฉันเฝ้ามองเธอ เธอที่กำลังเฝ้ามองฉัน' หรือ 'Watching you, watching me' ซึ่งเป็นการสะท้อนประเด็นการสอดแนมด้วยความรู้สึกของการได้เฝ้ามองผู้ที่อาจจะกำลังเฝ้ามองเรา

ในเว็บไซต์ของนิทรรศการระบุว่า 'ฉันเฝ้ามองเธอ เธอที่กำลังเฝ้ามองฉัน' เป็นนิทรรศการที่มุ่งสำรวจจุดร่วมระหว่างการถ่ายภาพและการสอดแนม โดยมีวิธีการนำเสนอหลากหลายตั้งแต่สารคดี ศิลปะข้างถนนที่มีการจัดวาง หรือมโนทัศนศิลป์ที่เน้นด้านแนวความคิด ผลงานบางชิ้นก็ใช้ภาพถ่ายจากดาวเทียมส่วนบางชิ้นก็เป็นภาพถ่ายทั่วไป แต่ทั้งหมดนี้ล้วนเป็นการนำเสนอเกี่ยวกับการสอดแนมในแง่ที่เส้นแบ่งระหว่างโลกส่วนตัวกับโลกสาธารณะถูกทำให้คลุมเครือ รวมถึงต้องการให้เห็นความสำคัญของสิทธิความเป็นส่วนตัวที่เกี่ยวข้องกับเสรีภาพพื้นฐาน

ผลงานชิ้นหนึ่งของศิลปินจากเนเธอร์แลนด์ มิชกา เฮนเนอร์ ชื่อผลงาน 'ดัตช์แลนด์สเคป' เป็นรูปถ่ายจากดาวเทียมของกูเกิลที่มีส่วนหนึ่งถูกเซ็นเซอร์ด้วยรูปหลายเหลี่ยมที่เรียกว่า 'โพลิกอน' สีต่างๆ เฮนเนอร์ระบุในคำแถลงผลงานว่าแม้บริการภาพถ่ายดาวเทียมของกูเกิลจะทำให้คนสามารถเข้าถึงและมองเห็นที่อื่นๆ ในโลกได้ แต่ก็มีบางสถานที่ถูกปิดกั้นไม่ให้เข้าถึงด้วยเหตุผลเรื่องความมั่นคง

ภาพที่เฮนเนอร์นำมาเสนอมีภาพแผนที่แสดงตำแหน่งของคลังอาวุธองค์การนาโต้ พระราชวังนูร์เด็นเด ค่ายทหารปรินเมาริตส์ ที่ทั้งหมดล้วนถูกเซ็นเซอร์แล้ว ทำให้เห็นภาพหลายเหลี่ยมหลากสีดูแปลกแยกจากทิวทัศน์ที่เป็นป่าหรืออาคารบ้านเรือนผู้คนโดยรอบ รัฐบาลเนเธอร์แลนด์เคยแสดงความกังวลถึงการที่คนสามารถมองเห็นสถานที่สำคัญทางการเมือง เศรษฐกิจ และทางการทหาร ผ่านทางกูเกิลจึงใช้อิทธิพลบีบให้มีการเซ็นเซอร์ด้วยหลายวิธีการซึ่งเฮนเนอร์ระบุว่าลักษณะการเซ็นเซอร์ที่เห็นชัดเจนกว่าของประเทศอื่นๆ

"ทางการเนเธอร์แลนด์ได้สร้างมรดกทางทัศนะใหม่ๆ ที่แสดงให้เห็นความกลัวและความวิตกอย่างไม่มีเหตุผลของทางการช่วงเปลี่ยนผ่านของศตวรรษที่ 21" เฮนเนอร์ระบุในคำแถลงประกอบผลงาน

นอกจากนี้ยังมีผลงานที่น่าสนใจอื่นๆ เช่น 'บลูสกายเดย์' หรือ 'วันที่ฟ้าสีคราม' ของ โทมัส ฟอน ฮูทรีเว ช่างภาพชาวเดนมาร์กซึ่งได้แรงบันดาลใจและชื่อผลงานมาจากคำพูดของฐูแบร์ รอห์มาน เด็กอายุ 13 ปีที่สูญเสียคุณยายของเขาไปในการโจมตีด้วยเครื่องบินไร้คนขับหรือ 'โดรน' ขณะที่ตัวเขาเองได้รับบาดเจ็บจากสะเก็ดระเบิด รอห์มานบอกว่า "ผมไม่ชอบท้องฟ้าสีครามอีกเลยนับแต่นั้นมา ... ผมชอบท้องฟ้าที่เทามากกว่า ไม่มีโดรนบินเวลาที่ท้องฟ้าเป็นสีเทา"

ภาพชุดของฮูทรีเวใช้วิธีการติดกล้องกับเครื่องบินโดรนแล้วบินถ่ายไปทั่วสหรัฐฯ เขาพยายามเก็บภาพต่างๆ ในเหตุการณ์แบบเดียวกับที่มีการรายงานการโจมตีด้วยโดรนในปากีสถานและเยเมน คือในงานวิวาห์ ในงานศพ กลุ่มคนกำลังละหมาด หรือกลุ่มคนที่กำลังออกกำลังกาย รวมถึงที่อื่นๆ ที่อนุญาตให้ถ่ายได้เช่นเรือนจำ บ่อน้ำมัน และชายแดนสหรัฐฯ-เม็กซิโก ทั้งหมดนี้เพื่อต้องการแสดงให้เห็นธรรมชาติของสิทธิความเป็นส่วนตัวกับเรื่องการสอดแนมรวมถึงเรื่องการสงครามในยุคปัจจุบัน

"การใช้โดรนในหลายกรณีโดยเฉพาะที่ถูกใช้โดยกองทัพเป็นภาพแทนที่เห็นชัดที่สุดในเรื่องการดำเนินนโยบายโดยไม่มีจิตสำนึก ไม่มีความเห็นอกเห็นใจผู้อื่น" ฮูทรีเวระบุในคำแถลงประกอบผลงาน

นอกจากนี้ยังมีผลงานอื่นๆ เช่น ภาพถ่ายห้องทำงานของอดีตผู้นำเผด็จการมุมมาร์ กัดดาฟี, ภาพชุดทหารที่กำลังปฏิบัติการสอดแนม, ภาพเกี่ยวกับเอกสารโฆษณาเชิญชวนเข้าค่ายฝึกแฮกเกอร์ของทางการอิสราเอล เป็นต้น

นิทรรศการ  'ฉันเฝ้ามองเธอ เธอที่กำลังเฝ้ามองฉัน' ยังคงจัดแสดงอยู่ที่สำนักงานโครงการภาพถ่ายสารคดีขององค์กรมูลนิธิโอเพ่นโซไซตี้ในนิวยอร์ก ลอนดอน และวอชิงตันดีซี ไปจนถึงวันที่ 8 พ.ค. 2558

เรียบเรียงจาก

รายละเอียดนิทรรศการ WATCHING YOU, WATCHING ME, Open Society Foundations
http://www.opensocietyfoundations.org/moving-walls/22

Moving Walls 22 / Watching You, Watching Me Opening Reception, 03-11-2014
http://www.opensocietyfoundations.org/events/moving-walls-22-watching-you-watching-me-opening-reception